maandag 27 januari 2014

Hooge en Lage Zwaluwe en de Koning van Pruisen

De Peel en de Kempen en De Meijerij zingt Guus Meeuwis in wat we bijna het volkslied van Noord-Brabant mogen noemen. Toch bestaat Noord-Brabant uit meer dan het Oosten alleen. We kennen ook de Baronie van Breda en het Markiezaat van Bergen op Zoom. We kennen ook een deel Brabant, dat pas na de Franse tijd tot de huidige provinciegrenzen werd gevoegd. Hooge en Lage Zwaluwe bijvoorbeeld behoorde tot het gewest Holland. In 1580 werd Willem van Oranje leenheer van de beide Zwaluwen.

Na de dood van Willem III in 1702 voerden de Staten-Generaal, als executeur testamentair, het beheer over zijn nalatenschap. Frederik I, koning van Pruisen, maakte aanspraak op een deel van de goederen. Na de onverwachte dood van Johan Willem Friso in 1711 bij Moerdijk, werden de goederen toegewezen aan Frederik I. Het duurde tot 1732 vooraleer men het eens was over de erfenis. Dit akkoord werd vastgelegd in het Traktaat van Verdeling. Frederik I werd heer van de Zwaluwen. In 1754 kocht Anna van Hannover, als voogdes van Willem V de ‘Hollandse’ bezittingen weer terug.

Juist uit deze periode ontving het archief twee archiefstukken van het Stadsarchief Breda. Deze waren daar los aangetroffen. In het document uit 1710 benoemen de Staten-Generaal als executeur-testamentair de volgende personen tot schepenen:

Hooge Swaluwe                                             Lage Swaluwe
Pieter Anemaet                                              Leendert Dingemans, president
Hendrik Pinxteren van Trigt                           Pieter Antonij Engelsen
Severijn Hasius                                              Cornelis Jansz. van Bavel
Johan Silvius                                                  Jacobus Barentse Smit
Abraham Noeij

In het document van 1728 heeft de koning van Pruisen het voor het zeggen:

Hooge Swaluwe                                              Laage Swaluwe

Bernard de Brinques, president                      Pieter Anemaet, president
Daniel van Bodegem                                      Pieter Engelsen
Francois van Riel                                            Dingman van Bavel
Peter Dubbelman                                            Wouter Adrian den Engelsen
Jan Klein

Deze personen waren veelal ook kerkmeester en vormden de elite van de Zwaluwen in die tijd.

Mooi, dat zo'n levende geschiedenis van Breda naar Tilburg is gekomen. En wat te denken om geschiedenis in de Zwaluwen levend te maken, een Pruisenstraat bijvoorbeeld of een Frederikstraat ?



5 opmerkingen:

Unknown zei

In november 2013 is mijn boek (dissertatie: verdedigd op 19-11-2013 in Leiden)'Een uitzonderlijke erfgenaam. De verdeling van de nalatenschap van Koning-Stadhouder Willem III en een consequentie daarvan: Pruisisch heerlijk gezag in Hooge en Lage Zwaluwe, 1702-1754' verschenen bij Uitgeverij Verloren (ISBN 978-90-8704-393-3). In het boek staat het beheer en bestuur van de Zwaluwen door drie Pruisische koningen centraal. Er wordt tevens aandacht besteed aan het leenstelsel, het fideï-commis, de testamenten van diverse Oranjes enz.

Yvonne Welings zei

Geachte mevrouw Peele,

Allereerst wil ik u bedanken dat u de moeite hebt genomen om te reageren op deze blog en u feliciteren met uw behaalde doctorale graad.

Deze bijdrage heeft de intentie om aan de hand van een nieuw verworven archiefstuk iets meer te vertellen over de historische context aan een breed publiek.

Bij het zoeken naar de tekst van het tractaat via google trof ik een publicatie van uw hand aan. De link is er ook bij geplaatst.
Ik had me niet gerealiseerd dat het uw proefschrift betrof en ook niet opgemerkt in de brochures van Verloren. Wij gaan uw boek zeker aanschaffen.

Waar ik wel benieuwd naar ben, is of u tijdens uw onderzoek zaken en/of nieuwe feiten hebt ontdekt over Hooge en Lage Zwaluwe, die tot die tijd onderbelicht waren ?

Met vriendelijke groet, en nogmaals onze dank,

Yvonne Welings

Anoniem zei

Beste Yvonne,

Op zulke momenten blijkt de afstand tussen de gemeentes Drimmelen en Tilburg toch weer groot.
Jammer dat jullie de voorbereiding en uitgave van deze publicatie gemist hebben. Het boek bevat niet alleen nieuwe gegevens voor de geschiedenis van Hooge en Lage Zwaluwe, maar verrijkt de gehele regionale en landelijke geschiedenis.
Ik heb het boek met genoegen gelezen.

Julien Mariman

Yvonne Welings zei

Beste Julien,

Dan heb ik nog een boekentip voor je, in het komende jaarboek van De Oranjeboom verschijnt nog een bijdrage van Ada Peele.

Met vr. Groet,

Yvonne Welings

Unknown zei

Beste Yvonne,

Omdat er over de Zwaluwen tijdens de 'Pruisische periode' niet of nauwelijks was geschreven, heb ik heel wat nieuwe feiten kunnen ontdekken. Ik verwijs hiervoor graag naar mijn boek.

Met vriendelijke groet,

Ada Peele