Joodse kinderoorlogsslachtoffers.

Twee weken geleden bezocht ik het Stadsarchief Amsterdam . In de hal was het een drukte van belang van bezoekers, die voor de tentoonstelling In Memoriam De gedeporteerde en vermoorde Joodse, Roma en Sinti kinderen 1942 – 1945 waren gekomen. De tentoonstelling is sober en tegelijkertijd indrukwekkend van opzet. In passe-partouts op gelijke maat zijn op een zeventig meter lange tafel de teruggevonden foto’s van 2.900 kinderen te zien. Ze zijn gerangschikt per transport van kamp Westerbork naar de vernietigingskampen. Alle namen van de 18.000 gedeporteerde en vermoorde kinderen staan op de wanden geschreven. Dat de tentoonstelling in Amsterdam plaatsvindt is logisch, de meeste kinderen kwamen daar vandaan.

De basis voor de tentoonstelling vormt het speurwerk van Guus Luijters, die van ieder kind de naam de naam, de geboortedatum en -plaats, het adres, alsmede de sterfdatum en –plaats heeft weten te achterhalen. Daarnaast heeft hij van 3.300 kinderen een afbeelding ontdekt. De werkwijze is me niet geheel onbekend omdat mijn bevlogen collega Gerrit Kobes al sinds 1990 vele oorlogsslachtoffers uit Goirle en Tilburg een gezicht gegeven. De resultaten worden getoond op de website. Daarnaast verscheen in 2002 een publicatie Het leven gebroken. De geschiedenissen van de Tilburgers die als gevolg van de strijd tegen Duitsland en de bezetting van Nederland om het leven kwamen, die hij samen met Ad de Beer samenstelde over oorlogsslachtoffers. De toelichting die Gerrit Kobes tijdens de presentatie uitsprak in de Tilburgse burgerhal raakte een ieder diep.

Door de zoektocht van Gerrit Kobes heeft het Archief ook veel archieven weten te ontdekken, die wellicht anders verloren zouden zijn gegaan. Ik noem met name de familiearchieven Dasché, Van Norenburg en Deen. Na de ontdekking van het dagboek van Helga Deen werd het Archief in Tilburg wereldnieuws. Dat effect wordt nu ook bij het Stadsarchief gevoeld, veel nieuwe foto's komen binnen (link).
Mede door het meer dan tien jaar samenwerken met Gerrit Kobes raakte ik erg nieuwsgierig of het boek van Luijters nog nieuwe feiten voor Goirle en Tilburg op zouden leveren. Foto’s van het Regionaal Archief Tilburg zijn in het boek opgenomen, dat is op zich al een grote verdienste die op het conto van Kobes geschreven kan worden.
Bartels, Edith Lange Nieuwstraat 162, Tilburg, 30-07-1940, 06-10-1944 Auschwitz
Busnac, Robert C. Van Aelststraat 20, Tilburg, 13-07-1940, 14-05-1943 Sobibor
Crapnik, Fanny, Lange Nieuwstraat 111, Tilburg, 25-11-1930, 07-09-1942 Auschwitz; Crapnik, Leo , 03-08-1936, 07-09-1942 Auschwitz en tweelingbroer Crapnik, Salomon , 03-08-1936, 07-09-1942 Auschwitz
Dasché, Elisabeth , Emmastraat 35, Goirle, 25-08-1933, 05-10-1942 Auschwitz; Dasché, Tobias 01-08-1941, 05-10-1942 Auschwitz; Dasché, Valerie 18-05-1931, 05-10-1942 Auschwitz
Eichenwald, Horst Galjoenstraat 102, Tilburg, 13-07-1932, 11-06-1943 Sobibor
Fransman, Jopie Slotstraat 2, Tilburg, 01-11-1943, 11-02-1944 Auschwitz
Gersons, Hans Sint Josephstraat 112, Tilburg, 10-05-1931, 23-04-1945 Tröblitz
Anna Gompers, 29 augustus 1932, 11 juni 1943 Sobibor en haar zusje
Gompers, Marieke Anna Paulownastraat 6, Tilburg, 08-09-1936, 11-06-1943 Sobibor
Leer, Jacob van O.L. Vrouweplein 12, Tilburg, 20-05-1933, 08-04-1944 Auschwitz
Leeuwen, Alexander van Gasthuisstraat 41 Tilburg, 12-04-1929, 15-03-1945 Midden-Europa
Wijnberg, Clara Heile Schoorstraat 14, Tilburg, 05-12-1934, 06-10-1944 Auschwitz


Kobes beperkt zich tot de inwoners die op dat in Goirle, Tilburg en Udenhout woonachtig waren. Ik ontdekte drie kinderen die geboren waren in Geertruidenberg Jetty, Isa en Selly Fuldauer. Ze waren verhuisd naar Den Haag en zaten op de HBS van het Joods Lyceum in Den Haag. Dat geldt ook voor Betsie Cohen (1927-1943), Betsij Kaatje van Gelder (1930-1942), Robert Louis Gersons (1928-1945), Hartog Knoop (1933-1943) en Donald Emanuel Mendels (1928-1943), die allen in Tilburg – kort- het levenslicht zagen.

Het boek In memoriam mag met recht een monument worden genoemd. Een citaat van een kind uit het boek bleef me bij nadat ik het dichtsloeg: "Ik zou wel, o, ik zou wel in mijn tranen willen wegzwemmen".

P.S. Op zondag 11 november vond de boekpresentatie plaats van In Memorium Addendum, wederom samengesteld door Guus Luijters. In het addendum zijn 500 nieuw ontdekte foto's gepubliceerd. Afgelopen jaar zijn er landelijk heel veel reacties binnengekomen, veel foto's zijn ontdekt. In Tilburg bijvoorbeeld ontdekte Mieke-Nelie van der Heijden via familie in Australië een foto van Hans Gersons. Deze foto is op pagina 87 afgebeeld, transport 87.