donderdag 30 september 2010

Tekst op de Kaart van Zijnen

De Kaart van Zijnen, gemaakt in 1760, geeft de Heerlijkheid van Tilburg en Goirle weer. Dat was het grondgebied van de graaf Gijsbertus Steenbergensis, wonend in het kasteel van Tilburg. De kaart is getekend door Diederik van Zijnen, die er in 1760 aan de bovenkant de volgende tekst aan toevoegde:

KAARTE DER HEERLYKHEEDEN VAN TILBORG EN GOIRLE OPGENOMEN DOOR DIEDERIK ZYNEN ANNO 1760


KAARTE DER HEERLYKHEEDEN VAN TILBORG EN GOIRLE, GELEEGEN IN DE MAJORIE VAN SHERTOGENBOSCH, QUARTIER VAN OOSTERWYK.

Soo als deselve Opgenoomen zyn in de Jaaren 1758, 1759 en 1760; waar op zyn gebragt geworden deselver Limiet scheidingen met de naast aangrensende Heerlykheeden en Dorpen, soo als die den ondergeschreeven aangeweesen zyn geworden, door luiden van hooge Jaren die daar van de beste kundigheid hebben, door overleevering van haare Ouderen en het ordinair gebruiken der Gemeentens gronden: zynde deselve Limiet scheidingen op dese Kaarte aan de binnen zyde met differente couleuren afgeset.

Het Kaartje der Haans Hoeve is boven afgesneden, ter plaatse van A tot B, om de Kaarte een mindere hoogte te geven en onnoodige leedige vacken voor te komen; is het selve in een ruit geplaatst aan de regter zyde der Kaarte boven in den hoek.

Verders zyn ook met een groene couleur gedekt en in yder Perceel (Volgens de meetingen door den geadmitteerde Landmeeter Daniel Verhoeven gedaan in ´t Jaar 1732) beschreven de begrootingen der particuliere Domeinen, welke benevens, welke benevens gemelde Heerlyheeden zyn toebehoorende, aan den Hoog WelGebooren Heer GYSBERTUS STEENBERGENSIS GRAVE VAN HOGENDORP, VRY HEER VAN HOFWEGEN, TILBORG EN GOIRLE &: &: &. Wordende dese Kaarte, zyn Hoog Wel Geboore, met allerdiepste respect opgedraagen; door desselfs onderdanige en gehoorsame dienaar

D. Zynen

Tilborg den 30 September 1760.

dinsdag 28 september 2010

Verborgen verleden

Stamboomonderzoek is een populaire bezigheid. Het merendeel van onze bezoekers op Internet of aan de studiezaal houdt zich bezig met het zoeken naar hun voorouders. Niet alleen is het interessant om te achterhalen om te weten wie je voorouders waren en hoe zij leefden, maar het is ook vooral heel erg leuk om te doen! De afgelopen jaren zijn er al verschillende televisieprogramma´s geweest over genealogie, zoals verre verwanten. Via teleac is er voor belangstellenden ook een online cursus stamboomonderzoek.

Afgelopen zondag is de eerste aflevering geweest van het programma
Verborgen verleden, waarin bekende nederlanders op zoek gaan naar hun voorouders. Ik vind het een aanrader!


Get Microsoft Silverlight
Of bekijk de flash versie.

donderdag 23 september 2010

Programma GeschiedenisN8 op 21 oktober 2010

We meldden het al eerder: Regionaal Archief Tilburg organiseert op 21 oktober de eerste Geschiedenisnacht van Tilburg en omgeving. Dat doen we samen met Stadsmuseum Tilburg en de Stichting Tilburg te Water. De GeschiedenisN8 valt midden in de Week van de Geschiedenis, met als thema Land en Water.

 
Het programma zit boordevol activiteiten, waarvan het merendeel past bij het thema Land en Water.

Programma van de avond:

 19.00 uur  Ontvangst
 19.15    Openingswoord
 19.30 Start GeschiedenisN8
 19.30 Lezing dijkgraaf Vos van Waterschap Brabantse Delta
 19.30 - 20.30  Historische GPS-tour tussen het archief en de Piushaven
 20.30 Lezing Hans van Dijk over paden en plattegrond van Tilburg
 20.30 – 22.00 Boottocht over de Piushaven en het Wilhelminakanaal (samen met Stichting Tilburg te Water)
 21.30 Lezing Cor Knoop over de geschiedenis en werking van de Amercentrale
 Doorlopend Communitycafé waarin de communities van het archief zich presenteren (samen met Stadsmuseum Tilburg)
 Historische films over de Amer- en Dongecentrale in Geertruidenberg
 ArchiefQuiz
 Tentoonstelling over Land en Water
 Archiefcafé met een hapje en een drankje

Communitycafé
De afgelopen jaren hebben Regionaal Archief Tilburg en Stadsmuseum Tilburg vele netwerken om zich heen opgebouwd. In deze netwerken zitten veel enthousiaste inwoners van Tilburg en omgeving. Zij pluizen als onderzoekers de lokale en regionale geschiedenis uit en publiceren daarover op de vele digitale kanalen. In de toekomst zal steeds weer gebruik gemaakt worden van de kennis, ervaring en het enthousiasme van deze mensen. Tijdens de GeschiedenisN8 presenteren deelnemers uit deze netwerken zich in het Communitycafé en vertellen over hun werk. Kom kennis maken. Wie weet sluit u zich aan en wordt ook u onderzoeker. Zo helpt u misschien in de toekomst mee aan het doen en beschrijven van hisorisch onderzoek.

Aanmelden
Deelname aan de lezingen en de boottocht is op inschrijving, vanwege de beperkte ruimte. Wees er dus snel bij. Kunt u geen plekje bemachtigen, geen nood, de avond heeft zoveel te bieden, dat u zich niet zult vervelen. Aanmelden kan via de website van Regionaal Archief Tilburg.

Tot ziens op 21 oktober!

vrijdag 17 september 2010

Erfgoed van de Oorlog, de oogst van Dongen, Oosterhout en Tilburg

Vandaag, 16 september, was voor ons Jean-Paul Korst en Yvonne Welings beiden een bijzondere dag. We waren namelijk uitgenodigd voor de slotconferentie van het programma Erfgoed van de Oorlog. De slotconferentie werd gehouden in het Instituut voor de Tropen te Amsterdam. Demissionair minister van Volksgezondheid, Welzijn en Sport Ab Klink beet de spits af en vertelde in het kort wat meer over de projecten van erfgoedinstellingen. Niemand minder dan de Prins van Oranje was aanwezig om het boek Erfgoed in de Oorlog in ontvangst te nemen. Alle projecten van dit programma zijn beschreven in het boek Erfgoed van de Oorlog. De oogst van het programma, waarvan 3 door het Regionaal Archief Tilburg. Door de aanwezigheid van een lid van het koningshuis was er extra beveiliging. Ook Ed van Thijn, die over zijn oorlogsherinneringen als een jonge Joodse jongen heeft geschreven, was aanwezig. De dagvoorzitter Arend-Jan Heerma van Voss nam ons vervolgens mee in vogelvlucht door het boek, waarbij enkele projecten werden uitgelicht. Ook Tilburg werd met name genoemd en met recht zijn we daar trots op.

Het programma vervolgde met twee bijzondere lezingen. Marjan Schwegman, directeur van het NIOD, die als titel had ‘vrouwen in de oorlog’. Ze toonde aan en liet zien dat ook vrouwen een belangrijke rol speelden in de oorlog. Daarna lichtte historicus Chris van der Heijden in zijn presentatie zien getiteld Het is zelden wat het lijkt. Beelden en tegenbeelden van de Tweede Wereldoorlog dat zaken niet altijd zwart of wit kunnen worden bezien en dat het perspectief in de loop der jaren verandert en nog zal veranderen. Daarbij liet hij de leefomstandigheden zien van na de bevrijding, zoals het feit dat producten nog tot in de jaren vijftig op de bon waren. Of dat na de bevrijding in Nederlands-Indië er onrust ontstond aldaar omdat de bevolking onafhankelijkheid wilde.

Rond 12.00 uur was het tijd voor de lunch gevolgd door een presentatie van Ad van Liempt, programmamaker en eindredacteur van de televisieserie De Oorlog dat begin dit jaar werd uitgezonden. Per aflevering keken naar meer dan 1 miljoen mensen naar. Samen met Yfke Nijland, programmaker bij de NPS, lieten ze tijdens hun presentatie zien wat je juist niet zag in de serie De Oorlog. De reden daarvoor was of dat er geen beeldmateriaal was van bepaalde onderwerpen (het is tenslotte televisie) of dat de tijd gewoon te kort was. Elke uitzending mocht namelijk maar maximaal 50 minuten duren. En als je te veel materiaal hebt moet je nu eenmaal schrappen.

Met deze slotconferentie komt er een einde aan dit subsidietraject van het ministerie van VWS. Het NIOD zal de taak overnemen. De projecten van het Regionaal Archief Tilburg omhelzen de digitalisering van de archieven van de luchtbeschermingsdiensten Tilburg en Oosterhout, de collectie geluidsbanden en –cassettes en het project Oorlogsbronnen in context. Dit laatste houdt in dat gedigitaliseerde bronnen zoals dagboeken met elkaar verbonden worden via een database van oorlogsslachtoffers en gebeurtenissen. De database wordt interactief van opzet, via een Wiki kunnen gebruikers gegevens zelf aanvullen. Een dezer weken komen de projecten online.

Wilt u nu al meer weten over bronnen die digitaal raadpleegbaar zijn sinds gisteren, kijk dan eens op nieuwe website De Tweede Wereldoorlog. Deze webgids heeft de verwijsfunctie naar onder andere:
Beeldbankwo2.nl, foto's, affiches, kamptekeningen
Oorlogskranten
Indisch erfgoed,
Kampen in Nederland
oorloginblik.nl,
getuigenverhalen

Nieuwste stadsplattegrond Tilburg anno 2010

Hoe de stadsvorm van Tilburg zich vanaf 1755 ontwikkelde is prachtig te zien via deze link op de website van het Regionaal Archief Tilburg. Een nieuwste kaart kan daaraan worden toegevoegd, het team Geo Informatie heeft in 2010 een hele nieuwe kaart gemaakt.

De nieuwe plattegrond is weergegeven op een schaal 1:10.000. Hierdoor zijn kleine details als straatnamen goed te lezen. De kaart is dan ook relatief groot, ongeveer 2 meter breed en 1,30 meter hoog en gedrukt op een harde ondergrond. Bijzonder is dat je op de kaart met whiteboardstiften kunt schrijven. Op de kaart staan niet alleen grafische data (de kaart zelf) maar ook administratieve data, zoals horeca en winkels.

Wil je de nieuwe kaart ook eens bekijken, hij hangt te pronken bij de collega's van het Onderzoekerscentrum.

donderdag 16 september 2010

Wie heeft de wedstrijd groente en fruit herkennen gewonnen?

Peterseliewortel
En hierrrrr is ze dan............(tromgeroffel en verwachtingsvolle stilte), de winnares van de wedstrijd groente en fruit herkennen: Kitty Aalbers uit Dongen! Van harte gefeliciteerd. De prijs, een bon voor de biologische winkel Solidare, wordt naar u toegestuurd. Een aantal van de groentes uit de wedstrijd kwam van deze winkel.
Tijdens Open Monumentendag op 12 september werd deze wedstrijd groente en fruit herkennen gehouden. Veel mensen bogen zich over de 'vergeten'  groenten en fruit, er werd heftig gediscussiëerd, gevoeld, geroken, geprikt en getwijfeld. En ja, hoe is het nu gesteld met de groente-kennis van onze bezoekers?

Truffelaardappel
Niemand had alle 12 goed! Schrikbarend? Misschien wel, maar we hadden het de deelnemers ook wel erg moeilijk gemaakt.
Kitty Aalbers had slechts één fout. Drie personen hadden twee fouten en twee personen hadden er drie fout. De peterseliewortel had bijna iedereen fout.
Er werd gedacht dat het pastinaak was. De truffelaardappelen werden heel vaak aangezien voor bietjes. Van het eekhoorntjesbrood werd vaak gedacht dat het kastanjechampignons waren. De hele uitslag is hier te zien.

En vergeet niet regelmatig te kijken op Kletskoppen en zwarte inkt, waar regelmatig meer van die heerlijke recepten op te zien zullen zijn!

Reine claude


Aardperen
Walnoot

Schorseneer
Gedroogde morieltjes
Ramanas
Artisjok

Raapstelen
Zomerpostelein

Eekhoorntjesbrood

Postcrossing


Prentbriefkaarten zijn van alle tijden. Lange tijd dé manier om een mededeling of groet over te brengen. In Beeldonline zijn verschillende voorbeelden te vinden van briefkaarten met allerlei onderwerpen. Toch dacht men een tijdje dat de papieren briefkaart ingehaald zou worden door de digitale kaart, de e-card.
Maar een echte kaart ontvangen blijft nu eenmaal leuker en spannender dan een e-card.
Als je van echte post ontvangen houdt dan is Postcrossing iets voor je. Je meldt je aan om een kaart te versturen. Via de website ontvang je een adres van iemand ergens in de wereld die ook lid is. Je stuurt een echte briefkaart met een speciale code die je tegelijk met het adres krijgt, de ontvanger voert de code in en dan wordt jouw adres weer gegeven aan iemand ergens ter wereld die ook lid is van Postcrossing. Het gevolg is dat je kaarten van over de hele wereld ontvangt en kaarten verstuurd. Zo vielen er in de afgelopen tijd kaarten in mijn brievenbus uit o.a. China, Taiwan, Frankrijk en Siberië.
Op de website wordt er keurig voor je bijgehouden hoeveel kilometers je kaarten afgelegd hebben en hoelang ze onderweg geweest zijn. Op zich is dat wel grappig maar het allerleukste blijft toch een briefkaart uit een ver land uit je brievenbus vissen.

woensdag 15 september 2010

Dat smaakt naar de 19e eeuw!

We schreven er al eerder over: Open Monumentendag 2010 stond in het teken van de smaak van de 19e eeuw. In Tilburg wordt dat georganiseerd door werkgroep Open Monumentendag, Regionaal Archief Tilburg was het coördinatiepunt.

De werkgroep zorgde voor talloze openstellingen in Tilburg, Berkel-Enschot en Udenhout. Tevens waren enkele restaurants en zelfs twee slagerijen gevraagd om hun (monumentale) pand open te stellen! Als speciaal effect liet de werkgroep zelfs geurstoffen ontwikkelen bij het Tilburgse bedrijf IFF: zo was er in Vincents Tekenlokaal de geur van potlood waar te nemen!

In het archief was de toevoeging van kunstmatige geur- en kleurstof overbodig. In het depot werd gezocht naar smaakmakers uit de 19e eeuw. Zo werd een receptenboekje gevonden waarin overheerlijke gerechten: een grote soeppan met kerriesoep, zandtaartjes en abrikozenmoes. Deze recepten worden ook beschreven in weblog Kletskoppen en zwarte inkt. Bezoekers werden onthaald op deze lekkernij en gezien het natte en koude weer buiten, was dat meer dan welkom. Vervolgens de 'Wie-kent-deze-groenten-quiz'? Aardperen, peterselieknollen, eekhoorntjesbrood, postelein, schorseneren om maar eens wat te noemen. Bezoekers vinden het leuk om hun kennis te testen en om er met elkaar over te discussiëren. Een bezoekster was zo nieuwsgierig dat ze de database van het archief ging raadplegen. Helaas, niet doorzoekbaar op onbekende groente!

In de studiezaal van het archief waren tafels ingericht door Heemkundekring Tilborch, Stichting tot Behoud van Tilburgs Cultuurgoed en Stadsmuseum Tilburg. Hierop lagen folders, boeken en brochures. Voorts een demonstratie van Restauratieatelier De Tiendschuur. Kortom, veel activiteiten tijdens Open Monumentendag. Er kwamen ruim tweehonderd bezoekers over de drempel van het archief. Geen vaste klanten maar nieuwe mensen, die toch weer eens konden kennismaken.

donderdag 9 september 2010

Ons YouTubekanaal bestaat 2 jaar

Zojuist viel mijn oog op de startdatum van het YouTubekanaal  van Regionaal Archief Tilburg. Dat is vandaag 2 jaar geleden begonnen. Aarzelend zoals het hoort. Met zelfgemaakte filmpjes en filmpjes van het Carnaval.

Het was nog prutsen met het omzetten van films op dvd naar een formaat waar YouTube mee uit de voeten kon. Daar heeft Mirjam Heijs, die dit kanaal in beheer heeft, onlangs een fraai verslag van gemaakt naar aanleiding van een discussie op Archief 2.0.

Nadat Mirjam het steeds beter onder knie kreeg kwam er een constante stroom korte films beschikbaar die nu voor iedereen te bekijken zijn. Deze films werden voorheen nauwelijks bekeken en dan nog het meest door medewerkers van het archief zelf om een goede beschrijving te maken.

Het YouTubekanaal is een succes voor onze archiefdienst. Alle films bij elkaar zijn bijna 26.000 keer bekeken in 2 jaar tijd. Dat is elke dag 35 kijkers. We zouden dat in ons Onderzoekerscentrum nooit hebben kunnen realiseren. Het is de internettechnologie die dit mogelijk maakt.

44 personen en instellingen hebben een abonnement op ons kanaal en worden eens per week op de hoogte gebracht van nieuwe films die online staan. Elke nieuwe film wordt ook via twitter aangekondigd. Daar heeft Regionaal Archief Tilburg inmiddels ruim 200 volgers.

Regionaal Archief Tilburg heeft ook langere films geplaatst op de Film- en Fotobank Noord-Brabant. Dat is een experiment voor 2 jaar. Op dit moment staan daar 12 films waaronder twee kwaliteitsfilms: Harmonie van een Gemeenschap en De Amercentrale.

In totaal zijn er daar 4373 pageviews geweest met 397 bezoeken. Gemiddeld verblijven onze bezoekers daar zo´n 400 sec (dus 6 tot 7 minuten). Te kort voor een lange film.

Internet biedt nieuwe kansen voor de bewegende beelden die archieven in hun depots hebben liggen. Zoveel is duidelijk.

woensdag 8 september 2010

Kom proeven op Open Monumentendag

Jaarlijks wordt er een Open Monumentendag georganiseerd vanuit de landelijke stichting Open Monumentendag. Elk jaar staat een ander thema centraal en dit jaar is het thema 'De smaak van de 19e eeuw'. Op zaterdag 11 september in Udenhout en op zondag 12 september in Tilburg en Berkel-Enschot kunnen bezoekers proeven van 19e eeuwse bouwstijlen, zoals de neogotiek en het eclecticisme waarbij verschillende stijlen met elkaar werden gecombineerd. Daarnaast zullen typische verschijnselen op het gebied van kleding, interieur en muziek die kunnen vallen onder 'de smaak van de 19e eeuw' gepresenteerd worden aan het publiek.

In Tilburg, Udenhout en Berkel-Enschot zijn op 11 en 12 september meer dan dertig monumenten gratis open voor het publiek. Regionaal Archief Tilburg is het centraal informatiepunt tijdens de Open Monumentendag in Tilburg. Vanuit daar kunt u starten met de wandelroute door de binnenstad, langs gemeentelijke of rijksmonumenten, zoals de Heuvelse Kerk, Het Huys van Voskens of Stadscafé De Spaarbank.

Ook in Regionaal Archief Tilburg kan op zondag 12 september 'De smaak van de 19e eeuw' geproefd worden. Zo is er een wedstrijd om groenten en fruit te raden, vindt er een proeverij plaats van hapjes gemaakt met oude recepten van het weblog 'kletskoppen en zwarte inkt' en kunt een informatiemarkt en tentoonstelling bezoeken.
Voor meer informatie kunt u kijken op www.openmonumentendag.nl

dinsdag 7 september 2010

Ze zijn weer naar school: de kinderen!

"De eerste schooldag" in september 1954 van de Sint Paulus HBS die op 9 september 1954 officieel werd geopend en toen tijdelijk gevestigd was op het adres Kwaadeindstraat 67, in het patronaatsgebouw van de Vredeskerk. De school (voor jongens) begon met 120 leerlingen.

Nieuwe kleren, volle tassen, keurig gekafte boeken, een lege agenda, goede zin en nieuwe ambities. (tenminste.. zo ziet het ideaal plaatje er uit) Weer een jaar vol beloftes. Maar ook een drukke en spannende week waarin we als gezin weer alle roosters in elkaar moeten gaan passen: werken, leren, sporten, muziek maken, toneel spelen, buitenschoolse opvang, mantelzorg.... Alles moet weer in het gareel! Het is van alle tijden. Al zag het ´gareel´er vroeger wat anders uit dan vandaag de dag.

Dat bewijzen ook de filmpjes die een inkijkje geven in het 'schoolleven' van zo´n tachtig jaar geleden:

De verkeersveiligheid is ieder jaar in september weer een belangrijk aandachtspunt,  maar dat daar ook vroeger aandacht aan werd besteed was voor mij een nieuwtje. Getuige dit filmpje was het ergst denkbare ongeluk destijds overigens een botsing met een handkar! 

Het andere mooie filmpje dat ik heb opgedoken uit het archief is deze opname van een krioelende groep jongens op de 'court' bij de fraters.

Het lijkt me onwaarschijnlijk, maar als u nog mensen herkent, wil ik dat graag weten. En natuurlijk is alle aanvullende informatie van harte welkom.

maandag 6 september 2010

200 Twitter volgers #followanarchive

Regionaal Archief Tilburg is nu bijna 1,5 jaar actief op Twitter. Actief zijn is eigenlijk niet het juiste woord. Op dit moment beperken de tweets zich tot geautomatiseerde tweets van het weblog en van YouTube. We proberen wel elke nieuwe volger een persoonlijk welkom te geven, alleen of in een groep nieuwe volgers.

Via onze communicatiemiddelen maken we bekend dat geínteresseerden ons ook kunnen volgen via Twitter. In hoeverre dat resultaat oplevert is niet duidelijk. We kunnen niet zien op basis waarvan nieuwe volgers besluiten ons te volgen. Nu is het eigenlijk passief wachten op meer volgers. In sommige gevallen zijn we wel actief geweest: de wethouders van de gemeente Tilburg. Enkele journalisten en nieuwssites volgens ons Twitteraccount ook.
Het zal in de komende tijd duidelijk moeten worden hoe we Twitter gaan inzetten, op een actievere manier.

Natuurlijk is er op 12 november 2010 de actiedag Follow An Archive waar we aan deel zullen gaan nemen. Meer informatie daarover is te vinden op hun weblog, de Facebookpagina en natuurlijk een Twitteraccount!

Op 12 maart 2010 gingen we de grens van 100 volgers over, 6 maanden later tellen we 201 volgers. Op naar een volgende mijlpaal.

zondag 5 september 2010

Archives Without Borders - archieven en mensenrechten

Het congres Archives Without Borders besteedde ook aandacht aan de betekenis van archieven voor mensenrechten.

AWB Day 3
[Gabriela Salazar. Photo: Francis Vlieghe. Copyright: VVBAD]
Op de tweede dag sprak Gabriela Salazar uit Mexico over de rol van archieven in het nakomen van  internationale afspraken over mensenrechten. Zij bepleitte in haar presentatie dat archivarissen een actieve rol in dat proces moeten spelen. Zij betitelde archieven als "silent witnesses of the truth" en de taak van archivarissen is het om die papieren stille getuigen een stem te geven.
Er waren meer presentaties uit landen met een recent roerig verleden die aan actieve rol voor tenminste archieven voorstonden. Maar Gabriela was erg uitgesproken. De archivaris als activist.
Eric Ketelaar eindigde er zijn samenvatting van het congres mee: "Climb out of the safety of your institution and become an activist archivist! An archivist without borders". Maar hij bedoelde dat niet zoals Gabriela Salazar.
In landen waar archiefzorg en archivering nog niet op een niveau staan zoals in Nederland en West-Europa spelen heel andere problemen en vragen dan hier. Daar zijn grote bevolkingsgroepen op zoek naar herstel van hun positie, naar recht, naar verklaringen en verantwoording. Genoegdoening voor aangedaan onrecht. Informatie in archieven kan daar een belangrijke rol in spelen.
AWB Day 2
[Mario H. Ramirez. Photo: Francis Vlieghe. Copyright: VVBAD]
In El Salvador, zo vertelde Mario Ramirez, was er tijdens en na de burgeroorlog veel archiefmateriaal niet bewaard, actief vernietigd of niet in handen gesteld van de archiefdiensten. Wat er wel was, kon niet altijd geraadpleegd worden omdat de machthebbers geen toestemming gaven. Mondelinge getuigenissen zijn soms niet genoeg om verdachten veroordeeld te krijgen. Ondersteuning door papieren bewijzen helpt. Een mevrouw uit Libanon verklaarde nog dat ook de daders behoefte hebben om hun verhaal te vertellen. Die verhalen kunnen ook een ander licht werpen op wat er nu werkelijk gebeurd is. Vanuit de organisatie, was het systematisch, zat er een opdracht achter of was het persoonlijk initiatief.
Waar we in Nederland bijna uitsluitend te maken hebben met processen van criminelen waar dit soort van onderzoeken belangrijk zijn, in landen met een gewelddadig verleden door burgeroorlogen spelen die vragen ook naar de regering, de leiders van die periode.
Dichterbij is er bv. in Spanje nog steeds een onverwerkt verleden waar archieven een rol in zouden kunnen spelen, maar daar ligt dat ook nog heel erg gevoelig.

Daar kwam ik toch een beetje in gewetensnood. Ik ben van mening dat archivarissen een zo objectief mogelijke positie moeten innemen. In sommige presentaties kwam dat ook terug. Archivarissen moeten onafhankelijkheid zijn. Dat is heel belangrijk om een goed en zo volledig onmogelijk beeld van het verleden van een gemeenschap te krijgen. Ook de pijnlijke periodes moeten daar een plaats in hebben. Als een archivaris teveel naar de macht hangt en daar afhankelijk van is, krijg je altijd een gekleurd beeld en daarmee een onvolledig beeld van een samenleving. Bij sterke dictatoriale regimes is dat natuurlijk een stuk moeilijker dan in een stabiele democratie. Hoewel ook daar de archivaris alert moet blijven op wat hij wel of niet in handen krijgt. Is een archivaris teveel een tegenstander van het regime of een regering, dan kleurt dat net zo goed zijn keuzes.

De film over de Neurenberger processen (Neurenberg, Its lessons for today) na de Tweede Wereldoorlog in 1948 liet nog eens haarscherp zien dat de archieven, de dossiers die je als trouw ambtenaar van het Duitse Rijk had aangelegd en onderhouden in een andere setting, waarbij de macht in handen kwam van de overwinnaars, je ondergang betekenden. In het ene geval gaf de verantwoording over je handelen je de zekerheid dat je je baan (en soms hoofd) hield, in het andere geval kon je er je hoofd mee verliezen. Letterlijk.

Twee dagen luisteren naar archivarissen die ieder op hun eigen wijze, met hun eigen problematieken proberen de archieven in hun land op orde te krijgen, om doelen te dienen, die wij hier in Nederland, bijna alleen nog als "dode letter" prediken: Archieven zijn belangrijk voor de rechtzoekende burger.

En zo is het.

zaterdag 4 september 2010

Archives Without Borders - archieven als nationale identiteit

Op 30 en 31 augustus vond in Den Haag het internationale congres Archives Without Borders plaats. Deelnemers uit 30 landen waren aanwezig in het Vredespaleis. Daar spraken de archivarissen over vier thema's: "Archival Solidarity", "Human Rights and Archives", Cross-border Archives" en Archives: Formation of the Nation State and National Identity". Niet bepaald lichte onderwerpen, maar wel presentaties die met name de betekenis van archieven voor mensen en landen heel nadrukkelijk neerzetten.

AWB Day 3
[Nathan Mnjama. Photo: Francis Vlieghe. Copyright: VVBAD]

In die jonge landen, jonge democratieën, zouden de archieven een rol kunnen vervullen bij het opbouwen van een Nationale Identiteit, natievorming. 
Jonge staten kampen met een gebrek aan archieven en hebben vaak ook geen traditie om archieven te bewaren. Nathan Mnjama (Botswana/Kenya) sprak op dinsdag over de problemen die daardoor bestaan op het Afrikaanse continent. De archieven die er zijn, zijn opgemaakt door de voormalige koloniale overheersers en bevatten nauwelijks informatie over de bewoners van het land, of de geschiedenis van het land. Bovendien zijn hele delen van die archieven mee terug gegaan naar het land van de kolonisator nadat een kolonie onafhankelijk werd. Dat levert een gebrekkige archiefcollectie op.
De geschiedenis van het land en de bewoners is vaak vastgelegd in gezangen of verhalen. Die zijn nooit op de een of andere manier vastgelegd, behalve in het geheugen van de vertolkers. De tribale samenleving in Afrika maakt het lastiger om daar actief verhalen te verzamelen. Je bent daar eerder lid van een stam dan van een land.

Er zijn allerlei initiatieven om alsnog die verhalen vast te leggen op audio en/of video, maar dat is een moeilijke taak. Het is noodzakelijk om de initiatieven te intensiveren. Ook in Afrika loopt de verhaalcultuur gevaar en gaat daarmee belangrijk informatie over identiteit van mensen en stammen verloren. In die verhalen staan vrienden en vijanden opgesomd, maar ook regels over wie je wel en niet mag trouwen etc.

Aan de andere kant staan de voormalige koloniale machten die in eigen land soms meer archiefmateriaal over de voormalige kolonie hebben dan de zelfstandige koloniën bezitten. We hebben daar in Nederland een mooi voorbeeld van met het archief van de Verenigde Oostindische Compagnie. Met name over de vroege geschiedenis, uit de 17de en 18de en 19de eeuw, zit daar veel kennis in over volkeren, topografie, flora en fauna.


Mnjama concludeerde dat archieven wel degelijk bruikbaar zijn om te helpen een natie te bouwen, om inhoud te geven aan een nationale identiteit als de tekortkomingen in de archiefcollectie en archieftraditie maar in ogenschouw worden genomen. Actief beleid om hiaten op te vullen verdient alle aandacht om de rol van de archieven in dit proces te versterken.
AWB Day 2
[Trudy Huskamp Peterson. Photo: Francis Vlieghe. Copyright: VVBAD]

Trudy Huskamp Petersen belichtte als afsluiting van de eerste congresdag een soort neo-kolonialisme dat universiteiten en andere onderzoekscentra, soms ook archieven, uitoefenen in de Derde Wereld. In het kader van hun onderzoeksprojecten digitaliseren zij archieven of bestanddelen daaruit en plaatsen die vervolgens online op de website van hun instelling. Dat lijkt allemaal prachtig, de bronnen netjes openbaar en beschikbaar. Maar er zit een keerzijde aan. 
Soms zijn die bronnen alleen voor "serieuze" onderzoekers beschikbaar. Voor het archiefdienst waarvan de bronnen zijn gedigitaliseerd betekent dat domweg dat ze niet meer beschikken over hun eigen materiaal. Het betekent vaak ook dat het archief in kwestie niet of nauwelijks meer wordt geraadpleegd in de oorspronkelijke bewaarplaats waardoor ze in hun verantwoording naar hun overheid niet kunnen aantonen dat die archieven wel degelijk gebruikt worden. Zo kan een digitaliseringsactie die in zichzelf goed bedoeld is, er toe leiden dat de archiefdienst minder geld ontvangt vanwege teruglopende bezoekersaantallen. Daardoor kunnen archiefinstellingen hun rol minder goed ontwikkelen terwijl er vaak nog heel veel werk te verzetten is.
Ze betoogde dat de afspraken tussen onderzoeksinstituut en archiefinstelling dringend aan verbetering toe waren en er meer begrip moet komen voor de situatie in de ontwikkelingslanden.

De eerder genoemde
Nathan Mnjama reageerde op haar presentatie met instemming en vertelde en passant dat er in Afrika nog 500 onderzoekspublicaties niet zijn ontvangen, die bij het toelaten van de onderzoekers in de archieven wel zijn beloofd.


[Aanvulling: zie ook de discussie over dit laatste onderwerp die Tom Cobbaert startte op Archief 2.0]

woensdag 1 september 2010

Nieuwe maand, nieuwe kansen.

Met de poll van deze maand willen we graag jullie mening over de actualiteit van de website van het Regionaal Archief Tilburg. Staan aankondigingen voor een evenement in februari, in de maand augustus nog steeds als nieuwtje op de site. Of komt u de dag na een evenement gelijk een (foto)verslag lezen op de website?
Geef uw mening via de poll, te vinden op de homepage.

In augustus vroegen we de websitebezoekers welke cursus hij/zij graag zou willen volgen bij het Archief. Het grootste gedeelte van de stemmers (37,5 procent) voelt het meest voor een cursus genealogie of familiegeschiedenis. Zo wat een vijfde van de stemmers wilde graag aanschuiven bij de cursus paleografie. De cursussen historisch onderzoek, huizenonderzoek en verhalen vertellen, kunnen rekenen op elk 10 procent van de stemmers. De rest van de stemmers wilde graag een ander soort cursus. We gaan uiteraard kijken of er een haalbaar voorstel bij deze ideeën zit.