controle van dubbelen van de burgerlijke stand

Artikel 22 van het burgerlijk wetboek uit 1838 bepaalde dat in de maand januari de dubbele registers van de burgerlijke stand uit het voorafgaande jaar naar de griffie van de arrondissementsrechtbank overgebracht dienden te worden, inclusief de in enkelvoud opgemaakte huwelijksbijlagen en akten van huwelijksaangiften en -afkondigingen. Artikel 28 bepaalde dat het openbaar ministerie verplicht was die overgebrachte registers te onderzoeken en van zijn bevinding een proces-verbaal op te maken. Deze regeling was overigens al van kracht sinds de invoering van de burgerlijke stand in 1811. Vreemd genoeg zijn in de archieven van de arrondissementsrechtbanken deze processen-verbaal niet terug te vinden. Wél zijn ze te vinden in de archieven van gemeentebesturen, ambtenaren van de burgerlijke stand en soms als bijlagen bij de registers van de burgerlijke stand, zoals in Dongen het geval is. In Dongen is de serie processen-verbaal over de jaren 1859 t/m 1875 aangetroffen als los inliggende stukken in de huwelijksregisters van die jaren (zie scans op de website). Als voorbeeld wordt hier het proces-verbaal getoond uit het jaar 1859:








Uit dit verbaal blijkt, dat de griffier alle akten van de burgerlijke stand uit zijn arrondissement één voor één heeft gelezen en bij de huwelijksakten bovendien heeft gecontroleerd of de gegevens in de huwelijksakten overeenstemden met die in de bijbehorende bijlagen. Dit moet jaarlijks een waar monnikenwerk zijn geweest!
Op de derde pagina van het proces-verbaal kunt u lezen onder UDENHOUT dat in het register van overlijden van 1859 de akte van Elisabeth Verhoeven ontbreekt, van welk overlijden wél aangifte is gedaan. Hoe de griffier wist, dat er wel aangifte is gedaan, is mij vooralsnog een raadsel. Wellicht beschikte hij over registers van voorlopige aangiften van overlijden, die niet bewaard zijn gebleven. Die registers met voorlopige aangiften, zijn, voor zover mij bekend, alleen binnen het werkgebied van RAT althans, van Raamsdonk bewaard gebleven (zie ook Gens Nostra, maandblad der Nederlandse Genealogische Vereniging, jaargang 65, nummer 11, december 2010, pagina´s 490-491).
Het gedrukte proces-verbaal is gedateerd 24 maart 1860. Waarschijnlijk heeft de griffier de ambtenaar van de burgerlijke stand van Udenhout al eerder laten weten dat er een akte ontbreekt in het overlijdensregister van 1859. Deze heeft onmiddellijk actie ondernomen en de akte alsnog op 16 maart 1860 ingeschreven. Boven de akte staat: Akte van een overlijden, hetwelk in het jaar achttien honderd negen en vijftig heeft plaats gehad, en waarvan de inschrijving alstoen verzuimd is:



Elisabeth Verhoeven is op 1 mei 1859 te Udenhout overleden.