Archiefonderzoek met een hoog 'wow!' gehalte

Sinds een jaar doen Stan Bol en Cees Kops onderzoek naar de geschiedenis van Oosterhout tijdens de Tweede Wereldoorlog. Ze hadden al een aantal nieuwe feiten gevonden maar op een dag deden ze de vondst van hun leven. Om met Luud de Brouwer te spreken: ´een vondst met een hoog ‘wow!’ gehalte´. Hieronder doen zij verslag:
´Op een document stonden namen van Joodse mensen met de adressen waar men, zoals later zou blijken, tot een week na de bevrijding verbleef. Achter de namen van deze Joodse mensen stond een dikke J van Jood gestempeld. We vermoedden dat de adressen die bij de namen vermeld stonden wel eens de onderduikadressen van de Joodse mensen geweest konden zijn. Voor de documentatie fotografeerden we de huizen die op de lijst voorkwamen. Bij een van de huizen stonden de bewoners buiten. ‘Weet u dat hier onderduikers hebben gezeten?’ vroegen we. ‘Ja, twintig jaar geleden is hier een man geweest die tijdens de Tweede Wereldoorlog hier zat ondergedoken. Bij het weerzien van het huis kon hij zijn emoties nauwelijks in bedwang houden ‘, vertelde de bewoner. Wij vroegen naar meer informatie over die man en de bewoner herinnerde zich dat hij professor in Leiden en Amerika was geweest. Hij behoorde tot een gezin van vier personen die zich in hun huis verborgen hadden gehouden. De naam van de onderduiker wisten we al van de lijst uit het archief en na een kwartiertje ‘Googelen’ ontdekten we dat de man, die ondertussen 93 jaar oud was, professor aan een universiteit in Washington was geweest. We stuurden een e-mail naar die universiteit en vroegen of de informatie, over zijn onderduikperiode in Oosterhout die we bijgevoegd hadden, naar hem doorgestuurd kon worden. Een week later kregen we een e-mail van de Joodse professor met een adres in Nederland waar de dochter van de man, waar hij ondergedoken had gezeten, woonde. We mochten bij deze mevrouw, die inmiddels 85 was, op bezoek komen en kregen een schat aan informatie over de onderduikers. Via oproepen in de krant meldden zich nog drie adressen die aangaven Joodse mensen in huis te hebben verborgen. De opgegeven adressen konden we verifiëren met de lijst uit het archief. Ook dit leverde weer een groot aantal nieuwe feiten op.

Na een jaar onderzoek hadden we een schat aan gegevens over de Tweede Wereldoorlog in Oosterhout verzameld, waarvan het meeste nooit eerder was gepubliceerd. Het streven was een eigen boek uit te brengen. Nu had ik geen vaardige pen en gelukkig startte het Regionaal Archief Tilburg begin 2011 een cursus ‘Verhalen schrijven’. Tijdens deze cursus leerde ik kritisch naar de eigen tekst te kijken en door veel oefenen en aanwijzingen van Petra Robben en docent Nico de Beer een boeiend verhaal te schrijven. Door deze cursus ‘Verhalen schrijven’ en extra hulp van de docent is het uitgeven van een boek een stuk dichterbij gekomen.
Waar archiefonderzoek toe kan leiden.`

Door: Stan Stan Bol en Cees Kops