Found footage

Woensdag 20 mei: een prachtige dag, lekker zonnetje en toch geen spijt dat ik heel de dag in de "black-box" van de UvT heb doorgebracht. Een filmsmederij, georganiseerd door Schatten van Brabant en de Film- en Fotobank Noord- Brabant. Het werd een dag vol inspirerende ideeën van wat we de makers noemen en voorbeelden van tot nu toe verstopte beelden: zorgvuldig bewaard in de depots van de verschillende archiefdiensten..... maar ja, wie weet dat nou??

Found Footage: oud historisch beeldmateriaal hergebruiken in nieuwe producties. Oude opnamen (vaak van amateurs) in een nieuwe context leveren vaak verrassende standpunten op. De korte film "Eendjes voeren" van Eugenie Jansen leverde daarvan meteen het bewijs: eenvoudige opnamen van het altijd weer ontroerende beeld van kinderen die eentjes broodkruimels voeren, werden gekoppeld aan later ingesproken tekst waardoor het beeld en vooral het inzicht van de kijker kantelde. (Ik verklap het niet: dat doet geen recht aan de film. Ga zelf zoeken en kijken!)

De "founding father" van deze manier van documentaires maken, Ad van Liempt die het prachtige programma Andere Tijden bedacht, was de keynote spreker. Het geheim (een van de geheimen!) van dit programma is dat er altijd weer uniek materiaal gevonden wordt, letterlijk op zolders en in kelders. Soms zijn de beelden allang bekend, maar ziet iemand iets, wat anderen nog niet zagen: als voorbeeld gaf hij een opname van een bruiloft in Amsterdam waarbij Anne Frank toevallig een paar seconden bewegend in beeld is. Beelden die een andere of een indringer interpretatie van het verleden geven.

De enorme hoeveelheid beeldmateriaal die bij Beeld en Geluid bewaard wordt, is bij de filmers die zich met deze manier van werken bezig houden wel bekend. Filmers kunnen hier vaak vinden wat zij zoeken: veel Polygoonmateriaal en al die kilometers film door de omroepen geschoten worden hier goed bewaard en zijn ook goed toegankelijk. (Zo herinner ik me nog de Andere Tijden-uitzending over de eerste gewapende bankroof van Nederland die, JAWEL, in Tilburg plaats vond.) Een ander boeiend voorbeeld van Found-footage vond ik "Contractpensions" van Hetty Naaijkens-Retel Helmrich.

De "les" die we als archief van deze dag moeten leren, is dat we er niet zijn met het zorgvuldig beheren van het materiaal, maar het natuurlijk ook zo goed mogelijk toegankelijk moeten maken! Niet echt een nieuwe insteek dus, maar de tijd is rijp voor verbetering van de oude situatie, waarbij de onderzoeker dan naar het archief moet komen om de film op DVD te kunnen bekijken. Inmiddels zijn er veel meer mogelijkheden dan voorheen om de beelden te laten spreken: YouTube en Flickr hebben hun grote nut al bewezen. Als we alleen onze eigen kijkcijfers van de filmpjes die op YouTube staan bezien: 300 keer de opening van de Pellikaanhal en 400 keer de Diesviering van het Odulphus (met een beoordeling van 5 sterren!!) terwijl voorheen vrijwel niemand wist van het bestaan van die filmpjes...... zegt genoeg.

Ook de Film- en Fotobank Noord-Brabant, weliswaar iets lastiger zoeken en vinden, is als centrale toegang tot (op termijn) alle brabantse films en filmpjes een uitkomst. Filmers en andere "makers" zijn natuurlijk ook gewoon onderzoekers die gebaat zijn bij een goed beheerd, maar vooral goed toegankelijk archief. en aangezien deze onderzoekers met beeldmateriaal werken is een directe toegang tot dat beeldmateriaal de beste optie.

En natuurlijk hebben we deze dag de waarde en de kracht van soms heel gewone amateurbeelden kunnen zien: de moeite waard om dit aspect in het acquisitiebeleid mee te nemen!