Loteling Cornelis van Noort



Zakboekje Cornelis van Noort

Loteling staat nog wel vermeld in de Dikke van Dale, maar wordt niet veel meer gebruikt. De term loteling heeft te maken met de vroegere militaire dienstplicht. In 1815 werd besloten dat de Nederlandse strijdmacht naast het bestaande beroepsleger moest bestaan uit een korps Nationale Militie. Vrijwilligers konden zich aanmelden voor dit korps en bij onvoldoende aanmelding moest worden geloot wie voor zijn nummer moest opkomen. Een ingelote dienstplichtige kon zich tegen betaling laten vervangen door zogenaamde remplaçant, een vrijgelote dienstplichtige uit dezelfde provincie of één met een hoog lotingsnummer. Dit werd door beide partijen in een notariële akte vastgelegd. Het remplaçantenstelsel werd in 1898 afgeschaft en vervangen door een persoonlijke dienstplicht. Ook om andere redenen kon men worden vrijgesteld voor militaire dienst, bijvoorbeeld als men één wettige zoon had, onder de maat was of wegens lichamelijke gebreken. De dienstplicht duurde aanvankelijk vijf jaar, vanaf het 18de tot en met het 22ste levensjaar. Op 1 maart 1922 werd de Dienstplichtwet voor land- en zeemacht ingevoerd, het lotingsysteem werd pas in 1938 afgeschaft.

In huwelijksbijlagen vindt u bewijzen of de bruidegom aan de verplichting van de Nationale Militie had voldaan. Omdat het uiterlijk van voorouders wordt beschreven zijn de huwelijksbijlagen vaak erg populair bij stamboomonderzoekers. De inschrijvingen zelf zijn terug te vinden de militieregisters. Militieregisters is een verzamelnaam voor verschillende boeken, die werden gebruikt om dienstplichtige militairen te administreren. Landelijk loopt het project vele handen (link), waardoor deze militieregisters op naam toegankelijk worden.

C. van Belkom schonk het Regionaal Archief Tilburg een zakboekje van Cornelis Petrus Henricus van Noort, geboren in Tilburg op 4 januari 1867. Het gezin woonde op de Berkdijk. Van Noort werd bij lichting 1887 ingedeeld bij de compagnie hospitaalsoldaten, de geneeskundige dienst. In het zakboekje wordt zijn uiterlijk beschreven, blauwe oogen en een gewone mond. Ook wordt minutieus zijn soldij en diensttijd in het zakboekje aangetekend. Het groot verlof komt al in juli 1888. In mei 1892 trouwt Cornelis van Noort met Cornelia Driessen. Zijn ouders zijn dan al overleden. Na dit militaire intermezzo startte het gewone burgerleven.