dinsdag 30 november 2010
Lied over de schonste stad van het laand
Tilburgs Lied
Wij komen van de schonste stad
De schonste stad van het Zuijen
En as ge om 5 uur wakker wordt
Dan heurde de klok al luijen
En as ge oew ogen open doet
Het is nie om te lijen
Dan ziede daer een paorke staon
Heel stevig aon het vrijen
De straoten zen hier ammaol glad
Dè moet tenminste lijken
Mar as ge dur de Koeistraot rijdt
Dan zal dè heel gaauw blijken.
De stenen liggen schots en scheef
de straot zit vol mee scheuren
En as ze weer zen goed gelee
Dan beginnen ze weer van veuren
En as ge soms te vrijenstaot
In 'n poortje mee 'n wichje
Dan komt er 'ne plitieagent
En die knippert mee z'n lichje.
He zee we staode gè daor te doen
In 't donker mee dè mèdje
Dan zegde niks, mar ge denkt meteen
We gaon naor eenaander pedje.
De raod die zaat nog laot bijeen
Ze wo'n iets gaon besluiten
Der kwaam 'ne schouwburg in de stad
Mar daor kunnen we weer naor fluiten,
De tunnel die gao ook nie deur
De zulde wellis zien
Mar komde over 100 jaor
Dan is ie er wel misschien
Der zo'n optocht komen hier
Van ammaol wolle kère
Mat 't vurig joar ging 't nie deur
Al zagen we 't nog zo gère
We zèn toen buiten de stad gegaon
Naor Zundert bij Bredao
Waorum kan dè naa hier ok nie
Gao dè naa mar is nao
We schènen na wel allemaol
Op die goede aauwe stad
Mar 't is er toch zo slecht nog niet
Want ge het 't er goed gehad
Want zède in de vremde oot
Dan kunde niet vergeten
Dè ge in de schonste stad van het laand
Zoveul jaoren het versleten
De herkomst van dit lied is niet bekend,
wie kan ons aan de juiste informatie helpen ?
Ook willen we graag weten op welke melodie
het gezongen werd ?
zondag 28 november 2010
Spectaculaire bankoverval in Tilburg
De bankoverval is nu 45 jaar geleden. Reden voor Omroep Brabant om de zaak nog eens te belichten. Aan de hand van archiefmateriaal en verhalen van ooggetuigen wordt geprobeerd de situatie opnieuw te beschrijven. Yvonne Welings, gemeentearchivaris, leest uit het procesverbaal voor hoe het er in de bank aan toe moet zijn gegaan en een ooggetuige, Moniek Toebosch, geeft haar verhaal. Zij was destijds 17 jaar en stond toevallig aan de overkant van de straat. De rechercheur van destijds, Frank Kremers doet verslag vanuit de kant van de politie.
Spanning en sensatie! De stad in rep en roer! Het politiedossier, in de collectie van Regionaal Achief Tilburg, is een dik pak papier, en wordt nog niet vrijgegeven. Stukken uit het politiearchief zijn pas 75 jaar na dato in te zien. Nog even wachten dus.
vrijdag 26 november 2010
Filmpje van archief in Paradiso
Zondag 28 november 2010 wordt dit filmpje getoond in Paradiso, waar de 59 beste One Minutes filmpjes te zien zijn bij de Waar Geschiedenis Begint Show.
dinsdag 23 november 2010
Auteursrecht en 'alles voor iedereen'
Zo werd ik vorige week getroffen door de filmtitel:"onbekend"!(archiefnummer 419 DVD nr 94). Dat kan natuurlijk niet! Dus heb ik de film bekeken. Het bleek een kort, ontroerend amateurfilmpje te zijn: een vrouw (moeder/oma)in de tuin, een kinderwagen en twee spelende meisjes. Gegevens over het wie, waar, hoe en wat heb ik (nog) niet kunnen vinden. Nu is er een handige en eenvoudige manier om iets over dit filmpje te weten. Publiceer het op YouTube en vraag 'het publiek' er eens naar te kijken. In wezen een bewegende versie van de rubriek "Weerzien" in het Brabants Dagblad.
Dat ik dit filmpje op YouTube zet, heeft een riskant randje: immers de maker van een foto of een film (of een tekst) bezit het auteursrecht. En wel tot 70 jaar na zijn of haar overlijden. In de praktijk geldt dit auteursrecht voor een 'artistieke' prestatie, een amateurfilmpje zal minder problemen opleveren.
Archiefdiensten, en zeker ook het Regionaal Archief Tilburg, zijn een slag aan het maken om juist zoveel mogelijk bronnen online beschikbaar te stellen, liefst gratis. De onderzoeker kan de bronnen weer gebruiken voor onderzoek, presentaties, creatieve verwerking. Het idee daarachter is dat erfgoed van ons allemaal is. Maar lang niet al het materiaal dat een archiefdienst beheert (en dat geldt zeker voor het beeldmateriaal) is zo makkelijk te publiceren. Het auteursrecht zit dan een beetje in de weg. Daar wringt het. Natuurlijk is het voor de maker belangrijk dat hij of zij verdient en blijft verdienen aan een product. Voor instellingen als een archiefdienst is het echter vaak een onbegonnen puzzel om uit te zoeken wie de rechthebbende is. Immers het auteursrecht blijft gehandhaafd tot 70 jaar na het overlijden van de maker. In die tijd kan een hele trits kinderen en kleinkinderen rechtsopvolger zijn (die het soms ook nog oneens zijn).
Een handreiking voor dit probleem is de Creative Commons afspraak: de maker/rechthebbende publiceert het produkt foto, film, muziek, boek) en geeft toestemming het binnen bepaalde voorwaarden te (her-)gebruiken: met naamsvermelding, niet commercieel, etc.
Dit biedt nog geen oplossing voor de werken die ouder zijn en waarvan de rechthebbende (ook na uitgebreid onderzoek) niet bekend is. Beelden voor de Toekomst gaat hiervoor op 10 december een overeenkomst sluiten met Pictoright, de collectieve beheersorganisatie voor visuele makers in Nederland.
De collectie van Regionaal Archief Tilburg is tot nu toe niet dusdanig dat er grote licentiecontracten moeten worden afgesloten met een bedrijf als Pictoright. Hier proberen we zo zorgvuldig mogelijk met de rechten om te gaan, mocht blijken dat er op het bovenstaande filmpje of foto's die wij publiceren auteursrecht berust, dan vragen wij de rechthebbende vriendelijk contact met ons op te nemen.
maandag 22 november 2010
Groeten uit Oisterwijk, Parel van Nederland
Oisterwijk, Parel van Nederland heet een vakantiealbum, dat deze week per post uit Drenthe werd opgestuurd. Het album bevat ingeplakte ansichtkaarten van Oisterwijk met hier en daar wat uitstapjes naar Udenhout en Baarle-Nassau.
De eigenaresse woont in Drenthe en was jarenlang achterheen op vakantie in Oisterwijk geweest en had daar de plaatjes aangeschaft. De ansichtkaarten, die niet werden niet verstuurd, tonen typische jaren vijftig en zestigtaferelen:
het postkantoor, het Trouwlaantje, Kerkplein, vakantieoord Bos en Ven, Stationsstraat, De Schaapskooi, natuurbad Staalbergven en natuurlijk niet te vergeten de Oisterwijkse vennen zelf.
Na vijftig jaar hebben de ansichtkaarten zonder dat ze ooit verstuurd zijn hun weg naar het Zuiden weer gevonden.
zondag 21 november 2010
Frank van Pamelen over het nut van Kunst en Cultuur
vrijdag 19 november 2010
Maria Gorettihuis aan het Wilhelminapark, voorheen St. Josephhuis St. Anna
Een groter beroep op de Tilburgse bevolking werd gedaan voor de realisatie van de nieuwbouw. Het heeft enige jaren geduurd voordat het hele bedrag bijeen was vergaard, in 1963 werd de nieuwbouw geopend. De zusters vingen kinderen op, met name uit gebroken gezinnen. Meisjes verbleven er tot hun 21ste jaar, jongens gingen op vanaf hun tiende levensjaar naar Huize Nazareth. In 1969 werd de vereniging omgezet in een stichting met de naam St. Josephhuis Maria Goretti. Drie jaar later in 1972 vertrokken de zusters en leken namen het werk over. Het kinderhuis ging in 1978 op in de nieuw op te richten Stichting Sociaal Agogische Samenwerking Tilburg (SAST), waartoe o.a. ook Huize Nazareth ging behoren. Uiteindelijk is deze stichting in 1996 onderdeel geworden van een groter geheel: de stichting Kompaan, een organisatie voor jeugdhulpverlening, jeugdgezondheidszorg en jeugdwelzijn. In 1982 werd het leegstaande pand in gebruik genomen door het kunstenaarscollectief Stichting ENNU.
Een oud-medewerker van het tehuis J. Heeren heeft de geschiedenis van het internaat uitgebreid gedocumenteerd. Daarnaast heeft hij archiefstukken en foto's weten te redden. De archiefstukken kunnen voor zover ze openbaar zijn vanaf heden worden geraadpleegd. Misschien komt er nog wel eens een boek over.....
Nagekomen bericht:
Op dinsdag 31 januari 2012 heeft het Brabants Dagblad editie Tilburg uitgebreid bericht over het boek, dat helaas tot nu toe niet in druk is verschenen.
Zie Jeroen Ketelaars, Jongens bleven tot hormonen opspeelden, in: BD 31.01.2012.
Wie kent er nog een pand van Jos. Donders?
Op 18 november lichtte Wout van Bommel, kleinzoon van Tilburgs architect Jos. Donders, het werk van zijn opa toe. Jarenlang deed hij onderzoek naar het werk van zijn grootvader, in gang gezet door dat autoritje met zijn moeder. Van Bommel deed onder andere onderzoek in Regionaal Archief Tilburg, hij werd geholpen door Berry van Oudheusden en Harrie Schoenmakers om in
Veel geïnteresseerden voor de boekpresentatie |
Waarom al die moeite? Waarom niet gewoon even het archief van het architectenbureau Jos. Donders open slaan? Heel simpel: het archief is er niet meer! Het kantoor stond aan de Langestraat en daar was ook het Dondersarchief. WOII was nog maar net afgelopen toen oud papier werd ingezameld. De opbrengst daarvan werd gebruikt voor de wederopbouw van het land. Kleinzoon Paul zag wel wat in de lading papier van het archief en vroeg of hij het niet mocht gebruiken voor die inzameling. Hij kreeg instemming en leverde 1000 kilo papier in! Wat was hij blij, hij had de grootste verzameling oud papier voor de wederopbouw! En weg was het archief, weg waren alle bewijzen van de gebouwen waar zijn vader zo hard voor had gewerkt. Niemand in de familie zag destijds de waarde van de tekeningen en schetsen.
Het leverde Wout van Bommel echter wel een spannende zoektocht op naar de panden die zijn grootvader heeft gebouwd. Onschatbare waarde voor het terugzoeken waren een vijftal
Erwin Eij (links) krijgt het eerste exemplaar van Wout van Bommel |
270 panden zijn opgespoord, waarvan er 70 zijn gesloopt. Het nagenoeg complete oeuvre is terug te vinden in het boek ‘Het Tilburg e.o. van architect Jos. Donders - toen (1898–1940) en nu’, met een huidige foto, historische foto of een bouwtekening van elk pand.
10 panden van Jos. Donders zijn rijksmonument, 31 gemeentelijk monument en een aantal is beschermd dorps- of stadsgezicht. Joost op ´t Hoog van monumentenzorg van de Gemeente Tilburg legde uit hoe het zat met monumenten. Een lastige afweging!
Het eerste exemplaar van het boek werd door Wout van Bommel overhandigd aan Erwin Eij, voormalig voorzitter van de Bouwvereniging De Woonstad. Deze vereniging heeft geknokt voor het behoud van het Cenakel en, samen met een buurtcomité onder leiding van Riet van Beurden, voor het Jos. Donderspand Huize Nazareth. Stel je voor dat deze markante gebouwen verdwenen waren uit Tilburg! De presentaties, het boek en de tentoonstelling geven aan dat Jos. Donders bij Tilburg hoort en dat zijn werk gekoesterd moet worden.
Het boek is voor € 19,95 te koop bij Regionaal Archief Tilburg, bij de betere boekhandel en te bestellen via www.josdondersweb.nl.
De tentoonstelling (samengesteld door Stadsmuseum Tilburg) is te zien tot 31 december in
Kazernehof 75 in Tilburg. Dinsdag t/m vrijdag 9.30 – 17.00 uur en iedere 2e zaterdag van de maand 9.30 – 16.00 uur
donderdag 18 november 2010
Presentatie Digitaal Oorkondenboek Noord-Brabant
De website wordt geflankeerd door een educatief programma (Wie schrijft, die blijft) voor het primair onderwijs en de brugklassen van het voortgezet onderwijs. Dit programma werd gepresenteerd door Ivonne Lipsch (consulent cultuurhistorie RHC Eindhoven). Ik werd er heel enthousiast van: Door middel van een verhaal over een valse oorkonde (geschreven door jeugdboekenschrijver Gerard Sonnemans), een rondleiding in het archief en een spel ´het geheimzinnige handschrift´ maken kinderen kennis met oorkonden, scriftcultuur en de middeleeuwse leef- en ideeënwereld.
dinsdag 16 november 2010
Adriaantje zou geen vrouw zijn
In het kader van het vak ‘Oud Vaderlands Recht’ togen wij – drie studenten van de Rechtenfaculteit Tilburg – samen met onze docent richting het Regionaal Archief te Tilburg. Alledrie hadden wij een eigen opdracht. Mijn collegae zouden zich gaan verdiepen in het recht omstreeks 1810 in de gemeente Tilburg. Ik zelf zou de dag besteden aan een echtscheidingszaak uit hetzelfde jaartal, zij het gesitueerd in Loon op Zand.
In laatstgenoemde zaak verzocht de echtgenoot – Martien Couwenberg – om ‘dissolutie van het huwelijk en de vrijheid zich ‘weder ten anderen huwelijk te mogen begeven’. Zijn echtgenote – Adriaantje van den Hout – zou namelijk niet geschikt zijn voor het huwelijk wegens ‘misvormige gestalte en wangeschapenheid van het lichaam’. Kort gezegd kwam het er op neer dat Adriaantje geen vrouw zou zijn. Tot welk geslacht zij wel zou behoren wordt als zodanig niet genoemd in het processtuk.
De rechtbank besloot uiteindelijk en dorpsvroedvrouw om raad te vragen. Deze verklaarde na onderzoek en onder ede, dat Adriaantje wel degelijk een vrouw was. Het verzoek om echtscheiding werd daarop ook afgewezen. Nader onderzoek wees uit dat Adriaantje 29 jaar later overleed op 78-jarige leeftijd. Op haar overlijdensakte staat zij alsnog vermeld als de weduwe van Martien Couwenberg.
Interview Wout van Bommel op de radio
woensdag 10 november 2010
Speciale dagen en openingstijden
Op 24 december en op 31 december is het archief gesloten vanaf 16.00 uur. Dit in verband met de feestdagen van december.
De kist voor de Kaart van Zijnen is klaar
De twee losse delen van de kist én de rol waarop de kaart wordt gerold, gaan afzondelijk naar beneden, naar het depot (dat ligt onder het parkeerterrein van het archief). In het depot wordt de kist vakkundig in elkaar gezet en gefixeerd. De kist wordt dan op een kast geplaatst en als laatste wordt de rol met de kaart in de kist geplaatst en gefixeerd. Zo kan de Kaart van Zijnen op een verantwoorde manier bewaard worden.
De kaart hoeft in de toekomst niet meer uit het depot gehaald te worden om te bekijken. Na digitalisering zijn hoge kwaliteit afbeelding via de website te bekijken!
Foto's van deze klus zijn te bekijken op Flickr
De kist voor de Kaart van Zijnen wordt gebouwd
De technische dienst van de Stichting Mommerskwartier heeft deze kist gebouwd, in samenspraak met Restauratieatelier De Tiendschuur. De kist heeft een lengte van meer van 3 meter!
maandag 8 november 2010
(Digitale) schoolborden
De huidige stand van zaken is dat we in de educatieruimte van Regionaal Archief Tilburg gebruik maken van een beamer, laptop, scherm en een flap-over. Dat laatste instrument volstaat nog steeds, hoewel ik laatst bij het geven van een cursus al over ging tot het digitaal schrijven met de laptop en projectie op het scherm.
Maar wist u dat aan het begin van de 19e eeuw – met de schoolwet(ten) van begin 1800 – de schoolborden werden ingevoerd? Het getuigde van modern beleid wanneer een school beschikte over zwarte borden, waarop met krijt getekend en geschreven kon worden. Het schoollokaal werd daarop ingericht: frontaal onderwijs. De leraar voor de klas en de kinderen in rijen opgesteld. Alle neuzen één kant op, richting schoolbord. De plaats van het schoolbord was altijd zodanig, dat het licht links naar binnen viel in verband met het schrijven van de rechtshandigen.
De borden begonnen zoals gezegd, zwart met wit krijt. Op foto’s uit het archief zien we zwarte platen omlijst met een houten rand. Staande op één of drie poten. Later hingen de borden aan de wand. Er kwamen te draaien elementen in, dus voor- en achterkant en hoofd- en zijbord. In de notulen van de gemeenteraad van Geertruidenberg, lezen we dat er zelfs glazen borden werden aangeschaft:
‘De heer Seters stelt voor de ƒ 100,- die zijn ingehouden wegens onvoldoende kwaliteit van de geleverde schoolborden te gebruiken voor de aankoop van glazen schoolborden. Aangehouden voor onderzoek (12 april 1883, folio 118v)’. Gemeentebestuur Tilburg maakt vooral in de jaren ’20 en ’30 melding van aan te schaffen schoolborden voor diverse Tilburgse scholen.
Het schoolbord is een instrument, bedoeld om informatie over te brengen, te verduidelijken en om het onderwijs aanschouwelijk te maken. Vele leraren leerden op de kweek zelfs schrijven en tekenen op het schoolbord. Een andere methode om beelden over te brengen aan de kinderen, waren de wandplaten en de sfeertafels.
Vandaag de dag moet alles digitaal, dus ook het schoolbord . Ik zal eens gaan kijken, wat het ding allemaal ‘kan’. Wordt vervolgd.
vrijdag 5 november 2010
Archieven op Twitter: #followanarchive
Ook steeds meer archiefdiensten maken dankbaar gebruik van Twitter. Het is een nieuwe manier om te communiceren over collecties en activiteiten, maar ook om in contact te komen met geïnteresseerden. Regionaal Archief Tilburg heeft sinds april 2009 een twitteraccount, met op moment van schrijven maar liefst 276 volgers!
Om meer aandacht te vragen voor archieven op Twitter is een wereldwijde #followanarchive day in het leven geroepen. Deze Twitteractie is een initiatief van Charlotte Jensen van het Nationaal Museum in Kopenhagen, Bente Jensen van het stadsarchief Aalborg en Poulus Bliek en Anneke van Waarden-Koets van het Zeeuws Archief. Op 12 november 2010 proberen archieven wereldwijd meer volgers te krijgen. Doordat mensen op Twitter hun volgers vertellen wat hun favoriete archief is, welke archieven ze al volgen, of welke archieven ze op 12 november gaan volgen, wordt er niet alleen meer aandacht gegenereerd voor archieven en hun collecties, maar komen de volgers ook meer in contact met elkaar.
Dus Twitter mee op vrijdag 12 november 2010 en #followanarchive!
Bijvoorbeeld door een archief te volgen, te vertellen wat jouw favoriete archief is, welk archief je heeft geïnspireerd of welke ontdekking je hebt gedaan in een archief.
Beveel archieven aan bij je volgers en gebruik #followanarchive.
woensdag 3 november 2010
Boek en tentoonstelling architect Jos. Donders
dinsdag 2 november 2010
Nieuwe boeken in de bibliotheek (november)
> Door archiefmedewerker Arjan van Loon geschreven, 400 jaar bewonersgeschiedenis van de Markt 1 te Geertruidenberg
Erica 1940-1945 : herinneringen en belevenissen / Samenstelling en redactie: Jan Hendriks, Luuk Stoffers en Gerhard Vedder. - Beilen : Historische kring Erica, 2010. - 168 p. : ill.
> Ontvangen van de Historische kring Erica te Beilen (Drenthe) wegens het verstrekken van historische informatie over de escapeline van Franse krijgsgevangenen Erica - Goirle.
Het groot Mays krogenboek : 575 jaar kroegen geschiedenis, 1435-2010 / Door: Bart H.A.M. Mureau. - Made : de auteur, 2010. - 496 p. : ill. ; 31 cm
Leerhandelaar, looier, leerfabrikant : het succes van Joodse ondernemers in de Nederlandse leerindustrie (1870-1940) / Serge ter Braake en Paul van Trigt. - Amsterdam : Menasseh ben Israel Instituut, 2010. - 107 p. : ill. ; 21 cm
> Op 8 november 2010 presenteert het Menasseh ben Israel Instituut de publicatie Leerhandelaar, looier, lederfabrikant; het succes van Joodse ondernemers in de Nederlandse lederindustrie (1870-1940). De presentatie zal plaatsvinden op maandagmiddag 8 november om 16:00 uur in het Nederlands Leder- en Schoenenmuseum in Waalwijk.
Drie keer genealogie:
Stamboomboek / Rob van Drie. - Zwolle : Waanders, 2010. - 192 p. : ill. ; 26 cm
> Handleiding voor genealogisch onderzoek, met korte familiegeschiedenissen van bekende Nederlanders. Verschenen bij de bekende TV serie Verborgen verleden
Stamboom familie van der Meijs 2009 / Harrie van der Meijs. - Tilburg : de auteur, 2010. - [] p. : ill. ; 30 cm
Testament van Aert Swaens en de familie van Nerven / John van Erve. - Nieuwegein : de auteur, 2010. - [] p. ; 30 cm
Portretminiatuur op Allerzielen
De foto lijkt op het eerste gezicht een soort miniatuur grafkist. Op de foto zien we een afbeelding van Anna Joanna Norberta Vorselaars de Jong. Ze werd op 29 oktober 1884 in Tilburg geboren en overleed daar op 1 februari 1953. In 1912 huwde ze met Henricus Vorselaars.
Ze draagt een zogenaamde ziekenfondsbril, een eenvoudig montuur met ronde glazen. De foto is met lila garen vastgezet en onderop zijn roze linten zichtbaar. Het meest opvallende is het haarwerk, dat volgens overlevering na haar dood van haar eigen haar is vervaardigd. Het past in de traditie van de portretminiaturen die na de dood als herinnering werden gekoesterd. Het is meer dan bijzonder dat we een dergelijk erfstuk in onze collectie (604546) mochten opnemen.