Unieke preekstoel in Loon op Zand

Deze foto ontvingen we van het Stadsarchief 's-Hertogenbosch. De foto is gemaakt door het bekende persbureau Het Zuiden en op de achterkant staat geschreven "verrijdbare preekstoel in Loon op Zand"'. 

Door de verbouwing van de kerk Sint Jans Onthoofding rond 1929, was de pastoor Muré tijdens de preek niet meer te zien vanuit de nieuw aangebouwde dwarsbeuken. Pastoor Muré was zo inventief om een nieuwe preekstoel te bestellen bij architect Meylink uit Vught. De preekstoel kon verplaatst worden en werd op een verhoging geplaatst, waardoor de pastoor weer zichtbaar werd voor de eigen parochianen.
De foto moet uit de tijd van de levering dateren, te weten 1934. Inmiddels ziet de preekstoel er wat kleiner uit, de poten zijn ervan afgezaagd.

Meer weten over de geschiedenis van de kerk Sint Jans Onthoofding, dan is het Jaarboek van Straet & Vaert 1993 van de Heemkundekring Loon op 't Sandt echt een aanrader.

Nieuwe openbare scans Burgerlijke Stand

Scans openbaar
Januari 2015 is een maand, waar vele genealogen in Nederland naar hebben uitgekeken. Traditioneel wordt dan informatie uit de Burgerlijke Stand openbaar gemaakt en via de genealogische database gepubliceerd. Wellicht kent u de regels rondom de openbaarheid Burgerlijke Stand: geboorteregisters kennen een beperking van 100 jaar, huwelijksregisters van 75 jaar en overlijdensregisters van 50 jaar.

Nieuw beschikbare gescande registers:
Geboorteregisters
- Alphen en Riel: 1914
- Baarle-Nassau: 1906-1914
- Berkel-Enschot: 1914
- Chaam: 1914
- Diessen: 1914
- Dongen: combinatieregister 1814, akten 1-83,  1914
- Gilze en Rijen: 1914
- Goirle: 1903-1912, 1914
- Hooge en Lage Zwaluwe: 1914
- Loon op Zand: 1904-1907
- Made en Drimmelen: 1903-1907,  1914
- Moergestel: 1914
- Oisterwijk: 1911-1914
- Terheijden: 1914
- Tilburg: 1914
- Udenhout: 1914

Huwelijksregisters:
- Alphen en Riel: 1939
- Baarle-Nassau: 1939
- Berkel-Enschot: 1939
- Chaam: 1939
- Dongen: combinatieregister 1814, akten 1-83, 1939
- Gilze en Rijen: 1939
- Goirle: 1923-1939
- Hooge en Lage Zwaluwe: 1939
- Loon op Zand: 1916-1931
- Made en Drimmelen: 1939
- Oosterhout: 1925-1932
- Terheijden: 1939
- Tilburg: 1939
- Udenhout: 1939

Overlijdensregisters:
- Alphen en Riel: 1964
- Baarle-Nassau: 1964
- Berkel-Enschot: 1964
- Chaam: 1964
- Dongen: combinatieregister 1814, akten 1-83
- Gilze en Rijen: 1964
- Goirle: 1941-1960, 1964
- Hooge en Lage Zwaluwe: 1964
- Loon op Zand: 1940-1954
- Made en Drimmelen: 1964
- Moergestel: 1961-1964
- Oisterwijk: 1964
- Oosterhout: 1951-1959
- Terheijden: 1964
- Tilburg: 1964
- Udenhout: 1964

Van welke gemeenten komen ook nieuwe scans beschikbaar ?
In de loop van 2015 hopen we nieuwe registers online te kunnen aanbieden van Baarle-Nassau, Diessen, Geertruidenberg, Hilvarenbeek en Raamsdonk.

Ondersteuning door gemeenten
De registers worden niet per jaar overgebracht naar het Regionaal Archief Tilburg, dat gebeurt slechts een keer in de 10 jaar. Wij hebben aan gemeenten gevraagd of ze financieel de digitalisering van de niet-openbare registers willen ondersteunen. Daar is over het algemeen zeer positief op gereageerd. Het project loopt nog enige jaren door. Afgelopen jaar zijn de registers van Baarle-Nassau, Berkel-Enschot, Diesse, Gilze en Rijen, Goirle, Hilvarenbeek, Hooge en Lage Zwaluwe, Made en Drimmelen, Terheijden en Tilburg en Udenhout gescand.

Wel gescand en nog niet op naam doorzoekbaar
De nieuwe registers zijn veelal nog niet op naam doorzoekbaar. Ook die klus moet nog geklaard worden. Maar u kunt wel de registers inzien door de volgende stappen te nemen:

• Ga naar het genealogie/ voorouders gedeelte op onze website (link).
• Rechts klikt u 'inzien van bronnen' aan (link).
• Kies de plaats en het type registratie en klik vervolgens op start zoeken (link).U hoeft geen periode in te vullen
•Na deze stap ziet u een overzicht van alle gedigitaliseerde registers (link).
• Door op 'bron' te klikken worden de scans op chronologische volgorde geplaatst en kunnen de gewenste registers worden ingezien (link).

Gerelateerde bijdragen:

• Openbaarheidsdag Burgerlijke Stand 2014 link
• Bladeren door digitale beelden van allerlei registers link
• Nieuwe scans Burgerlijke Stand Gilze en Rijen link

Overlijdensregisters 1806-1810

Het Regionaal Archief Tilburg heeft er best veel, 14 om precies te zijn en wel van de plaatsen Alphen, Riel, Baarle-Nassau en Ulicoten, Chaam, Geertruidenberg, Hilvarenbeek, Hooge en Lage Zwaluwe, Loon op Zand, Made en Drimmelen, Oosterhout, Raamsdonk, Hendrik Luijten Ambacht, Terheijden en Udenhout. Bij het invoeren van de Burgerlijke Stand in 1811 moesten kerken de doop-, trouw- en begraafregisters inleveren bij de gemeentelijke overheid. Die had de registers nodig om de nieuwe bevolkingsadministratie in te kunnen richten. De overlijdensregisters 1806-1810 zijn opgenomen bij deze DTB-registers van voor 1811, maar feitelijk zijn het geen kerkelijke registers. Bij het overzicht op de website van het Regionaal Archief Tilburg staan ze omschreven als gequalificeerd. Dat roept nogal wat vragen op, wat is bijvoorbeeld gequalificeerd en waarom beginnen de registers in 1806 ?

Successiebelasting 1806
De registers zijn aangelegd omdat er een nieuwe wet werd ingevoerd voor belasting op nalatenschappen, de zogenaamde successiebelasting. Vanaf 1 januari 1806 kwam er een uniforme wet voor de gehele Republiek. De 'Gequalificeerde tot de directie der invordering van de Belasting op het Regt van Successie', meestal de secretaris van het plaatselijk bestuur, moest vaststellen of de belasting moest worden geheven. Gequalificeerd, moderner gespeld als gekwalificeerd, wil zeggen dat iemand bevoegd is om bepaalde taken te verrichten. Er waren nogal wat uitzonderingen om niet te hoeven betalen:
• vererving in rechte neergaande lijn (kinderen van ouders, kleinkinderen van grootouders, enz.) en vererving door ouders van hun kinderen werden vrijgesteld van belasting;
• overige vererving in de tweede graad (broers van zusters, grootouders van kleinkinderen) werd belast met vijf procent;
• overige vererving in de derde graad (neven/nichten van ooms/tantes en omgekeerd) werd belast met zeven en een half procent;
• wanneer het saldo van de nalatenschap minder dan driehonderd gulden bedroeg, werd de belasting kwijtgescholden.

Lijsten van overledenen
Van elk overlijden vanaf 1806 moest voortaan aangifte worden gedaan bij het plaatselijk bestuur. Het plaatselijk bestuur maakte wekelijks een lijst van aangegeven lijken in tweevoud op: één voor de officier van justitie voor het betreffende ressort en één voor de gekwalificeerde. De lijsten werden door de 'gekwalificeerden' samengesteld op grond van de lijsten van de doodgravers. De gekwalificeerde moest elk half jaar verantwoording afleggen van zijn werkzaamheden. Deze documenten zijn niet te vinden bij het Regionaal Archief Tilburg, maar bij het Brabants Historisch Informatiecentrum en wel in het archief ordonnantie successiebelasting 1806-1817.

Wij hopen met deze bijdrage het verschijnsel overlijdensregister 1806-1810 nader te hebben toegelicht. En wat ook aardig is om te vermelden dat de registers gescand online staan. Link

Overzicht aanwezige overlijdensregisters
Gekwalificeerde Alphen 1806-1810 (inventarisnummers 26-29)
Gekwalificeerde Riel 1806-1810 (inventarisnummers 36, 37)
Gekwalificeerde Baarle-Nassau en Ulicoten 1806-1810 (inventarisnummer 18)
Gekwalificeerde Chaam 1806-1810 (inventarisnummer 12)
Gekwalificeerde Geertruidenberg 1806-1810 (inventarisnummer 12)
Gekwalificeerde Hilvarenbeek, Diessen, Riel, Westelbeers 1806-1810 (inventarisnummer 24)
Gekwalificeerde Hooge en Lage Zwaluwe 1806-1810 (inventarisnummer 25)
Gekwalificeerde Loon op Zand 1806-1810. (inventarisnummer 40)
Gekwalificeerde Made en Drimmelen 1806-1810 (inventarisnummer 19)
Gekwalificeerde Oosterhout1806-1810 (inventarisnummers 58-59)
Gekwalificeerde Raamsdonk 1806-1810 (inventarisnummer 12)
Gekwalificeerde Hendrik Luyten Ambacht 1806, 1808-1810 (inventarisnummers 18-19)
Gekwalificeerde Terheijden 1806-1810 (inventarisnummer 36)
Gekwalificeerde Udenhout 1806-1810 (inventarisnummer 9)

Aanwinsten 2013

Algemeen
410. Diverse schenkingen inzake de collectie bidprentjes.
Geschonken door diverse particuliere eigenaren aan de gemeentearchivaris.

Dongen Verliezen
950 Hervormde Gemeente Dongen, 1851-1975, 1,2 meter
Vernietigd met instemming van de eigenaar.

958. Gemeentebestuur 's Gravenmoer, 0,125 meter
Herverpakking

Geertruidenberg
2638. Gravure van F. Hogendorp van de verovering van Geertruidenberg in 1573, 1600, 1 stuk. link
Geschonken door gemeentearchivaris Waalwijk.

2721. Foto van de bierbrouwerij De Wereld te Raamsdonk. link
Geschonken door P.J. van Iersel aan de gemeentearchivaris.

Gilze en Rijen
2833. Negatieven van het 50 jarig jubileum van de coöperatieve stoomzuivelfabriek De Goede Verwachting in Gilze, 1948.
2833. Negatieven van het 25 jarig jubileum van de leerfabriek Rijen.
Geschonken door de gemeentearchivaris van 's-Hertogenbosch.

Goirle
1544. Fotoarchief van Huub de Bont, 215 glasnegatieven link
Geschonken door J. Schepens aan de gemeente Goirle.

Hilvarenbeek
1530. Archief van de Stichting Bikse Torensteun te Hilvarenbeek, 1988-1991, 0,25 meter link
Geschonken door D. Kuijpers.

Loon op Zand
1194. Foto van de Aartsbroederschap van de H. Familie te Kaatsheuvel, 1940.
Aankoop

Oisterwijk
719-720. Aanvullingen op de archieven van De Vereniging het Eigen Gebouw De Schuur en de SDAP, later PvdA afdeling Oisterwijk, 1935-2002, 0 meter.link
Geschonken door dr. A. van den Oord aan de gemeentearchivaris.

867. Aanvulling op de doop-, trouw en begraafboeken Oisterwijk
Rooms-katholieke parochie
37. Trouwboek 1696-1718
38. Trouwboek 1718-1810
39. Doopboek 1765-1838
40. Doopboek 1754-1771
Langdurige bruikleen van het Bisdom 's-Hertogenbosch.

Verlies
836. Betalingsstukken van de Oisterwijkse schoolvereniging, 0,5 meter
Teruggave.

Oosterhout
2070. Negatieven van het Benedictijner Abdij te Oosterhout.
2070. Negatieven van het 25 jarig jubileum van onderwijzeres A.J. van Oirschot, 1938.(2 X)
2070. Negatieven van de coöperatieve stoomzuivelfabriek Oosterhout, 1938. (2 x).
2070. Negatieven van de R.K. Verkenners te Dorst.
link Geschonken door de gemeentearchivaris van 's-Hertogenbosch.
Archieven van: link
• 2076. Aanvulling op de collectie Oomen.
• 3166 Aanvulling archief Gemeentepolitie Oosterhout, 1944-1993.
• 3171 Gemeentebestuur van Oosterhout (1951) 1981-1990 (2008).
• 3172 Hinderwetvergunningen Oosterhout, 1933 – 1990.
• 3173 Brandweer Oosterhout, (1976) 1981-1990.
• 3175. Fotocollectie van de gemeentelijke archeologische dienst, 1994-2007 link
Totale omvang: 76 meter
In beheer overgenomen door de gemeentearchivaris.

Tilburg
015. Aanvulling op de doop-, trouw en begraafboeken, 0,125 meter
link
R.K. doopboeken van 't Goirke, 1648-1814. Klad.
R.K. trouwboeken van 't Goirke, 1633-1840. Klad.
R.K. doop- en trouwboeken van 't Heike, 1707-1774.
Langdurige bruikleen van het Bisdom 's-Hertogenbosch.

133. Stukken betreffende de fusie van W. Brands & Zonen N.V., 1965-1971, 1 omslag.
link
Geschonken door dhr. J. Brands aan de gemeentearchivaris.

296. Aanvulling op de Rooms-katholieke parochie H. Dionysius 't Heike, 0,25 meter
Langdurige bruikleen van het Bisdom 's-Hertogenbosch.

298. Aanvulling op de Rooms-katholieke parochie H. Dionysius 't Goirke, 0,25 meter
Doopboeken van de R.K. parochie H. Dionysius ‘t Goirke, 1821-1874
Trouwboeken van de R.K. parochie H. Dionusys 't Goirke, 1841-1895.
2 dozen losse documenten.
Langdurige bruikleen van het Bisdom 's-Hertogenbosch.

338. Notitieboekje van stoffenagent F.A. Blömer uit Amsterdam, 1 deeltje
Hierin aantekeningen over textielfabrikanten in Nederland, m.n. ook Tilburg, tijdens de oorlogsjaren.
Geschonken door Textielmuseum aan gemeentearchivaris.

399. Muziekstukken met foto van Adr. P. Hamers (1871-1929), 1 omslag
link. Geschonken door T. Schouw aan de gemeentearchivaris.

406. Diverse foto's.
Klassenfoto zondagsschool 't Goirke link, klassenfoto 1931 link,Korte Heuvel rond 1900 link,
familiefoto's Bax link, Hasseltse kerk link, Tilburgse Textielschool link, Fuji en Tilburg link

488. Personeelsdossier Piet Gerrits, 1919-1947.
In beheer overgedragen. Niet openbaar.

528. M.13 Dagboek van Adeline Janssens, 1939-26 november 1948, 1 deel
Met herinneringen 1914-1915. link
Geschonken door dhr. R. Verbunt aan de gemeentearchivaris.

668. Aanvulling op de collectie muurkranten, februari 1979. 1 stuk.
link Geschonken door Stadsarchief Breda aan de gemeentearchivaris.

675. Balansen van Mommers & Co, 1892, 1913-1914, 1916-1933, 0,125 meter
Geschonken door C.J. Weitjens aan de gemeentearchivaris.


892. Aanvulling collectie Coba Pulskens is toegevoegd 0.5 meter
link Geschonken door mw. F. van der Steen - Pulskens aan de gemeentearchivaris.

1015. Aanvulling op het archief van de stichting Tilburg 125 jaar Stad aan het Spoor, 1988.
link Geschonken door B. van der Veer aan de gemeentearchivaris.

1188. Aanvulling op het archief van gemeentebestuur Udenhout, 1994.
1289. Aanvulling op het archief Bestuursdienst van de gemeente Tilburg, 1986-1992.
1290. Aanvulling op het archief van de Dienst Algemene Zaken (DAZ)1990-1991.
1292. Aanvulling op het archief van de Milieudienst Tilburg,1981-1996.
1310. Aanvulling op het archief van Publieke Werken Tilburg, 1985-1996.
1310. Foto's van Publieke Werken, jaren zeventig en tachtig.
link
1478. Gemeentelijke Brandweer Tilburg (1967) 1974-2009.
1479. Regionale Brandweer Midden-Brabant (1950) 1953-2004 (2005).
1480. Stichting Regionaal Opleidingscentrum Brandweer Midden-Brabant 1957-2004.
1552. Regionaal Overleg Midden-Brabant, (inv.nrs. 1044-1071), 1997-2011.
In totaal: 24,7 meter
In beheer overgedragen aan de gemeentearchivaris.

1522. Archief van de Fok en Controle Vereniging Tilburg, 1935-1970. 3,5 meter
link Geschonken door de Heemkundekring Tilborch aan de gemeentearchivaris.

1531. Collectie Gerard van Rooij, 1802-2003, 1,375 meter
Geschonken door mw. M. Derks - Van Rooij aan de gemeentearchivaris.

1533. Archief en foto's van het Kinderkledingbedrijf Vilenzo te Tilburg, 1983 - 2002, 0,04 meter
link. Geschonken door T. Heeren aan de gemeentearchivaris.

1539. Archief Paulus HBS, 1954-1968, 0,125 meter.
link. Geschonken door W. Klinkhamer aan de gemeentearchivaris.

1542. Album van de meisjesschool Maria Broekhoven I ter gelegenheid van het jubileum van koningin Wilhelmina, 1948.
link Geschonken door de gemeente Woensdrecht.

1553. Negatieven van Multivision & Partners te Tilburg, over de periode: 1990-2001.

Geschonken door Dhr. N. Hermans en dhr. G. Remmers aan de gemeentearchivaris.

3010. Charters en documenten van het bisdom 's-Hertogenbosch, 1335-1559, 14 stuks
link Geschonken door het bisdom aan de gemeentearchivaris.
1549. Fotoalbum logement Snels in Koningswei, 0,20 meter.
 link Aankoop.

Verlies
312. Financiële bescheiden van stichting Gilde van O.L. Vrouw ter Nood te Tilburg, 1959-1982.
0,5 meter
Teruggegeven aan de eigenaar.

Ouderdomspensioen zonder premie in Gilze

Bij het doornemen van de nieuwe foto's en documenten over en van het echtpaar Toon de Groot en Mieke Reijntjes uit Gilze, realiseerde ik me weer hoe het leven in de twintigste eeuw zo sterk is veranderd. Toon werd in 1891 op Nerhoven in Gilze geboren en ook Mieke zag in 1891 het levenslicht. Levenslicht, maar buiten op de straat waren er nog geen lantaarns. De eerste vliegtuigen verschenen rond 1911, in 'Gils' koffiemolens genoemd (link). Wegen waren vaak nog niet verhard. In 1914 zou de provincie de weg van Bavel via Gilze naar Chaam verharden. In september en oktober 1914 kwamen veel Belgische vluchtelingen naar Gilze.

Toon was er een van een tweeling en de jongste van acht kinderen. Zijn volledige doopnamen waren Antonius Johannes, die van zijn vrouw Maria Cornelia. De ouders van Toon waren slager en later boer, de ouders van Mieke hadden een landbouw- en veebedrijf. De meeste boeren in Gilze hadden een leerlooierij erbij. Op zijn dertiende begon Toon als slagersknecht, een beroep dat hem niet echt beviel. Het hele gezin werkte mee in de varkensslagerij, het spek werd in Breda en Tilburg verkocht.

Toon leerde Mieke kennen op het voetbalveld, aanvankelijk leek ze niets van hem te willen weten. Ze trouwden in 1919. Ze gingen in de Oranjestraat wonen en daarna slagerij aan de Lange Wagenstraat/
Nieuwstraat. Hij was dan ook blij om over te stappen op de landbouw. Rond 1923 startte het echtpaar een boerderij aan de Tilburgsebaan 13 in Gilze bij de Vossenberg. De heidegrond was nog niet ontgonnen. Boeren betekende hard werken en veel tobben, veel werk moest met de hand gedaan worden. Maar de vrouw Mieke mopperde nooit, dat was een geluk vond Toon. In 1925 werd het stamboek ingevoerd, tot die tijd kon de stier de koeien vrij dekken. Revolutionair was in 1928 de aankoop van een melkmachine, de eerste in Noord-Brabant !

Toon de Groot

Toon was een groot paardenliefhebber, eenmaal werd hij zelfs kampioen paardendressuur van de kring Breda. Decennia was hij lid van de rijvereniging Wilhelmina.
In 1964 verkochten ze de boerderij met melkkoeien en paarden.

Met hun 91ste jaar gingen de Gilzenaren naar het bejaardentehuis De Volckaert in Dongen. Daar werd ook het diamanten bruiloftsfeest gevierd, maar "na m'n 100ste verjaardag fist ik nie meer'. Roken had geen enkele invloed op zijn gezondheid, menige agio sigaar verdween in de rook. Hij overleed te Dongen op 15 april 1984, zijn weduwe Mieke Reijntjens overleed een jaar later op 17 juni 1985.

Hoewel hij zelf nooit aan de AOW had betaald, die werd pas in 1957 ingevoerd, had hij lang profijt van het ouderdomspensioen. "Ik geloof goed dat ik unne dure ben, ik heb er nooit een cent aan betaald".

Van Marjon Derks- Van Rooij ontving het Archief de collectie van Gerard van Rooij. In de collectie bevinden zich stukken betreffende de familie Van Rooij en Beunis en enkele genealogische overzichten. Bovenstaande informatie is afkomstig uit een plakboek over het echtpaar (inv.nr. 50).

Arm zijn in Loon op Zand

Arm zijn in deze tijd is erg, maar vroeger was de positie van armen nog veel erger. Totdat de Algemene Bijstandswet in werking trad in 1965 was het krijgen van hulp niet vanzelfsprekend. Vooral de eerste vrouwelijke minister Marga Klompé speelde bij het tot stand komen van de bijstandswet een cruciale rol. Haar credo 'Van genade naar recht' omschrijft in vier woorden de transitie van caritas. Caritas werd vaak als vernederend ervaren. De nieuwe bijstandswet veranderde de positie van veel mensen. Zo konden vrouwen scheiden en verbeterde de bejaarden- en wezenzorg.

Tot 1965, eigenlijk nog niet zo lang geleden, speelde het plaatselijke armbestuur een rol bij de ondersteuning van armen. Het Burgerlijk Armbestuur was tot die tijd belast met de ondersteuning van de behoeftigen op grond van de Armenwet. De eerste armenwet werd in 1854 ingevoerd en in 1912 aangepast. De besturen werden ook wel besturen van weldadigheid genoemd.

Voor wie verder wil lezen over de armen in Loon op Zand, John Boeren heeft in het jaarboek van de heemkundekring Loon op 't Sandt diverse artikelen geschreven en Tom de Booij over woonwagenbewoners (link).
Maar het is natuurlijk zeer aantrekkelijk om het archief eens in te duiken. Tot voor kort was dat moeilijk omdat er geen toegang beschikbaar was. Het archief is niet alleen een rijke bron voor onderzoekers naar de plaatselijke geschiedenis. Het bevat staten van armen 1830-1850 en de prijzen over broden (broodzetting). Voor genealogen vormt het archief ook een prachtige bron. Zo zijn er enkele ontlastbrieven opgenomen.

Verwante blogs:

Armenzorg in Geertuidenberg (link)
Charitas in Oisterwijk (link)

Nieuwe zoekmogelijkheden Raad van State

Heeft u ook zo genoten van de serie De Gouden Eeuw ? Geweldige serie. Het enige minpuntje heb ik de geringe aandacht voor de generaliteitslanden zoals Staats-Brabant ervaren. Daar was het allesbehalve een Gouden Eeuw. Vrijwel elke uitzending leek het over Amsterdam of Leiden te gaan, het centrum van de Republiek van de Zeven Verenigde Nederlanden. De Baronie van Breda en De Meijerij van 's-Hertogenbosch behoorden tot Staats-Brabant, Geertruidenberg behoorde wel tot het Holland. Pas vanaf het begin van de negentiende eeuw ontstond de huidige provincie Noord-Brabant.


Staats-Brabant werd niet bestuurd door een Staten van Brabant, maar door de Raad van State in Den Haag. Die Raad nam vele besluiten op het grondgebied waar onze voorouders leefden en woonden. De besluiten van de Raad van State worden resoluties genoemd. In de negentiende eeuw zijn deze resoluties vanuit Den Haag naar 's-Hertogenbosch gebracht en deze vormen een belangrijke bron van historisch onderzoek. Je vindt er bijvoorbeeld de aanstellingen van predikanten en soldaten. Henk Beijers heeft de resoluties over de periode 1629-1713 van een inhoudsopgave voorzien en het Brabants Historisch Informatie Centrum heeft deze zoekmogelijkheid op de website geplaatst.

Je vindt bijvoorbeeld over Oosterhout dat in 1680 de stenen van het kasteel Strijen zullen worden gebruikt voor het ravelijn in 's-Hertogenbosch (link, 224). Als de stenen maar niet worden teruggeëist ! Wanneer de predikant Johannes Verwiel overlijdt te Loon op Zand in 1695 , wordt gevraagd of de kerk in Udenhout niet gecombineerd kan worden met die van Oisterwijk (link, 224). In 1707 informeert de rentmeester de Raad van State over windkorenmolens van Tilburg en Goirle (link,264).

Dit zijn wat slechts enkele voorbeelden van deze rijke informatiebron. Wilt u zelf gaan eens de historie ontdekken, klik dan op deze link.

Aanwinsten 2012

Algemeen

410. Diverse schenkingen inzake de collectie bidprentjes. link

Dongen

1138. Foto's 's Gravenmoer, 17 stuks.

Drimmelen

2500. Aanvulling op het dorpsbestuur Hooge en Lage Zwaluwe.
2536. Uitbreidingsplan Hooge en Lage Zwaluwe, plan in onderdelen Moerdijk, 1958.

Geertruidenberg

Raamsdonk
2637. Verkoop van een halfhuis, akkers en hooiland door Huijbertie Konings (akte, perkament met (lak)zegels, 1779); Plaatsvervanger voor Militaire dienst van Gijsbert Lankhuijzen, bouwman (overeenkomst 1874).
2721. (Glas)negatieven van Raamsdonk en Raamsdonksveer, 22 stuks
2721 Foto's van de aanleg van de brug over de Keizersveer, 1930-1931. link

Gilze en Rijen

2833. Foto's van Rijen, 3 stuks.
2880. Dia's van de lagere school Gerardus Majella in Hulten, 178 dia's.

Goirle

1040. Aanvulling op Goirles belang, 0,25 meter.
1190. Foto van de kringloopwinkel in Goirle, c. 1979, 1 stuk.link
1190. Goirle in Lijn door H. Schuttelaars, 1985. Gedrukt. link

Hilvarenbeek

419. Aanvulling op de collectie film- en videobanden, 0,01meter
909. Aanvulling op de bevolkingsregisters Hilvarenbeek.
1101. Aanvulling op de documentatiecollectie Hilvarenbeek.
1424. Archief van het gemeentebestuur Hilvarenbeek, 1971-1996. link
1045. Fotokopieën van De Hilverbode, 1945, 1947 en 1948, 17 nummers.
1193. Foto's van Hilvarenbeek .link en link
1448. Persoonlijk archief van Jan Naaijkens te Hilvarenbeek, 1948- 2010 link
1448. CD met foto's Paul le Blanc.
1530. Archief Stichting Bikse Torensteun, 1988-1991.link

Diessen
695. Aanvulling op het archief van het gemeentebestuur Diessen 1811-1939,
769. Aanvulling op het archief van het gemeentebestuur Diessen 1932-1990,
904. Aanvulling op de bevolkingsregisters Diessen
1191. Aanvulling op het archief van de collectie foto’s Diessen
1425. Archief van het gemeentebestuur Diessen 1981-1996 link
1191. Foto's van Diessen, 3 stuks

Loon op Zand

1194. Foto's van Kaatsheuvel en Loon op Zand, 1980 link

Oisterwijk

411. Wandelkaarten Oisterwijk, 1933, 1941, 2 stuks. link
419. Diverse 8 films van Oisterwijk.
1196. Negatieven van kloosterlingen in Oisterwijk, 45 stuks
1196. Luchtfoto's van Oisterwijk, 1976.
1196. Familiekiekjes uit Oisterwijk en Moergestel. link
1467. Archief G. Berkelmans,(1905) 1945 - 2000 link
1518. Oorlogsdagboek met egodocumenten van Gerarda van der Heijden (1920-1984), 1944-1947
De foto’s en het dagboek zijn gedigitaliseerd en teruggegeven aan de eigenaresse.
1519. VRIJGEVOCHTEN’, Hans P. Gerritsen 1940-1945, en enkele wederwaardigheden nadien.
Moergestel
1195. Foto's van Moergestel, 18 stuks.

Oosterhout

2042. Boek geoorloofde uithuizigheid. De geschiedenis van Sociëteit De Eendragt te Oosterhout.
3169. Bouwvergunningen van de gemeente Oosterhout, 1947-1990. link
3170. 't Schakeltje, maandblad der R.K. technische School en avondnijverheidsschool te Oosterhout 1952-1955.

Tilburg

250. Programmaboekjes van de Tilburgse Volksuniversiteit, 1940, 1950, 2 stuks.
337. Documentatie inzake Adriaan van der Willigen. Fotokopieën.
338. Brief van prof. dr. Max Euwe, 1971, 1 stuk. link
366. Aanvulling textielweverij Mutsaers en Van Poppel, 1941-1965, 0,12 meter
399. Brochure Ter ontsluiting der nieuwe Toneelschool te Tilburg geopend op den 30 AUGUSTUS 1790.
399. Diploma van Johannes C.M. Wouters van het R.K. gymnasium te Tilburg, 1917.
399.De drijfveer. Clubblad van de Tilburgse amateur filmclub Triborgh, 1952. 1 band
399. Programma van het vijfjarig bestaan van de sport - en ontspanningsvereniging Pessers Verbunt uit 1956.
399. Zakboekje van loteling Cornelis van Noort, 1887-1888, 1894. link
399. Documentatie over Maria ter Veer (1937-)
406. Digitale foto's van KORT, Kunst in de Openbare Ruimte Tilburg, 1 cd-rom.
Between you & me, Biënnale, David van der Kop, Draaiend huis, GPS Route, Groeimoment, Maauwmuur, Miet van Puijenbroek, Moerenburg, Plekgedichten, sealounge, Vrouw Holle, Wagnerplein, Zusters van Liefde.
406. Foto's van de stad Tilburg rond 1905 en 1910 link , van de Wooltown Jazz Band. link , van de familie Gersons.link , van Caarls Optiek link , van IJzergieterij Van der Schoot link, van Spoorlaan 346 link, Tilburgs kroningsfeest uit 1898 link, Tilburgse kunstenaars link , Pipes and drums link, Brabants Studentengilde 1943 link en een communiefoto link
517. Aanvulling op het archief van het Nederlands Volkenkundig Museum, 1987
564. Genealogie en foto's van de familie Verbunt.
659. Aanvullingen op het familiearchief Van Spaendonck, 2 omslagen.
563. Staten met vernaming en vernummering van de afdeling Burgerzaken, 1956- 1984
1140. Aanvulling op het archief van de scoutinggroep “Jan Baptist” van de parochie St. Anna link
1290. Dossier met huisnummermutaties van de Dienst Algemene Zaken (DAZ), 1985-1996
1404.Aanvulling op de familiecollectie Blöte , 1900-1939. link
1434. Foto's van de leden van de stichting ENNU.
1439. Films van Maria Goretti.link
1462. Collectie affiches Noorderligt, vervaardigd door Jaap Lunenburg, 1990-1999. link
1499. St. Aloysiusschool, parochie Korvel te Tilburg.
1505. Documentatie en foto's van mgr. Zwijsenstichting, 1947 – 1998. link
1520. Hockeyclub TMHC Forward Tilburg, 1930-2006
1528. Collectie digitale foto's link
1529. Collectie Theo Schouw.


Berkel-Enschot
1041. De Schakel, Katholiek Thuisfront Berkel-Enschot, Heukelom.
1041. Weekblad De Nieuwe Schakel, 2009-2011.

Udenhout
1198. Foto's van het postkantoor, 3 stuks.
1501. Hinderwetvergunningen van Biezenmortel, 1926-1996. link
1502. Bouwvergunningen van Biezenmortel, 1926-1996. link

Anton Pieck in de Efteling

Anton Pieck (Den Helder 1895-Overveen 1987) begon in 1951 op 56-jarige leeftijd met het ontwerpen van het sprookjesbos in Kaatsheuvel. Pieck was opgeleid tot tekenleraar, en volgde avondlessen aan de kunstacademie in Den Haag. Hij gaf veertig jaar lang tekenlessen aan het Kennemer Lyceum in Overveen, maar schiep daarnaast een reusachtig oeuvre van boekillustraties, tekeningen, kalenderplaten en architectuur-ontwerpen. .

Op 31 mei 1952 werd de Efteling geopend, dit jaar precies zestig jaar geleden. Tot 1952 was De Efteling een sportpark annex speeltuin. Op bijgaande foto wordt het complex ingezegend in 1940 door pastoor A.v.d. Brekel. De foto is afkomstig uit de eigen fotocollectie van het Archief, nr. 056512.


Na al die jaren blijft het attractiepark in Kaatsheuvel onverminderd zeer populair, de gemiddelde Nederlander schijnt in zijn leven 5,2 keer De Efteling te bezoeken. De oorspronkelijke doelstelling ’de lichamelijke ontwikkeling en ontspanning van de inwoners der gemeente Loon op Zand en de bevordering van het toerisme naar en binnen de gemeente, een en ander in katholieke geest.’ lijkt zeker te zijn behaald.

Op de grote foto zien we Anton Pieck links zittend bij de opening van het kabouterdorp in 1980. Het kabouterdorp was reeds in 1972 geopend, maar pas in 1980 werden de paddestoelen van de vissers, het schrijvertje, kaboutermannetje en wasvrouwtje gebouwd. Anton Pieck tekende als vanouds voor het ontwerp.
Naast Pieck staat de toenmalige burgemeester van Loon op Zand Ferdinand Fiévez (1920-1991). Ze lijken de burgemeesterskettingen te hebben gewisseld.

De Efteling heeft een eigen archief, dat veel bijzonder materiaal bevat van Anton Pieck. Deze foto kreeg het Regionaal Archief Tilburg cadeau van een voormalige persbureau in Tilburg. In dit jubileumjaar zijn we er extra blij mee, te meer daar we relatief weinig documenten van de Efteling kunnen tonen.

De familie Van Niftrik / Van Tilborg in Loon op Zand

De heer De Haan, een trouwe bezoeker van het archief, kwam het op een dinsdag brengen, de familiepapieren Van Niftrik-Tilborg. De familie was afkomstig uit Loon op Zand.

De stamvader Judocus van Niftrik werd geboren in Geffen op 5 juli 1779. Tot twee maal toe trad hij in dienst van de familie Verheyen, heren van Loon op Zand. Hij trouwt er ook met Maria Wouter Span. In het pakketje van dhr. De Haan zien we verschillende levens in een notendop beschreven. Judocus van Niftrik mag in 1808 een schietgeweer dragen. Bijzonder zijn de brieven, een van een neef Niftrik geschreven vanuit het tucht- en spinhuis te 's-Hertogenbosch, weliswaar als cipier. Zijn dochter Pieternella, bijgenaamd Pietje, trouwt met een Van Tilborg. Ook dit echtpaar blijft in Loon op Zand aan de Vaartkant wonen en krijgen in 1867 een zoon Waltherus.. Na Waltherus zijn er geen documenten meer bewaard. Nog wel van een van de voorouders Jan Wagemaakers, die in 1791 12 hont land over de Oude Straat in de heerlijkheid Besoijen koopt.

Het komt niet vaak voor dat dergelijke oude documenten, te voorschijn komen. Het verhaal van de familie Niftrik/Tilborg kan hiermee persoonlijk verteld worden.

Au Heron en de familiefoto Hornman

Of wij foto’s wilden van fotograaf Au Héron ? Bij de naam Au Héron gaat bij een ieder op het archief snel een belletje rinkelen, immers het is de naam van de Tilburgse fotozaak van de befaamde Henri Berssenbrugge (1873-1959).
In zijn zaak maakte hij vooral portretten, zo ook van de familie Hornman. Op de foto is Nelis (Cornelis) Hornman (1870-1953) geportretteerd, een onderwijzer en schoolhoofd in Loon op Zand. Hij woonde in Nieuwkuijk.
De foto's zijn afkomstig van Anna Hornman (1924-2008), die in oktober 2008 in Tilburg is overleden. Au Héron had alleen ome Nelis gefotografeerd. Annie zelf zien we in 1929 als vijfjarige op bezoek bij haar oom naast het telraam in de schoolklas. De vlek toont de tand des tijds. De tijd zorgt er ook voor dat we vaak niet meer weten wie er op welke foto is afgebeeld. Bij de rubriek Weerzien in het Brabants Dagblad worden de lezers gevraagd om kennis over al die onbekende personen en gebeurtenissen te delen met het Archief.
De foto's van tante Annie waren terecht gekomen bij Johan van Opstal. Johan was zo aardig om ons de gegevens te leveren opdat u en ik nu en het nageslacht misschien over honderd jaar nog kunnen zien hoe een schoolklas er anno 1929 er uit zag.

Roestelberg in Kaatsheuvel

Roestelberg is een natuurgebied aan de rand van de Loonse en Drunense duinen. In de loop van de twintigste eeuw is het tot een aantrekkelijk recreatiegebied ontwikkeld. Op woensdag 30 Juli 1941 berichtte het Noordbrabantsch Dagblad het huisgezin over de Roestelberg het volgende:

Als u als uitgangspunt den Roestelberg neemt, onder Kaatsheuvel, kunt u wandelingen maken van uren en uren door een onvergelijkelijk weelderig gebied, waarin zoowel bosch als hei,water en zand, dalen en duinen de aandacht vragen.

Kijkend naar bovenstaande ansichtkaarten die we kregen van het Gemeentearchief Waalwijk en de blik van nu lijken tijden niet veranderd te zijn.

Dorpsfilms !

Dat het Regionaal Archief Tilburg niet alleen maar papier bewaart, mag inmiddels duidelijk zijn. Het bewegend beeld is ook in dit weblog regelmatig een punt van aandacht. De mooie films en filmpjes die op een onnavolgbare manier het leven van vroeger illustreren en toegankelijk maken. Ons doel is uiteraard zoveel mogelijk mensen kennis te laten maken met deze prachtige beelden. Dat doen we op de eerste plaats door de kortere items op YouTube te zetten: dat succes gaan we voortzetten. Let dus op: regelmatig wordt dit kanaal aangevuld met nieuwe films.
Voor de langere films is YouTube niet toereikend (en het publiek mogelijk te onrustig!). Daar gebruiken we dan ook een ander internet-'kanaal' voor. De Film- en Fotobank Noord-Brabant biedt Brabantse instellingen en verenigingen de mogelijkheid hun films (en foto's) te tonen aan een groot publiek. Ook het Regionaal Archief Tilburg heeft hier enkele films staan.

Juweeltjes!

Bijvoorbeeld de film waarop we de inwoners van Alphen zien in 1968. In datzelfde jaar werden ook de inwoners van Kaatsheuvel op de film gezet. De inwoners van De Moer en Diessen werden twee jaar later in beeld gebracht: dezelfde beelden van spelende kinderen, een harmonie, de wandelclub, en heel veel vrouwen (moeders) in deuropeningen.... Het leven zoals het was in die jaren in de dorpen, met bakkers en slagers en spelende kinderen.  En het kijkplezier wordt nog groter:  vergelijkbare beelden werden ook vele jaren daarvoor gemaakt: Ulicoten in 1959, Diessen in 1956 en Geertruidenberg zelfs al in 1950!!

Al deze (en nog veel meer) films werden vervaardigd door J.W.L. Adolfs (1917-1977). Deze Enschedese zakenman begon in 1950 met zijn project: "Heel Nederland op de film". Zijn streven was elke inwoner van plaatsen beneden de 20.000 inwoners de kans te geven zichzelf als eens een filmster op het witte doek te kunnen zien. Iedereen dus zijn eigen 'minute of fame'. Dit nobele doel stond niet alleen: het was ook een manier om reclame te maken voor de plaatselijke verenigingen. De verenigingen (vaak de harmonie of een andere muziekvereniging) waren de opdrachtgevers en zij konden met de vertoning de kas spekken!
De films bleven eigendom van de verenigingen, in de dorpen. De huidige verblijfplaats van de films is niet altijd meer te traceren: soms zullen ze nog op een zolder liggen, soms zullen ze gewoon verdwenen zijn doordat zolders van (voormalige) bestuursleden werden opgeruimd. Gelukkig zijn er ook films 'teruggevonden'. Een aantal daarvan zijn via de Film- en Fotobank Noord-Brabant (FFNB) te bekijken. De films werden geconserveerd, zodat het oorspronkelijk materiaal goed bewaard blijft (in speciaal geklimatiseerde depots). Digitalisering zorgt er weer voor dat u de films thuis op uw gemak kunt bekijken. Liefst met bevriende dorpsgenoten: gegarandeerd een geweldige avond.
We missen nog een paar van deze juweeltjes. De film van Rijen, Raamsdonk, Loon op Zand, Gilze, Dongen, Den Hout, Molenschot...  Misschien liggen ze wel bij u op zolder!
Laat het me weten.

nb: Als u hier klikt, komt u op het deel dat het Regionaal Archief Tilburg bij de FFNB beheert. Via de knop 'zoeken' kunt u 'adolfs' intikken,'zoeken' en het tabblad 'films' nog een keer activeren. Wilt u meer films zien? Ga dan eens op avontuur via de 'home'-knop.
Veel kijkplezier.

De Meijerij van Den Bosch

Een deel van de regio van het Regionaal Archief Tilburg valt onder de Meijerij van ´s Hertogenbosch, een oude bestuurlijke eenheid. Berkel-Enschot, Loon op Zand, Oisterwijk, Tilburg en Udenhout hoorden bij de Meijerij.

Nu in de bibliotheek: een boek van 426 bladzijden, met heel veel prachtige illustraties, zoals aquarellen uit de Atlas van Andries Schoemaker en een katern foto´s van Henri Berssenbrugge. De historische prent Den Gantschen tocht uyt ´s Hertogenbosch geschiet op den XV!c XXVIII, op ware grootte als ingenaaide uitslaander. Sfeervolle foto´s van boerderijen en interieurs, bijvoorbeeld van Kasteel Strijdhoef te Udenhout. Een heel bijzonder boek!

De Meierij van 's-Hertogenbosch : stad en land, boerderijen, kastelen en kloosters, landgoederen en buitenplaatsen / Samenstelling Frans Jansen; eindred. Kitty de Leeuw; tekst Piet Hartman, Sjef Hendrikx ... [et al.]. - Wijk en Aalburg : Pictures Publishers, 2009. - 426 p. : ill. ; 33 cm

Online bronnen voor bedrijfsgeschiedenissen

Het Instituut voor Nederlandse Geschiedenis (ING) heeft de nijverheidsenquêtes van 1816, 1819, 1843 en 1848 op de website geplaatst. Het is een prachtige bron om bijvoorbeeld onderzoek te doen naar de lokale economische geschiedenis. In 1816 worden er opgaven verstrekt van Alphen en Riel, Baarle-Nassau, Dongen, Geertruidenberg, Loon op Zand, Made en Drimmelen, Oosterhout, Raamsdonk en Tilburg. . De bierbrouwerijen zijn in Raamsdonk nog zeer favorabel, in Tilburg hebben deze geen opmerkelijke veranderingen ondergaan. De economische activiteit van de Tilburgse kaardenmakerijen 7 in getal, in 1809 nog 8, is 'afwisselend na gelang van de activiteiten van de wollenstoffennijverheid". In 's Gravenmoer is de kantindustrie redelijk bloeiend, de rijbosscherijen zijn geheel in verval. Door de inlijving bij Frankrijk is de Tilburgse katoenindustrie vrijwel stil komen te liggen. Men kan ook vele gegevens achterhalen over de verschillende molens, zoals de oliemolens uit Alphen en Loon op Zand. In Oosterhout gaat het met de scheepstimmerwerf en de pottenbakkerijen redelijk wel.

Weet u niet wat de verschillende beroepen betekenen, de website van het Nederlands Instituut voor Economische geschiedenis (NEHA) bevat een database met historische beroepen.

Kasteel Loon op Zand bezien vanuit de familie Verheyen

Het witte kasteel heeft van oudsher een rol gespeeld in de Loonse samenleving. De heren en ook vrouwen van Loon op Zand hebben het bestuur over het gebied, mogen recht spreken, bepalen wie wel of niet mag jagen, vissen en houtkappen, wie de molen mag bedienen, kortom een zeer centrale rol. Een rol die ze behouden tot de komst van de Fransen in 1795.
In 1753 werd Arnoldus Verheyen (1704-1759) rentmeester van de heerlijkheid en ging in het kasteel wonen. Een eeuw later op 1 mei 1857 werd de inmiddels in adelstand verheven familie Verheyen eigenaar van het kasteel. Ook nu in deze 21ste eeuw zijn enkele leden van de familie Verheyen lid van het Sint Ambrosiusgilde en de Koninklijke Sophia's Vereeniging in Loon op Zand.
Het archief van de heerlijkheid berust bij het Regionaal Archief Tilburg. Het merendeel van het archiefmateriaal is afkomstig uit de nalatenschap van mevrouw Emilie F.R.M. ten Horn, geboren jonkvrouwe Verheyen. Twee jaar geleden bleek dat de kasteelbewoonster zo’n 20 amateur films heeft gemaakt vanaf 1935 van de eigen woonomgeving en vakanties. Op de films is te zien hoe de Loonse bevolking een serenade komt brengen, hoe het kasteel er uitzag, het ziekenhuis van het Rode Kruis, de bijzondere tuin van het kasteel, de kleding en het interieur.
Meer dan verrast was het Archief door het feit dat dit jaar oude foto's bleken te bestaan van het kasteel die gemaakt zijn toen door mevrouw Mary J.A.E. Kolfschoten, geboren jonkvrouwe Verheyen(1883-1927) en dat de Stichting Familie-Archief en Collectie Gelderman de foto's die op het kasteel zijn gemaakt in bruikleen wilde gegeven. Zij was een dochter van jhr mr Franciscus Xaverius Arnoldus Verheyen (1852-1929) en Anna Maria Carolina Justina Theresia de Bruyn. Hij was de oudste broer van de vader van Mevrouw ten Horn-Verheyen. Ze huwde met de Bossche advocaat en procureur mr Georges Marie Joseph Kolfschoten (1875-1955).
De kleinzoon uit dit huwelijk mr Edzard F.G.M. Gelderman tekende afgelopen donderdag de bruikleenovereenkomst. Zijn grootmoeder Mary Kolfschoten-Verheyen was een verwoed amateur-fotografe, een verdienste die ons nu in staat stelt beelden te zien van een belangrijk onderdeel van het verleden uit Loon op Zand. Daarnaast zijn er ook foto's vervaardigd door haar zwager Olivier van Stratum. Het betreffen vier fotoalba en ruim 300 losse foto's. Na november zullen de foto's in de beeldbank beschreven worden.

Voor wie meer over dit onderwerp wil lezen raad ik de bijdragen van Erik Gelevert in Straet & Vaert aan.