Ga je mee boeven vangen bij het BHIC?

Hoe goed ken je jouw familie? Zit er een landloper tussen je Brabantse voorouders? Een smokkelaar misschien of zelfs een bendelid? Kleine boefjes en grote criminelen, je komt ze allemaal tegen in de inschrijvingsregisters van Brabantse strafgevangenissen.

In die registers kun je op dit moment alleen op datum zoeken, een digitale naamindex is niet voorhanden. Daar willen we op het BHIC met een crowdsourcingsproject verandering in brengen. En iedereen kan helpen! Want vele handen maken licht werk.
Het officiële startschot daarvoor wordt gegeven tijdens een speciale themadag op het BHIC op zaterdag 4 oktober 2014.

Voorlopig programma

• Uitleg over gevangenisregisters en het project
• Presentatie over onderzoek in rechterlijke archieven na 1811
• Demonstratie van werken met VeleHanden
• Zelf uitproberen van VeleHanden
• Rondleiding door de Citadel (voormalige militaire gevangenis!)
• Demonstratie van applicatie "geheim register"

En een verhalenverteller zal op geheel eigen wijze de Brabantse boeven belichten!

Kom je ook? De themadag start om 10.00 uur en duurt tot ongeveer 15.00 uur. Voor water en brood wordt gezorgd en deelname is natuurlijk gratis. Meld je snel aan via: velehanden@bhic.nl

Meer informatie lees je bij het BHIC.

Personeel weverij J.L. Donders

Deze nieuwe aanwinst toont het personeel van de weverij J.L. Donders. We kennen slechts een personeelslid, staande vijfde van links, de wever Joannes Petrus de Kanter. De wever werd geboren in Tilburg op 21 december 1875 en overleed daar op 12 december 1952. Ondanks zijn arbeidzame leven en hoge leeftijd heeft hij nooit kunnen genieten van de AOW, die werd pas in 1957 ingevoerd. In de traditionele trouwmaand mei van het jaar 1904 trouwde hij met de een jaar jongere Anna Maria van Gorp.

De foto moet voor het jaar oktober 1938 zijn genomen. In dat jaar werd de weverij J.L. Donders in de Bisschop Zwijsenstraat nr. 44 verkocht aan W. van Spaendonck, oud-firmant van de wollenstoffenfabriek André van Spaendonck. De fabriek werd direct na de overname gemoderniseerd.

Opvallend is het jongste personeelslid in het midden van de foto met het bord De Weverij J.L. Donders. Ondanks het feit dat een fotogebeuren niet dagelijks plaats vond, blijft de sigaret in zijn mond rusten. De overige oudere werknemers roken niet op de foto. De foto kregen we cadeau van de kleinzoon Frans de Kanter. Over zijn vader, die werkzaam was bij de Vormenfabriek Tilburg, werd deze bijdrage gepubliceerd (link).

Van Spellewerck tot Experikant,

Ruim driehonderd jaar geschiedenis gevat in deze titel.
Kantklossen en 's Gravenmoer zijn onlosmakelijk met elkaar verbonden.
Er zijn al heel wat boeken verschenen over de techniek van het kantklossen en het typische kantwerk van
's Gravenmoer.
Maar wie waren nu eigenlijk die kantwerksters van vroeger, wanneer zijn zij daar mee begonnen en wie heeft het hun geleerd?
Allemaal vragen waar nog maar nauwelijks bij stil is gestaan.
Een van onze trouwe bezoekers van de studiezaal en gewaardeerd vrijwilliger bij Regionaal Archief Tilburg, Jan Blaas, heeft daar verandering in gebracht. In het boek "Met name" wordt antwoord gegeven op deze vragen.

Een zoektocht van Jan in de archieven heeft een schat aan gegevens opgeleverd en geeft een helder beeld van de ontwikkeling van de kantwerkerij vanaf het tweede kwart van de 17e eeuw. Misschien komt er in de uitgebreide namenlijsten die in het boek staan wel een kantklossende voorouder van u voor uit 's Gravenmoer of naaste omgeving.

In het boek is veel aandacht besteed aan de illustraties. Oude  prentbriefkaarten, fragmenten uit oude documenten en foto's verlevendigen het geheel.

Het uitkomen van dit boek valt samen met het feit dat 100 jaar geleden in 's Gravenmoer een kantwerkschool werd geopend.


Er is een fraaie tentoonstelling ingericht met oog voor de historie van het kantklossen maar ook met ruimte voor nieuwe wegen die ingeslagen zijn door Experikant. Tot 26 oktober 2014 kunt u terecht in de  grote zaal van “De Geubel”, Hoofdstraat 4 te         ‘s Gravenmoer, voor openingstijden zie hier.
Het boek van Jan Blaas is te koop tijdens de tentoonstelling.
Redenen genoeg om in de komende weken een keer op bezoek te gaan in 's Gravenmoer.

Foto: Website Experikant

Succesvolle Open Monumentendag

Wat een fijne drukte was het afgelopen zondag tijdens Open Monumentendag! 450 mensen kwamen het vernieuwde gebouw bekijken, waaronder veel van de mensen uit de buurt. Die hadden we allemaal uitgenodigd en velen maakten daarvan gebruik.

Aansluitend bij het thema 'Op Reis' stonden er twee mooie oude auto's bij de ingang van het gebouw. In de studiezaal gaf Rob van Putten een presentatie over kaarten. Tilburg op de Kaart werd daarbij op groot scherm gebruikt. Bert Willemen gaf presentaties over de hondenkar en had een kleine expositie ingericht.

Veel, héél veel bezoekers zetten hun naam op de muur. Vier dagen na het zetten van de eerste handtekening is die muur dus al aardig vol geworden. Prima! Er is nog steeds ruimte voor veel nieuwe handtekeningen!

Vals plat in Tilburg

Sinds kort is ‘Tilburg op de kaart’ uitgebreid met een kaart die behoort bij het in de jaren 1917-1920 ontworpen rioolplan van ir. J. de Jong. Een interessante bijkomstigheid is, dat op deze kaart in treden van een halve meter ook de maaiveldhoogten zijn weergegeven. Alle punten met gelijke hoogte zijn door (bruine) lijnen met elkaar verbonden. De kaart visualiseert daarmee wat veel fietsers al lang wisten: Tilburg is niet zo plat als een pannenkoek. Al op korte afstand kunnen er hoogteverschillen optreden van één tot anderhalve meter. Niet spectaculair, maar voldoende om het te kunnen ervaren.

Op het hoogste punt in het centrum van Tilburg staat de Heikese kerk (ruim 15 meter +NAP). Wie vanaf de kerk door de Bisschop Zwijsenstraat fietst, gaat door een voormalig beekdal en daalt daarbij bijna twee meter. Niet voor niets is de Piushaven aangelegd op de plek waar hij nu ligt.
De Heikese kerk staat overigens niet op het hoogste punt van Tilburg; dat bevindt zich bij het Willem II-stadion (ruim 16 meter + NAP). Het laagste punt van Tilburg moeten we zoeken in het uiterste noordwesten van de Reeshof (dat niet op deze kaart staat); daar is het nog geen zes meter boven NAP.


De kaart kan voor historici van belang zijn omdat die ook het reliëf weergeeft van de nog onbebouwde delen van Tilburg waar vanaf 1920 woonwijken en industrieterreinen aangelegd zijn. Lokale hoogteverschillen verdwenen toen veelal, omdat bij het bouwrijp maken van een stuk grond het terrein zoveel mogelijk op dezelfde hoogte gebracht wordt.
Beïnvloeding van de terreinhoogte vond overigens vroeger ook al plaats. Uit archeologisch onderzoek is gebleken dat al in de 13e eeuw na Chr. in de omgeving van Tilburg landbouwgrond geëgaliseerd werd. En verder zijn door eeuwenlange plaggenbemesting akkers soms wel tot een halve meter opgehoogd.

De basis van de kaart bestaat uit het ontwerp-rioolstelsel. De rioolbuizen, met elk een uniek nummer, zijn door dunne rode lijnen weergegeven. De geel omlijnde veelhoeken stellen de gebieden voor die op één specifieke rioolbuis afwateren. De oppervlakten van die gebieden (in hectare, weergegeven in zwarte cijfers) werden weer gebruikt voor het berekenen van de capaciteit van de leidingen.
Op de kaart zijn verder nog drie dikkere rode lijnen getekend die ter hoogte van de Missionarisstraat samenkomen. Deze lijnen markeren de natuurlijke waterscheidingen tussen de stroomgebieden van de Leij/Voorste Stroom, de Zandleij en de Donge, waarop Tilburg van oudsher afwaterde.
Bijzonder aan deze kaart is verder, dat als ondergrond niet de bestaande stadsplattegrond is gebruikt, maar de kaart uit 1916 met daarop de door ir. Rückert ontworpen uitbreidingsplannen, inclusief het ringbanenstelsel.
Wie de actuele hoogte van zijn of haar huis wil weten, heeft nu geen hoogtekaart meer nodig; het invullen van de postcode op de website van Actueel Hoogtebestand Nederland is voldoende.

Voor meer informatie over het rioolstelsel van Tilburg, zie:
Doremalen, Henk van, ‘Blauwsloten en riolen. Een milieu-historische studie over Tilburg en zijn rioolstelsel’, Tilburg 1993.

Tekst: Rob van Putten

Vormenfabriek Tilburg




Sint Ceciliastraat

Het logo van de Vormenfabriek Tilburg lijkt in ons collectief geheugen geprent, wie kende de fabriek in de Sint Ceciliastraat nu niet ? Waar ooit de fabriek stond, komt een geheel nieuw wijkje met  appartementen (33), kleine en grote eengezinswoningen (125) en mogelijk een medisch centrum en speelterrein.  De gebouwen zijn afgebroken en de grond is al gesaneerd.

De vormenfabriek vestigde zich in 1927 in Tilburg. De eigenaar Cornelis Pieter van Battum (1887-1975) verplaatste zijn bedrijf vanuit Delft naar de Hoevense Kanaaldijk, omdat hier de energieprijzen veel lager waren. Het water werd uit het Wilhelmakanaal gehaald. Het gebouw stond in die tijd bekend als het 'witte gebouw'. Voor die tijd was bierbrouwerij De Kroon in dit gebouw gevestigd. Het idee dat de vormenfabriek zijn productie geheel richtte op het maken van vormen voor chocoladefabrieken is niet geheel waar. In 1928 werd bijvoorbeeld gestart met de productie van petroleumkannen, maar ook knopen voor het Nederlandse leger. De crisisjaren uit de jaren dertig werden met ups en downs overleefd. In juni 1931 brak een brand uit, de schade bleef beperkt.

Hoevense Kanaaldijk

In oktober 1937 werd een nieuw bedrijventerrein betrokken aan de Sint Ceciliastraat. Voorheen had hier een schoenfabriek gezeten. De volgende crisis diende zich al snel aan, de Tweede Wereldoorlog. Veel mannelijke medewerkers moesten deelnemen aan de Arbeitseinsatz. Chocoladevormen werden er tijdens de bezetting weinig vervaardigd, naar petroleumvergassers en legermaterieel was meer vraag.

Hoewel de Vormenfabriek Tilburg een oud Tilburgs bedrijf is, nu op de Gesworenhoekseweg, hadden we weinig foto's van het bedrijf.  Josephus Joannes Wilhelmus Theodorus (Sjef) de Kanter (1916-2005) startte in maart 1932 als leerling-stempelmaker bij het bedrijf. Hij wist goed op te klimmen, vanaf januari 1940 had hij samen met A.W. Hurald de leiding over de stempelmakerij- stamperij en massaproductie en vanaf november 1944 werd hij bedrijfsleider. Hij was het ook die de petroleumvergasser bedacht, waarmee de productie na de oorlog werd opgestart.  Na reeds vanaf eind 1941 als leraar werkzaam te zijn op de R.K. Avondnijverheidsschool, volgde op 1 januari 1947 een benoeming aan de 1e Technische School Tilburg (ambachtsschool) aan de Spoorlaan waar hij in 1981 als directeur van de 1e LTS afscheid nam van het onderwijs.




Sjef de Kanter

   

Uit zijn nalatenschap kwam een fotoboek over het bedrijf te voorschijn, dat een mooi beeld geeft over de geschiedenis. Zijn zoon Frans de Kanter, inmiddels niet meer in Brabant woonachtig,  verblijdde het Archief met de aanwinst. Over de opa, die werkzaam was bij weverij Donders, is deze bijdrage gepubliceerd (link).




   

En voor wie verder wil lezen is dit boek zeer lezenswaardig:

Jeroen Verhoog en Hans Warmerdam, B.V. Vormenfabriek Tilburg 1921-1996. 75 jaar specialist in chocoladevormen. Specialist in chocolate moulds for 75 years (Noordwijk, Van Speijk, 1996) ISBN 90-74640-12-5.

Een prachtig feest, de heropening!

Donderdag 11 september 2014 vierden we de feestelijke heropening van ons gebouw aan Kazernehof 75. Loco-burgemeester Marcelle Hendrickx en diverse andere burgemeesters en wethouders uit het werkgebied van het archief waren aanwezig. Vele partners, vrijwilligers, collega's, medewerkers, en anderen met wie  Regionaal Archief Tilburg en Stadsmuseum Tilburg veel samenwerken waren gekomen om het samen met ons te vieren. Uiteraard ook Femke Gerris van Vorm en Zo, de architecte die het nieuwe uiterlijk bedacht en uitwerkte.

Thijs Torreman, directeur van de Stichting Mommerskwartier, en Marcelle Hendrickx hielden gloedvolle betogen, Marcelle bedankte onder andere de vele vrijwilligers van het archief. Daarna werd een digitaal document gemaakt dat een kwartier laten online te bekijken was in de databank. In vaktermen heet dit document 'digital born'. Er is geen papieren document als bron, en dat is in rap tempo online te plaatsen. De toekomst van het archief?

In anderhalve minuut werd getoond hoe de verbouwing in de studiezaal in de afgelopen tien weken in verlopen. Na de uitgelaten groepsfoto en champagne, zette Marcelle Hendrickx de eerste handtekening op de muur in de hal. Geïnspireerd op het 'zweetkamertje' in Leiden en een kunstwerk van Roman Ondak kan iedere bezoeker zijn of haar naam achterlaten op een muur in de hal van het archief. we nodigen mensen uit op zoek te komen naar informatie, gegevens van bijvoorbeeld voorouders, en daarna zelf ook wat achter te laten. 

Tijdens de opening werd ook het nieuwe logo van het archief getoond, een kleurig doolhof, waarin het redelijk makkelijk zoeken is naar de kern. Het symboliseert de zoektocht die velen in onze collectie volbrengen. Marleen Klijn van Nonka bedacht dit mooie logo, waarmee we samen met vernieuwde uiterlijk van het gebouw ook een vernieuwde uitstraling qua huisstijl hopen te bereiken.

Een geslaagde middag, we zagen veel tevreden gezichten en we hopen nog veel bezoekers te ontvangen in ons mooie gebouw. Zoals Marcelle Hendrickx terecht opmerkte: "een fijne plek om te werken."

Benieuwd hoe de verbouwing in de studiezaal verlopen is? Bekijk de timelapse!
Ook op YouTube is een filmpje te zien van de heropening.

De foto's zijn gemaakt door Maria van der Heyden.

Bezoek ons vernieuwde gebouw tijdens Open Monumentendag

Tijdens Open Monumentendag presenteren Regionaal Archief Tilburg en Stadsmuseum Tilburg hun opgeknapte gebouw aan Kazernehof 75 in Tilburg. Tien weken lang is samen met architecte Femke Gerris van VORM EN ZO hard gewerkt aan het nieuwe interieur. Vlak voor Open Monumentendag gaat het historische pand weer open. Met een fotowand wordt een historisch beeld gegeven van klassenfoto’s door de tijd heen.



Op 14 september wordt aandacht besteed aan het thema van Open Monumentendag: Op reis. Tilburg lag op een oude route van Antwerpen naar Keulen. Dit wordt in beeld gebracht in historische kaarten, uitgelegd door Rob van Putten. Een vervoermiddel uit vervlogen tijden, de hondenkar, is voor één dag weer te zien op het plein voor het archief. Er wordt uitleg bij gegeven door Bert Willemen, onderzoeker van de historie van hondenkarren. En wie van oude auto's houdt, die kan zijn hart ophalen aan een paar bijzondere exemplaren.

Reis je af naar Regionaal Archief Tilburg, laat dan wat achter op de muur in de hal. Iedere bezoeker die het gebouw bezoekt wordt uitgenodigd zijn of haar naam op de muur te schrijven. Veel mensen gaan in het archief op zoek naar namen en data van personen. Nu laat je als bezoeker je eigen naam achter en laat je zien dat je in het archief was.

Regionaal Archief Tilburg is op 14 september open van 10.00 tot 17.00 uur.

De demonstratie met de hondenkar wordt gegeven om 11.00, 13.00 en 15.00 uur. De mondelinge uitleg volgt steeds na de demonstratie.

De presentatie met kaarten en de oude auto’s zijn doorlopend te bekijken.

De studiezaal is weer open!

Na een verbouwing van tien weken is vanochtend de studiezaal van Regionaal Archief Tilburg weer open gegaan. Het ziet er mooi uit en de eerste bezoekers lijken zeer tevreden.
Is alles al klaar? Nee, helaas nog niet. Er lopen nog mensen met boormachines rond, er is her en der nog verpakkingsmateriaal van beeldschermen te zien, de kluisjes bleken nog niet uitgepakt en zo zijn er nog een paar zaken die nog geregeld moeten worden. Maar de werkplekken in de studiezaal zijn in gebruik genomen en er kunnen weer stukken ingezien worden!



Onder de eerste studiezaalbezoekers vinden we Bas Zijlmans, die naar eigen zeggen weken heeft moeten wachten om hier weer onderzoek te kunnen doen. Voor een publicatie duikt hij in de collectie die hij in 2014 aan het archief schonk.

Voor de eerste bezoekers is er iets lekkers bij de koffie in de vernieuwde kantine. Donderdag vieren we de officiële opening met genodigden, vrijdag en zaterdag zijn we open voor eigen onderzoek en zondag vieren we Open Monumentendag. Wees welkom!




PS, donderdag staat er nog iets anders spannends te wachten, naast de officiële opening. Hou het weblog in de gaten, donderdagmiddag maken we bekend wat er staat te gebeuren!

Historische beelden bevrijding 1944

Oorlogsgraven in Dongen, sigaretten, Hilvarenbeek (midden) en Tilburg
De foto van  Hilvarenbeek is genomen op het Vrijthof met op de motorkap links zittend Jan Naaijkens.



Goirle

Baarle-Nassau

Oosterhout

De ingestorte toren van de Sint-Willibrorduskerk te Alphen

Moergestel



Het raadhuis van Gilze, dat in september 1944 werd  opgeblazen
Geluidsfragment  van de reconstructie van het bombardement van het vliegveld september 1944

 

Op de website 70jaarbevrijding vindt u meer actuele informatie of de wegvandebevrijding.

 

Nieuw boek over Henri Rutten van de Pater Ruttenstraat

Familie Rutten  met Henri staand in het midden

In de jaren 30 is in de nieuwe wijk achter ’t Goirke een straat genoemd naar een Tilburgse missionaris die in 1904 op Papoea Nieuw Guinea is vermoord, pater Henri Rutten. Negen andere paters, broeders en missiezusters vonden op dezelfde wijze de dood en zij zijn nu bekend als de ‘Tien Martelaren van Bainingen'.

Henri Rutten (1873-1904) werd slechts 31 jaar oud, maar heeft een interessant leven gehad. Zijn kinderjaren bracht hij door in het toen kleine stadje Tilburg. Hij volgde vele scholen en studies in Tilburg, Frankrijk en België en hij sprak verschillende talen vanwege zijn werk als missionaris in de Stille Zuidzee. Tot nu zijn de verhalen en foto’s van zijn leven vooral in familiekring bewaard.

Na 110 jaar heeft de achternicht Mieke-Nelie van der Heijden al deze herinneringen aan Henri Rutten gebundeld in een mooi uitgevoerd boekje met foto’s uit de periode 1900 tot 2004. Het boekje telt 40 pagina’s en kost 8 euro.
Het is te koop bij de boekhandels Livius en Gianotten-Mutsaers in Tilburg, Blz Boekhandel Buitelaar in Goirle en het Erfgoed Depot in Riel.

Tot 1 oktober 2014 is in het Erfgoed Depot, een kleine expositie te zien van tastbare herinneringen van de familie Rutten aan hun ‘Vermoorde Heeroom’. Het adres is Dorpsstraat 56 in Riel.

Harmonie Heikant speelde de laatste noot....

 

Jan Vermeer en Rob de Graaf

Harmonie Heikant werd op 10 juni 1958 opgericht en werd in 2013 opgeheven. In de vijftiger jaren floreerde in De Heikant een katholieke jeugdvereniging: het Kajottersgilde. Enkele Kajotters kregen de beschikking over trommels, die ze gebruikten bij optochten in het openbaar. Geleidelijk groeide dit clubje uit tot een drumband, hierbij ondersteund door pastoor Meulemans en Jan van Amelsvoort.  Aanvankelijk werd gerepeteerd zonder instrumenten. Misschien is het nu niet meer voor te stellen, maar de eerste (grijze) uniformen  werden gefinancierd door een bijdrage van de pastoor Meulemans. De kleur bleef niet grijs, achtereenvolgens werd dat zwart, rood, blauw en wederom rood.  In latere jaren kwam ondersteuning van het Prins Bernard Fonds/Anjerfonds.  Het beginrepertoire bevatte werken van C.J. Cori, pseudoniem van de Nederlandse componist Cornelis H. Rijke zoals onze Marsch en de Garde.
De drumband kwam wekelijks bijeen in het patronaatsgebouw aan De Schans.

Het bestuur bracht het archief onder bij het Regionaal Archief Tilburg. Het archief heeft toegangnummer 1565 gekregen. De nieuwe foto's en affiches zijn nog niet beschikbaar via de beeldbank. Over de geschiedenis van de harmonie stelde Frank Versteden in 2008 een boek samen.