Project Belgische vluchtelingen van start

1914, aankomst Belgische vluchtelingen op het station van Tilburg.

Op 30 januari is het project Belgische vluchtelingen van start gegaan. Het is een onderdeel van de manifestatie Grenzeloos Tilburg 1914-1918. Regionaal Archief Tilburg doet het project samen met Stadsmuseum Tilburg. Stadsarchief Turnhout en de Erfgoedcel Noorderkempen zijn ook bij het project betrokken.

Nederland was neutraal gedurende de Eerste Wereldoorlog, maar dat betekende niet dat het land niets met de oorlog te maken had. In Tilburg werden grote hoeveelheden militairen gelegerd. Vanaf het najaar van 1914 kwamen duizenden Belgische inwoners naar Tilburg, op de vlucht voor de verschrikkingen in hun vaderland. Vooral na de val van Antwerpen kwam de vluchtelingenstroom goed op gang. Ze kwamen te voet, met paard en wagen, een enkeling kwam in een automobiel, maar het overgrote deel bereikte Tilburg per trein. Voor al deze vluchtelingen (schattingen geven aan dat het om zo'n 15.000 mensen gaat) werd onderdak en voedsel geregeld. Om dit zo vlot mogelijk te laten verlopen, was registratie nodig. Al deze (verschillende soorten) registratiekaarten met daarop de naam, geboorteplaats en -datum, beroep, datum van aankomst in Tilburg etc. zijn nu gedigitaliseerd. Vrijwilligers gaan zich de komende maanden bezighouden met het invoeren van persoonsgegevens van de Belgische vluchtelingen in de database.


Voorbeeld van een registratiekaart


Bekijk het hele programma op de website van Grenzeloos Tilburg 1914-1918

Hooge en Lage Zwaluwe en de Koning van Pruisen

De Peel en de Kempen en De Meijerij zingt Guus Meeuwis in wat we bijna het volkslied van Noord-Brabant mogen noemen. Toch bestaat Noord-Brabant uit meer dan het Oosten alleen. We kennen ook de Baronie van Breda en het Markiezaat van Bergen op Zoom. We kennen ook een deel Brabant, dat pas na de Franse tijd tot de huidige provinciegrenzen werd gevoegd. Hooge en Lage Zwaluwe bijvoorbeeld behoorde tot het gewest Holland. In 1580 werd Willem van Oranje leenheer van de beide Zwaluwen.

Na de dood van Willem III in 1702 voerden de Staten-Generaal, als executeur testamentair, het beheer over zijn nalatenschap. Frederik I, koning van Pruisen, maakte aanspraak op een deel van de goederen. Na de onverwachte dood van Johan Willem Friso in 1711 bij Moerdijk, werden de goederen toegewezen aan Frederik I. Het duurde tot 1732 vooraleer men het eens was over de erfenis. Dit akkoord werd vastgelegd in het Traktaat van Verdeling. Frederik I werd heer van de Zwaluwen. In 1754 kocht Anna van Hannover, als voogdes van Willem V de ‘Hollandse’ bezittingen weer terug.

Juist uit deze periode ontving het archief twee archiefstukken van het Stadsarchief Breda. Deze waren daar los aangetroffen. In het document uit 1710 benoemen de Staten-Generaal als executeur-testamentair de volgende personen tot schepenen:

Hooge Swaluwe                                             Lage Swaluwe

Pieter Anemaet                                              Leendert Dingemans, president
Hendrik Pinxteren van Trigt                           Pieter Antonij Engelsen
Severijn Hasius                                              Cornelis Jansz. van Bavel
Johan Silvius                                                  Jacobus Barentse Smit
Abraham Noeij

In het document van 1728 heeft de koning van Pruisen het voor het zeggen:

Hooge Swaluwe                                              Laage Swaluwe

Bernard de Brinques, president                      Pieter Anemaet, president
Daniel van Bodegem                                      Pieter Engelsen
Francois van Riel                                            Dingman van Bavel
Peter Dubbelman                                            Wouter Adrian den Engelsen
Jan Klein

Deze personen waren veelal ook kerkmeester en vormden de elite van de Zwaluwen in die tijd.

Mooi, dat zo'n levende geschiedenis van Breda naar Tilburg is gekomen. En wat te denken om geschiedenis in de Zwaluwen levend te maken, een Pruisenstraat bijvoorbeeld of een Frederikstraat ?

De kantwerksters van 's Gravenmoer

In de lijst van aanwinsten 2013 staat het gemeentebestuur ’s Gravenmoer vermeld.
Het gaat om het herverpakken van dit archief
Een groot gedeelte van het herverpakken en vernummeren is onder begeleiding van de afdeling Beheer door een van onze vrijwilligers gedaan die wel een hele speciale band heeft met dit archief.

Vernummeren kan een hele puzzel zijn

Jan Blaas doet al sinds 2008 onderzoek naar de kantwerksters van ’s Gravenmoer en was zodoende een regelmatige bezoeker van de studiezaal en gebruiker van dit archief. Maar gedeelte van dit archief waren nog niet goed ontsloten en schoongemaakt. Het onderzoek waar Jan mee bezig was vroeg om intensieve naspeuringen in het betreffende archief. Tegelijk met het onderzoek werd het archief schoongemaakt. Er werden heel wat liastouwtjes verwijderd en heel wat zand weggeborsteld dat achtergebleven was uit de tijd dat de documenten opgesteld waren. (het zand werd gebruikt om de inkt sneller te laten drogen)

De hobby van Jan zijn vrouw, kantwerken, en een bezoek aan de open dag van de Heemkundekring in Oosterhout was de aanzet tot dit onderzoek. Er waren al wel 200 namen verzameld van kantwerksters maar Jan heeft  door onderzoek in allerlei archieven 689 kantwerksters gevonden die over een periode van 300 jaar actief zijn geweest in de ’s Gravenmoer en omgeving. Meer over de geschiedenis leest u hier.
Er is in het verleden al wel vaker onderzoek gedaan  naar het kantklossen. Maar het draaide dan voornamelijk om het produkt maar niet om de mensen erachter. Jan Blaas heeft geprobeerd de kantwerksters van ’s Gravenmoer een naam te geven. Het resultaat van zijn onderzoek zal medio september 2014 in boekvorm verschijnen.

Het bijzondere leven van Jan Naaijkens

Familie Naaijkens, jaren '30. Staand 5e van links Jan Naaijkens

'Jan Naaijkens, een leven in Hilvarenbeek' heet de expositie die in februari in Hilvarenbeek te zien is. Er zijn tekeningen, grafisch werk en foto’s over leven en werk te zien van deze schrijver, regisseur en liedjesschrijver. De expo, waarvoor Regionaal Archief Tilburg diverse affices in bruikleen gaf, is gemaakt ter gelegenheid van de 95e verjaardag van Jan Naaijkens. Het archief van Naaijkens kwam in mei 2012 in onze collectie terecht

De wieg van Jan Naaijkens stond in de Gelderstraat in Hilvarenbeek. Zijn vader was Jac. Naaijkens (1873 – 1955) en zijn moeder ‘mooi Anneke’ Brekelmans (1881 – 1966). Zijn vader was een manusje van
alles: koster, gemeenteontvanger, timmerman, kaarsenmaker, organist en vooral drukker en uitgever van De Hilverbode. Het gezin van Jac. en Anneke Naaijkens telde dertien kinderen, van wie er enkelen op jonge leeftijd stierven.

De Pickwickclub, 1950. Zittend 3e van links Jan Naaijkens

In zijn veelzijdigheid is Jan in de voetsporen van zijn vader getreden. Op 14-jarige leeftijd vertrok hij naar de Bisschoppelijke kweekschool in Den Bosch om onderwijzer te worden. Daar maakte hij kennis met cultuur,
weliswaar in wijwater gedrenkt, maar het zou zijn verdere leven bepalen. Jarenlang stond hij als leerkracht voor de klas, maar daarbuiten kregen zijn artistieke talenten ruim baan.
Hij schreef talloze toneelstukken, wagenspelen, kinderboeken, schoolboekjes, artikelen in dagbladen en tijdschriften, boeken over Brabant, liedjes en redevoeringen. En hij maakte tal van tekeningen en lino- en houtsneden. Jan was o.a. medeoprichter van de Groot-Kempische Cultuurdagen (1947 – 1971), die in hun hoogtijdagen Hilvarenbeek in Nederland en Vlaanderen grote bekendheid gaven. Hij was schrijver en regisseur van tientallen openluchtspelen die vooral op de binnenplaats van het gemeentehuis werden opgevoerd, maar bijvoorbeeld ook in het Friese Jorwerd. Jan was prominent lid van Maet Hout Staet en samen met zijn vrouw Agnes van Kalmthout (1921 – 2009) richtte hij Speelgroep Filiassi op.

Jan en Agnes kregen twaalf kinderen, en namen ook enkele pleegkinderen in huis op. Voor zijn culturele verdiensten kreeg Jan onder andere het ereburgerschap van Hilvarenbeek (2012), de Zilveren Anjer (2000)
uit handen van koningin Beatrix, een koninklijke onderscheiding (1986) en de Eduard Verkadepenning (1987).
In 2005 verscheen van de hand van drs. Theo Schouw de biografie ‘Jan Naaijkens. Een leven in Brabant’.

Jan Naaijkens, een leven in Hilvarenbeek
Openingstijden: zondag 2, 9, 16 en 23 februari 2014 van 14.00 tot 17.00 uur. , toegang Vrijthof 9, Hilvarenbeek

www.wandelgangenhilvarenbeek.nl

Uitkomst Kwaliteitsmonitor 2013 - een dikke goed!

Regionaal Archief Tilburg is altijd heel nieuwsgierig wat mensen van ons vinden. Uiteindelijk doen we al het werk om de informatie beschikbaar te krijgen voor jullie, de gebruikers van de archieven. Daarom nemen we om de twee jaar deel aan de ‘Kwaliteitsmonitor’, zo ook in 2013. Iedereen die van het archief gebruik maakt krijgt de gelegenheid om een oordeel te vellen over allerlei onderdelen van onze dienstverlening. In 2013 verspreidden 34 archieven een vragenlijst onder hun gebruikers. Altijd spannend wat de uitslag is. We delen de resultaten graag!

Algemeen oordeel
Om maar meteen met de deur in huis te vallen: we hebben het wederom uitstekend gedaan! De digitale vragenlijst is door 173 personen ingevuld die ons een 8,2 gaven. Daarmee scoren we ver boven het landelijk gemiddelde van 7,7. Het cijfer is zelfs hoger dan bij de vorige kwaliteitsmonitoren van 2011 en 2009. Toen kregen we een 8,0. Voor bijna alle onderdelen kregen we in 2013 een beter punt dan in 2011.

Studiezaalbezoek en dienstverlening
Van alle respondenten heeft 43% (landelijk 49%) de afgelopen zes maanden de studiezaal van het archief bezocht. Een paar rapportcijfers:
Vriendelijkheid van het personeel: 8,8 (landelijk 8,3)
Procedure van het aanvragen van stukken: 8,2 (landelijk 7,7)
Openingstijden: 6,3 (landelijk 7,3)
Levertijd van bestellingen: 8,2 (landelijk 7,7)
Hoogte van tarieven: 6,5 (landelijk 6,9)
Totale beoordeling studiezaalbezoek: 7,7 (landelijk 7,6)
Daarmee zijn we licht gestegen ten opzichte van 2011: 7,6.

Sociale media
Opmerkelijk is te zien hoe we het op gebied van sociale media doen. 55% van de respondenten die sociale media gebruiken volgt ons via sociale media (landelijk 23%). Van die volgers krijgen we een rapportcijfer van 8,5 (landelijk 7,4) voor ons gebruik op sociale media. Een greep uit de opmerkingen: ‘Uitmuntend’, ‘Eindelijk een archiefdienst met sociale media die er goed uitziet’, ‘Leuk voor de sier maar geen toevoeging voor de onderzoeker’, ‘Facebook van jullie is geweldig’.

Website
Van alle respondenten bezocht 93% (landelijk 82%) onze website. 7% bezoekt ons dus alleen via de studiezaal. Weer een paar rapportcijfers:
Zoekgemak op de website: 8,1 (landelijk 7,4)
Hoeveelheid digitaal beschikbaar: 8,2 (landelijk 7,2)
Downloadmogelijkheden: 8,2 (landelijk 7,0)
Interactiviteit van de site: 8,1 (landelijk 6,8)
Het laagst scoren we hier op vormgeving van de site en de betaalmogelijkheden: 7,7
Totale beoordeling website: 8,1 (landelijk 7,3)
Daarmee zijn we gelijk gebleven met 2011: 8,1.

Verbeterpunten
Respondenten konden opmerkingen geven bij de antwoorden en daar hebben ze ruimschoots gebruik van gemaakt. Voor ons is dergelijke feedback heel belangrijk, omdat we zo de verbeterpunten kunnen achterhalen.
Als belangrijkste verbeterpunt voor studiezaalbezoek wordt genoemd een verruiming van de openingsuren, o.a. op een avond. Ook de beperkte parkeerruimte is een probleem.
Wensen met betrekking tot de website zijn uitgebreider. Velen willen sneller (liefst elk jaar) de gegevens uit het burgerlijke stand online zien, helemaal volgens de wettelijke termijnen. Indexen en zoekmogelijkheden kunnen verbeterd worden bijvoorbeeld in de Charterbank. De directe koppeling naar de juiste pagina’s in een register werkt lang niet altijd optimaal. Aanvullingen van gescande archiefbronnen en persoonsnamenindexen mogen we veel duidelijker kenbaar maken. Ook zijn er opmerkingen over de algemene uitstraling en vormgeving van de site, dat moet beter kunnen.

Natuurlijk willen bezoekers nog veel meer gedigitaliseerd hebben, maar ook daarin krijgen we nou juist weer veel complimenten. ‘Eigenlijk vind ik deze website de beste van alle archiefsites die ik heb bezocht. Vooral de zoekmogelijkheid is zeer gebruikersvriendelijk’. En ‘Ik vind de site en haar mogelijkheden een van de beste van Nederland! Verbeteren is eigenlijk niet nodig!’ Je zou er verlegen van worden…

Dank voor alle tips en complimenten, maar we blijven wél verbeteren. We zijn ons bewust dat de zoekresultaten van de genealogische database niet altijd juist gekoppeld zijn. Daarmee gaan we in 2014 en 2015 aan de slag. De vormgeving van de site pakken we in de loop van 2014 ook aan. Met de gemeenten uit ons werkgebied zijn we in gesprek om sneller de gegevens van de burgerlijke stand online te hebben. Met de opmerking dat ons gebouw van binnen zo uit de tijd is, zijn we het helemaal eens. De plannen voor een hippere aankleding zijn in de maak.

Al met al zijn we dik tevreden met deze cijfers. De koers die we jaren geleden zijn ingeslagen, lijkt de goede. De focus op digitalisering en digitale dienstverlening werpt zijn vruchten af. Wij breiden die koers uit: het kan altijd beter. We danken de mensen die de Kwaliteitsmonitor hebben ingevuld. De waardering die uit de uitkomst spreekt is enorm. Betere motivatie om deze goede lijn voort te zetten is er niet.

Over twee jaar mogen jullie weer beoordelen of we daar in zijn geslaagd. Graag zelfs.


Relevante links:
Uitslag kwaliteitsmonitor 2009
Uitslag kwaliteitsmonitor 2011

Reizen met eieren, theaterstuk over oorlog in Tilburg

Het Koning Willem II College, Regionaal Archief Tilburg en Bibliotheek Tilburg Centrum werken samen om de gedachtenis aan de Jodenvervolging in Tilburg levend te houden bij jongeren. Ter gelegenheid van The Holocaust Memorial Day spelen leerlingen van de muzische afdeling van het Koning Willem ll College het toneelstuk 'Reizen met eieren' op zaterdag 25 januari as.. Ook leerlingen uit groep 8 van enkele basisscholen nemen hieraan deel. Het toneelstuk dat Heleen Volman schreef in 1999, gaat over de bezetting, de Jodenvervolging, over lafheid en moed en vooral over de vraag waarom volwassenen altijd maar willen dat kinderen over die oorlog van lang geleden horen én nadenken. Vanwege het vernieuwende karakter van het toneelstuk kreeg Volman in 1999 de E. Du Perronprijs.

 

Bij de voorbereidingen voor het toneelstuk zijn ook Regionaal Archief Tilburg en StadsMuseum Tilburg betrokken. Voorafgaand aan het optreden van de leerlingen zal er een korte inleiding zijn over de Tweede Wereldoorlog en de herinneringen daaraan in Tilburg. Hierbij laten we foto's zien die het verhaal over de oorlog illustreren. Hans Scholtes, geschiedenisdocent van het Koning Willem ll College, spreekt vervolgens over de band van de school met de joodse leerlingen in Tilburg. Als aankondiging voor dit toneelstuk maakte een van de leerlingen van het Willem II College een affiche met fotomateriaal uit de collectie van Regionaal Archief Tilburg.

Meer informatie bij Bibliotheek MB

De beginjaren van de radio

Van Luuk Fikken ontving het Archief stukken van de heer Antoine van Boxtel (1885-1964). Naast directeur van de firma W. van Boxtel & Zn., opgericht in 1905 als fabriek in verlichtingsarmaturen was hij beheerder van de rijksradiodistributie voor de P.T.T. rayon Tilburg. Deze distributie zorgde ervoor dat de uitzendingen vanuit Hilversum ontvangen konden worden. Hiervoor moest een vergunning worden verleend door de P.T.T.

Antoine van Boxtel

Vanaf de jaren dertig van de vorige eeuw is de radio een zeer populair medium. De televisie deed pas vanaf de jaren zestig zijn intrede.  Aanvankelijk werden alleen de uitzendingen van Hilversum 1 en 2 uitgezonden, later werden ook grammofoonplaten gedraaid. In Tilburg is er zelfs een straat naar genoemd, de Radiostraat. De eerste Philips radio was van Volt.

servicewagen van de technische dienst 1938

Echter de radio was soms zeer moeilijk te ontvangen. Nieuwe kabels moesten worden aangelegd om tot een betere ontvangst te komen. In Tilburg gebeurde dat rond 1936. Berichten van de luchtbeschermingsdienst werden ook via de radio verspreid.

Antoine van Boxtel moest op 15 juli 1943 gedwongen afscheid nemen van zijn functie als beheerder van de rijksradiodistributie voor de P.T.T. belangen rayon Tilburg. Alle Tilburgers moesten in die tijd hun radiotoestel inleveren, al volgde menigeen dit bevel niet op. De zijgevel van radiohandel en radiodistributiedienst Van Boxtel op de hoek van de Raadhuisstraat en de Zomerstraat, nu Heuvelstraat 126, werd in oktober 1944 geraakt door granaatvuur tijdens beschietingen.

radiofiets van de firma Van Boxtel NV

Na de oorlog werd het Tilburgsche Radio-Distributie Bedrijf Van Boxtel een bloeiend bedrijf.

De stukken zijn opgenomen in de collectie documentatie 399.

Volop schoolgroepen in het archief

Als archief steken we veel tijd in het ontvangen van onderwijsgroepen en in het ontwikkelen van nieuw educatief materiaal. Eén van die programma's die we aanbieden gaat over Marietje Kessels. Het programma en werkboek over Marietje werden in 2013 aangepast en . Docenten en leerlingen van het basisonderwijs werkten er al mee en het werd goed ontvangen.
Het format dat in het programma van Marietje wordt gebruikt, wordt in 2014 overgenomen in de andere educatieve programma’s die we hebben, omdat het zo goed werkt.

In totaal ontvingen we in 2013 26 klassen uit basis- en voortgezet onderwijs, MBO en HBO.

Basisonderwijs:
12 groepen voor programma Marietje Kessels (320 leerlingen)
1 groep voor programma Willem II (31 leerlingen)
1 groep voor programma Kennismaking archief (25 leerlingen)
1 docententeam over Erfgoededucatie (30 docenten)

Voortgezet onderwijs:
1 groep voor programma Industrialisatie (16 leerlingen)
1 groep voor programma Stamboomonderzoek (11 leerlingen)
5 groepen voor Kennismaking archief (125 leerlingen)

MBO:
1 groep voor programma Kennismaking archief (12 studenten)

HBO:
1 groep voor programma Marietje Kessels (journalistiek) (35 studenten)
1 groep over erfgoededucatie en participatie (master) (20 studenten)
1 groep voor erfgoededucatie (Reinwardt academie) (25 studenten)

Totaal: 650 leerlingen

Over zegelstaarten, inktvraat en vidimi in het kwadraat: charters uit Geertruidenberg en Raamsdonk

Op donderdagavond 16 januari was Regionaal Archief Tilburg uitgenodigd om een avond te vullen bij de Oudheidkundige Kring Geertruydenberghe. Astrid de Beer vertelde over de Charterbank Geertruidenberg en Raamsdonk.
De lezing liep van 20.00 tot 22.00 uur (met eigenlijk toch wel een enorme uitloop). Er was uitgebreid de gelegenheid om eens wat dieper in te gaan op een aantal aspecten van charters, waar bij eerdere kortere lezingen nooit tijd voor was.

Met veel beelden liet Astrid zien hoe charters aangetast kunnen worden door inkvraat, vocht, constant opgevouwen zitten, knaagwerk van muizen of zilvervisjes, schimmel en ook door ruw knipwerk van de mens en gebruik als boekband.
Met voorbeelden was te zien hoe in de loop der tijd de visie op restauratie is veranderd (zichtbaar of bijna onzichtbaar aangestukt (gerestaureerd met nieuwe stukjes perkament)). Leuk was het puzzelwerk over het vidimus ('Wij hebben gezien') en het vidimus op het vidimus (snapt u het nog? 'Wij hebben gezien dat het gezien is').

Heel interessant was het om eens tijd te nemen voor de zegels en hoe die aan het perkament bevestigd zijn. Samen met het publiek in de zaal plozen we uit hoe ze vast gemaakt zijn en in welke volgorde: eerst de achterkant van het zegel, dan een strook perkament, dan de voorkant? Of andersom? De luisteraars, voornamelijk leden van de Oudheidkundige Kring, gaven hun visie, stelden volop vragen en zo werd het een leerzame, vrolijke avond met veel interactie, die veel later werd afgesloten dan in het programma stond.


Regionaal Archief Tilburg deelt graag op deze manier haar kennis en ervaring over het archiefwerk en over projecten die we uitvoeren. We gaan graag nog eens terug naar Geertruidenberg en komen graag op met een informatieve avond op bezoek bij de andere gemeentes uit ons werkgebied.

Meet weten over de Charterbank Geertruidenberg? Bekijk de website en zoek dan op Geertruidenberg of Raamsdonk.

Openbaarheiddag Burgerlijke Stand

Het is een goede gewoonte om aan het begin van een nieuw jaar documenten te openbaren, die tot het afgelopen jaar wegens openbaarheid niet mochten worden ingezien.

Zo heeft het Regionaal Archief Tilburg openbare gescande registers van de Burgerlijke Stand van de volgende plaatsen en jaren online geplaatst:
· Nieuw beschikbare gescande registers:
Geboorteregisters
- Alphen en Riel: 1911, 1912, 1913
- Berkel-Enschot: 1911, 1912, 1913
- Chaam: 1911, 1912, 1913
- Diessen: 1907, 1910, 1911, 1912, 1913
- Dongen: 1913
- Gilze en Rijen: 1907, 1908, 1909,1910, 1911, 1912, 1913
- Hilvarenbeek 1913, 1914
- Moergestel: 1905, 1906, 1907, 1908, 1909, 1910, 1911, 1912, 1913
- Tilburg: 1908, 1909, 1910, 1911, 1912, 1913
- Udenhout: 1911, 1912, 1913


Huwelijk:
- Alphen en Riel: 1936, 1937, 1938
- Berkel-Enschot: 1933, 1934, 1935, 1936, 1937, 1938
- Chaam: 1933, 1934, 1935, 1936, 1937, 1938
- Diessen 1931, 1932, 1933, 1934, 1935, 1936, 1937, 1938, 1939
- Dongen: 1938
- Gilze en Rijen: 1936, 1937, 1938
- Hilvarenbeek 1933, 1934, 1935, 1936, 1937, 1938, 1939
- Tilburg: 1933, 1934, 1935, 1936, 1937, 1938
- Udenhout: 1935, 1936, 1937, 1938

Overlijdensregisters:
- Alphen en Riel: 1961, 1962, 1963
- Berkel-Enschot: 1961, 1962, 1963
- Chaam: 1961, 1962, 1963
- Diessen 1961, 1962, 1963, 1964
- Gilze en Rijen: 1961, 1962, 1963
- Hilvarenbeek 1961, 1962, 1963, 1964
- Oisterwijk:1960, 1961, 1962 en 1963
- Tilburg: 1958, 1959, 1960, 1961, 1962, 1963
- Udenhout: 1961, 1962,1963

Geboorteregisters kennen een beperking van 100 jaar, huwelijksregisters van 75 jaar en overlijdensregisters van 50 jaar. Maar niet alleen zijn ze online geplaatst, de registers worden ook op naam geïndiceerd opdat u makkelijker kunt zoeken.

Van welke gemeenten komen ook nieuwe scans beschikbaar ?Aan het einde van 2014 hopen we te hebben bereikt dat we u ook nieuwe registers online kunnen aanbieden van Baarle-Nassau, Goirle, Hilvarenbeek, Hooge en Lage Zwaluwe, Made en Drimmelen en Terheijden.

Van welke gemeenten niet op korte termijn ?
Nieuwe registers van Geertuidenberg, Loon op Zand, Oosterhout en Raamsdonk komen zoals het nu naar uitziet op korte termijn niet digitaal beschikbaar.

Wel gescand en nog niet op naam doorzoekbaar
De nieuwe registers zijn veelal nog niet op naam doorzoekbaar. Ook die klus moet nog geklaard worden. Maar u kunt wel de registers inzien door de volgende stappen te nemen:

• Ga naar het genealogie/ voorouders gedeelte op onze website (link).
• Rechts klikt u 'inzien van bronnen' aan (link).
• Kies de plaats en het type registratie en klik vervolgens op start zoeken (link).U hoeft geen periode in te vullen
•Na deze stap ziet u een overzicht van alle gedigitaliseerde registers (link).
• Door op 'bron' te klikken worden de scans op chronologische volgorde geplaatst en kunnen de gewenste registers worden ingezien (link).

Brief van een moeder

Utrecht, 22 sep(tember) 1948

Onze lieve dochter Bertha,

Hartelijk gefeliciteert met je verjaardag in de hoop dat je nog vele jaren in bidden en goede werken mag blijfen verrichten. Niet alleen jij maar ook wij blijfen O(nze) L(ieve) H(eer) zeer dankbaar dat je voor het kloosterlijke staat bent geroepen, jammer is het dat er maar een kind van ons van de 10 er wat voor voelt. Er is in de wereld ook wel zalichheid te bereiken, maar voor jonge menschen zeer en zeer moeilijk.
Nu mijn lieve kind hebben wij dit jaren eens een cadeautje voor je gekocht, wat wel niet alle jaar gebeurt, wij hebben er in gezet herinnering aan je 25e jaar. Verander jij het even in 26e jaar, want het is al weg naar het postkantoor.
Bertha vader is naar de dokter geweest, die heeft een zweertje op de maag en moet nu 6 weken rusten en mag niet anders als melk pap eieren room enz. Frans is de 8ste sep(tember) in dienst gegaan en komt zaterdag 25ste pas thuis. Het valt hem niet mee, hij is veel te makkelijk gewent geweest, hij heeft al s maan geschrefen. Beb ik moet je feliciteren van Pa, Gerard, Jos, Sonja, Leni, de andere jongens zijn niet thuis )
Lieve kind, jullie vieren het zeker op zondag he ?
O jaa, Beb het cadouw is van Pa, moeder, Sonja en Leni. Gedenk ons in je gebeden vooral vor de jongens die horen toch zoo veel raars op hun werk, die hebben heel veel bidden nodeg bij voorbaat dank
Lieve kind, de vele H(artelijke) Gr(oeten) van ons allen int bijzonder je liefh(ebbende) vader en mij moeder.

Doe ook vele Gr(oeten) aan Zr. Priorin.
En alle zusters

Als je mag schrijf je dan spoedeg turug en of het op tijd is aangekomen.
Deze brief schreef de moeder van non Lutgardus van de zusters Dominicanessen aan Dr. Nuijenstraat 4 in Tilburg, onlangs teruggevonden achter het behang door de huidige bewoner Jan Timmermans.

Filmpjes Omroep Brabant over familie Van Dam

Op dinsdag 7 januari zond Omroep Brabant een item uit over de archiefstukken die we komende maandag in ontvangst nemen. Het gaat over de stukken van de Joodse familie Van Dam.

Hier is dat filmpje terug te kijken.


In mei 2013 zond Omroep Brabant al een item uit waarin de familie Van Dam belicht werd. Dat was tijdens de Open Joodse Huizen. Anne Neijnens komt daarin aan het woord over haar onderzoek naar de geschiedenis van deze familie.

Charters uit Geertruidenberg en Raamsdonk in de picture

Op donderdagavond 16 januari 2014 geeft Astrid de Beer van Regionaal Archief Tilburg een lezing over Middeleeuwse documenten uit Geertruidenberg en Raamsdonk. Het archief heeft veel van deze bijzondere documenten in de collectie en besteedde hier veel aandacht aan in het project De Charterbank.

In 2009 is Regionaal Archief Tilburg begonnen om deze documenten uit de (late) Middeleeuwen van de gemeente Geertruidenberg te digitaliseren en in een online beeldbank te plaatsen. Deze documenten heten charters, vandaar de naam Charterbank. Vrijwilligers sloten zich aan bij het project en zetten de vaak moeilijk leesbare tekst om in leesbare tekst. Hierdoor werden deze onbekende en ontoegankelijke, eeuwenoude documenten zichtbaar én bruikbaar voor een grotere groep onderzoekers. Astrid vertelt in de lezing over dit project. Ook gaat zij in op de zeer diverse en interessante inhoud en verschijningsvorm van de Geertruidenbergse en Raamsdonkse charters. Verschillende aspecten komen hierbij aan de orde: schrijfstijlen, afkortingen en dateringen.

Astrid de Beer (1972) studeerde Geschiedenis en Taal- en Cultuurstudies aan de Universiteit van Utrecht. Momenteel is zij werkzaam als projectleider Charterbank bij Regionaal Archief Tilburg.

De lezing wordt georganiseerd in samenwerking met de Oudheidkundige Kring Geertruydenberghe en is vrij toegankelijk voor leden van de Oudheidkundige Kring en voor andere geïnteresseerden.
De lezing is op donderdagavond 16 januari van 20.00 tot 22.00 uur in Theater De Schattelijn in het centrum van Geertruidenberg (Vismarktstraat 4 A, 4931 AZ Geertruidenberg).

Uit het archief Van Dam: "Moed houden, dat doe ik ook".

Het komt regelmatig voor: in een nalatenschap worden bijzondere stukken gevonden die een onderdeel van een familiegeschiedenis illustreren. Het overkwam het echtpaar Spapens uit Goirle bij het overlijden van de zus van mevrouw Spapens. Een leren tasje met documenten kwam uit de spullen tevoorschijn. De documenten gaan over een Joods gezin, dat de oorlog niet overleefde. De stukken worden op maandag 13 januari 2014 overgedragen aan Regionaal Archief Tilburg.

In het tasje staat gegraveerd: H van Dam Veehandelaar Noordhorn en net boven de sluiting H.v.D. De stukken gaan over het gezin van Hartog van Dam, in de oorlog wonend in de Dapperstraat 1 in Tilburg.
Hartog van Dam werd op 28 december 1882 geboren in Zuidhorn. In 1910 stapte hij in Groningen in het huwelijksbootje met Maria van Geens. Maria en Hartog kregen in 1911 een zoon, Abraham, en zes jaar later werd dochter Estella geboren.

In 1921 werd het gezin vanuit Amsterdam in Tilburg ingeschreven. Behalve een kort verblijf in Contich (België) heeft het gezin tot hun deportatie in Tilburg gewoond op het adres Dapperstraat 1. Tijdens de Tweede Wereldoorlog, op 28 augustus 1942, werd het gezin opgeroepen voor deportatie. Voor even ontsprongen Hartog en Maria de dans: in verband met ziekte kregen zij uitstel van deportatie. Het verdriet zal groot zijn geweest dat het uitstel niet gold voor hun kinderen. Abraham en Estella werden allebei wel op 28 augustus 1942 gedeporteerd. Abraham overleed op 31 maart 1944, Estella op 3 september 1942 in Auschwitz. In april 1943 werden ook Hartog en zijn echtgenote alsnog gedeporteerd en beiden overleden op 11 juni 1943 in Sobibor.

Op welke wijze dit tasje met brieven in het bezit is gekomen van de zus van mevrouw Spapens is niet bekend. Hun vader werkte in de oorlogsjaren voor een gemeentelijk bedrijf en had uit hoofde van zijn functie veel contact met de familie Van Dam. Het zou goed kunnen zijn dat de heer Van Dam het tasje met documenten in bewaring heeft gegeven bij de heer Smolders, de vader van de dames Spapens. Er is binnen de familie echter nooit over gepraat. Tussen de documenten in het tasje zitten brieven van Estella en Abraham (onder andere vanuit Westerbork), een bewijs van Nederlandserschap met pasfoto van Maria van Dam en verschillende brieven aan Hartog van Dam.


Dankzij het historisch besef van het echtpaar Spapens is het tasje bewaard gebleven en is weer iets meer bekend over deze Joodse familie die door de bezetter in 1942 en 1943 werd vermoord.

Ter nagedachtenis aan het gezin Van Dam werden op 6 april 2010, op initiatief van Ton Heeren, vier Stolpersteine geplaatst in de stoep voor het pand Dapperstraat 1. Stolpersteine, ook wel Struikelstenen genoemd, geven aan dat in het huis bij die plek Joodse mensen woonden die de Tweede Wereldoorlog niet hebben overleefd. Anne Neijnens maakte een documentaire over het gezin Van Dam.



De inventaris van het archief is via de website in te zien op nummer 1551: Familiearchief Hartog Benjamin van Dam – Geens te Tilburg, 1920-1943.
Zie ook de website van Omroep Brabant en Brabants Dagblad.

Overlijdensregisters 1806-1810

Het Regionaal Archief Tilburg heeft er best veel, 14 om precies te zijn en wel van de plaatsen Alphen, Riel, Baarle-Nassau en Ulicoten, Chaam, Geertruidenberg, Hilvarenbeek, Hooge en Lage Zwaluwe, Loon op Zand, Made en Drimmelen, Oosterhout, Raamsdonk, Hendrik Luijten Ambacht, Terheijden en Udenhout. Bij het invoeren van de Burgerlijke Stand in 1811 moesten kerken de doop-, trouw- en begraafregisters inleveren bij de gemeentelijke overheid. Die had de registers nodig om de nieuwe bevolkingsadministratie in te kunnen richten. De overlijdensregisters 1806-1810 zijn opgenomen bij deze DTB-registers van voor 1811, maar feitelijk zijn het geen kerkelijke registers. Bij het overzicht op de website van het Regionaal Archief Tilburg staan ze omschreven als gequalificeerd. Dat roept nogal wat vragen op, wat is bijvoorbeeld gequalificeerd en waarom beginnen de registers in 1806 ?

Successiebelasting 1806
De registers zijn aangelegd omdat er een nieuwe wet werd ingevoerd voor belasting op nalatenschappen, de zogenaamde successiebelasting. Vanaf 1 januari 1806 kwam er een uniforme wet voor de gehele Republiek. De 'Gequalificeerde tot de directie der invordering van de Belasting op het Regt van Successie', meestal de secretaris van het plaatselijk bestuur, moest vaststellen of de belasting moest worden geheven. Gequalificeerd, moderner gespeld als gekwalificeerd, wil zeggen dat iemand bevoegd is om bepaalde taken te verrichten. Er waren nogal wat uitzonderingen om niet te hoeven betalen:
• vererving in rechte neergaande lijn (kinderen van ouders, kleinkinderen van grootouders, enz.) en vererving door ouders van hun kinderen werden vrijgesteld van belasting;
• overige vererving in de tweede graad (broers van zusters, grootouders van kleinkinderen) werd belast met vijf procent;
• overige vererving in de derde graad (neven/nichten van ooms/tantes en omgekeerd) werd belast met zeven en een half procent;
• wanneer het saldo van de nalatenschap minder dan driehonderd gulden bedroeg, werd de belasting kwijtgescholden.

Lijsten van overledenen
Van elk overlijden vanaf 1806 moest voortaan aangifte worden gedaan bij het plaatselijk bestuur. Het plaatselijk bestuur maakte wekelijks een lijst van aangegeven lijken in tweevoud op: één voor de officier van justitie voor het betreffende ressort en één voor de gekwalificeerde. De lijsten werden door de 'gekwalificeerden' samengesteld op grond van de lijsten van de doodgravers. De gekwalificeerde moest elk half jaar verantwoording afleggen van zijn werkzaamheden. Deze documenten zijn niet te vinden bij het Regionaal Archief Tilburg, maar bij het Brabants Historisch Informatiecentrum en wel in het archief ordonnantie successiebelasting 1806-1817.

Wij hopen met deze bijdrage het verschijnsel overlijdensregister 1806-1810 nader te hebben toegelicht. En wat ook aardig is om te vermelden dat de registers gescand online staan. Link

Overzicht aanwezige overlijdensregisters
Gekwalificeerde Alphen 1806-1810 (inventarisnummers 26-29)
Gekwalificeerde Riel 1806-1810 (inventarisnummers 36, 37)
Gekwalificeerde Baarle-Nassau en Ulicoten 1806-1810 (inventarisnummer 18)
Gekwalificeerde Chaam 1806-1810 (inventarisnummer 12)
Gekwalificeerde Geertruidenberg 1806-1810 (inventarisnummer 12)
Gekwalificeerde Hilvarenbeek, Diessen, Riel, Westelbeers 1806-1810 (inventarisnummer 24)
Gekwalificeerde Hooge en Lage Zwaluwe 1806-1810 (inventarisnummer 25)
Gekwalificeerde Loon op Zand 1806-1810. (inventarisnummer 40)
Gekwalificeerde Made en Drimmelen 1806-1810 (inventarisnummer 19)
Gekwalificeerde Oosterhout1806-1810 (inventarisnummers 58-59)
Gekwalificeerde Raamsdonk 1806-1810 (inventarisnummer 12)
Gekwalificeerde Hendrik Luyten Ambacht 1806, 1808-1810 (inventarisnummers 18-19)
Gekwalificeerde Terheijden 1806-1810 (inventarisnummer 36)
Gekwalificeerde Udenhout 1806-1810 (inventarisnummer 9)

Bezoekcijfers in 2013

Ook dit jaar nog een keer omdraaien en terugkijken naar 2013 voordat het vizier weer naar voren gaat.

In 2013 brachten 699 bezoekers 2438 bezoeken aan de studiezaal. Die cijfers laten een daling zien ten opzichte van 2012, toen waren de cijfers respectievelijk 783 en 2792. De dalende bezoekerstrend van enkele jaren geleden lijkt daarmee weer op gang te komen.

Net als vorig jaar verdienen de bezoekcijfers aan de website in 2013 een toelichting. Na de invoering van de wettelijk verplichte cookiemelding werd in 2013 duidelijk dat we daar niet langer aan hoefden te voldoen. Eind mei is daarom de cookiemelding van de website verdwenen en zijn de bezoekcijfers weer toegenomen. Maar het verlies van de volledige telling in de eerste vijf maanden van 2013 leidt dit jaar opnieuw tot lagere cijfers.

De cijfers voor 2013 op basis van deze nieuwe telling zijn dan als volgt. Het aantal bezoeken aan de website was 242.412 (2012: 297.000). Het aantal unieke bezoekers bedroeg ruim 72.000 (2012: 92.000). De bezoekers bekeken gemiddeld 13 (2012: 13) pagina´s en verbleven ruim 15 minuten (2012: 16 minuten) op de website.

Een beetje interpreteren van deze cijfers leidt tot de conclusie dat het bezoek aan de website ongeveer gelijk is gebleven in 2013.

Het aantal verwerkte e-mails blijft aanzienlijk maar is wel afgenomen. In 2012 waren er 8026 ingekomen en 5023 verzonden e-mails. In het afgelopen jaar waren dat er respectievelijk 6884 en 3686. De interactie met de gebruikers blijft daarmee wel op een hoog niveau.

Terugkijkend hebben we als Regionaal Archief Tilburg wederom een succesvol jaar achter de rug. We zijn nog in afwachting van de resultaten van de kwaliteitsmonitor. Zo gauw de uitkomst daarvan bekend is melden we dat via dit weblog.

Gerelateerde blogposts:
Bezoekcijfers 2012
Bezoekcijfers 2011

Illustratie: Child looking back

2013 - overzicht van het gebruik van social media

Aan het begin van 2014 kijken we traditiegetrouw terug. In deze blogpost, net als vorig jaar, een terugblik hoe Regionaal Archief Tilburg in 2013 de social mediakanalen heeft gebruikt.

Dit weblog telde in 2013 166 blogposts. Dat zijn er opnieuw minder dan in 2012 maar desondanks is een gemiddelde bijna een blogpost per twee dagen een prima prestatie. Alle bloggers die een bijdrage hebben geleverd: bedankt!

Het weblog kreeg in 2013 ruim 38.000 bezoeken die samen meer dan 72.000 pagina's bekeken. Deze cijfers zijn lager danin 2012. Dat is te wijten aan het wegvallen van de genealogische blogposts van Theo van Herwijnen die ons in augustus verliet. Desalniettemin zijn er genoeg redenen om in 2013 door te gaan met het weblog.

Het YouTubekanaal van Regionaal Archief Tilburg blijft het onverminderd goed doen. In 2013 werden de films ruim 30.000 keer bekeken waarmee het totaal aantal views is gestegen boven de 139.000. Het aantal abonnees is toegenomen tot 141 en in 2013 kwamen er 12 nieuwe filmpjes bij. In totaal staan er nu 146 films op het Youtubekanaal van he archief.

De communitysoftware van NING gebruikten we in 2013 voor twee communitysites. Eentje voor de Charterbank (77 leden / 2200 bezoeken) en een voor Educatie (152 leden). In 2014 blijft het archief beide communitysites inzetten als communicatiemiddel tussen deelnemers en Regionaal Archief Tilburg.

Het aantal volgers van ons twitteraccount is in 2013 opnieuw sterk gegroeid tot 1417. Dat is een toename met bijna 400 volgers. Regionaal Archief Tilburg doet actief mee met #fotovrijdag waarbij archiefdiensten op vrijdag een link naar een foto via twitter versturen.

Sinds maart 2011 is Regionaal Archief Tilburg actief op Facebook. In 2013 groeide het aantal vrienden met ruim 300 naar 1921. Er verschenen meer dan 150 posts op de Facebookpagina van het archief gemiddeld zo’n 20 reacties opriepen. In totaal werden er ruim 100 vragen gesteld door onze Facebookvrienden.

Als laatste mag het chatten niet onvermeld blijven. De doelstelling van online bereikbaarheid hebben we gehaald. De totale chattijd en het aantal chats is nog voor verbetering vatbaar. In totaal zijn er iets meer dan 200 chats geweest, die bij elkaar 46 uur duurden.

In 2014 blijven alle medewerkers van Regionaal Archief Tilburg hun best doen om via alle kanalen onze bezoekers ten dienste te staan. Blijf reageren!

Ik wens alle lezers een gezond en gelukkig 2014 toe.

Gerelateerde blogposts:
Social Media in 2012
Social Media in 2011
Social Media in 2010

Illustratie: http://www.immovator.nl/files/images/socialmedia.jpg

Beekse bidprentjes

Wie vaker Hilvarenbeek bezoekt, zal ongetwijfeld bij het Museum de Dorpsdokter eens naar binnen gaan. Aan de wieg van dit museum stond dr. Harry Ruhe, de dorpsdokter die in 1934 in Beek zijn praktijk opende. Hij had niet alleen belangstelling voor zijn patiënten, een onderwerp waar hij in 1957 op promoveerde, maar ook voor het verleden van de Kempen, met name monumentenzorg.

Harry Ruhe werd in Amsterdam geboren op de laatste dag van het jaar in 1908 en overleed op 8 maart 1991 op 82-jarige leeftijd. Hij was medeoprichter van het museum De Schorsmolen en de Heemkundekring Ioannes Goropius Becanus. De collectie van dr. H. Ruhe werd in 1986 ondergebracht bij het Museum De Dorpsdokter.
Dr. Ruhe had ook een bijzondere belangstelling voor bidprentjes. In zijn artikel uit 1967 in Brabants Heem gaat hij in op de bewaring van bidprentjes in kistjes, veelal in het dressoir. Na zijn dood kwamen zijn prentjes terecht bij Michel de Koning, ook wel bekend onder het pseudoniem Giel van Gastel (link). Michel de Koning, die vroeger in Hilvarenbeek heeft gewoond, overleed in augustus 2012 en zijn weduwe heeft de prentjes aan het Archief geschonken.

Het bidprentjesteam van Frans Manni staat te popelen om deze bijzondere collectie uit te zoeken op dubbelen en voor u te indiceren via de genealogische database. En op een tipje van de sluier op te lichten, het zijn niet alleen Beekse prentjes....

Verwijzingen:

Jef van Gils. Het bidprentje in onze streek, in: Nieuwsbrief Heemkundekring Ionnes Goropius Becanus 6 (1987) p. 69-92;
H.A.M. Ruhe, Over allen die in het kistje liggen, in: Brabants Heem 19 (1967) p. 130-139.

Verwijzing naar eerdere blogs:
- Passie voor geschiedenis (link)
- Bidprentjes uit Dongen, Oosterhout en Tilburg (link)