Piushaven in 2008

Drie nieuwe stambomen: Mommers, Schraven en Van Overbeek

Van Overbeek

Zoektochten naar je voorouders leveren vaak prachtige producten op, zeker als je de moeite neemt de resultaten op schrift te stellen.  Harry van Overbeek uit Utrecht nam de moeite om dat te doen. Harry zelf is een nazaat van Henricus W.C. (Harrie) van Overbeek (1905-1988), oprichter van de verzekering maatschappij Johan de Witt. Deze firma in Tilburg had zich vooral gespecialiseerd in begrafenisverzekeringen. Harry van Overbeek stelde niet alleen de stamboom Van Overbeek samen, maar besloot zich ook te gaan verdiepen in de geschiedenis van de firma De Witt. De stamreeks is rijk geïllustreerd met foto's en krantenknipsels.
De oudst bekende stamvader Segerus van Overbeek werd te Gemonde in mei 1611 gedoopt. Via Boxtel kwam de familie terecht in Tilburg. Smid Johannes van Overbeek (1798-1883) vestigde zich rond 1840 in Tilburg. Een bekende Tilburgse verwant met het geslacht Van Overbeek was de aangetrouwde tante Anneke van Overbeek-Gianotten van de kantoorboekhandel Gianotten.

Harrie van Overbeek (1905-1988)

Mommers

Het lijkt bijna dat Mommers een synoniem is van Tilburg en ... textiel. De naam Mommers kwam in Tilburg in 1928 71 keer voor. De stamreeks Mommers van Harry van Overbeek start met Hendricus Mommers (1821-1887). Het is ook deze Hendricus Mommers die de wollenstoffenfabriek H. Mommers en zonen oprichtte in 1871. Fabriek H. Mommers en Zonen was gevestigd in de Goirkestraat 164A en aan het Smidspad 48. Van 1932 tot en met 1955 was N.V. Wollenstoffenfabriek Mommers en Hunfeld gevestigd
aan het Smidspad 48.
Ook deze stamreeks is rijk geïllustreerd met foto's en krantenknipsels.

Briefhoofd H. Mommers en Zonen

Schraven 

Stamvader Henricus van Overbeek (1905-1988) huwde met Huberdina (Ine) Schraven (1906-1983), de oma van de samensteller van de stambomen. Zij was familie van de bekende graan- en meelhandel H. Schraven-Eijsbouts uit Tilburg. De oudste bekende leden van deze familie uit begin 17e eeuw leefden in de plaats Uedem (Duitsland). Deze stamboom bevat minder foto's, maar dat wordt rijkelijk gecompenseerd door de vele foto's van de firma Schraven-Eijsbouts in de beeldbank van het Archief.

Kinderen gezin Schraven-Eijsbouts

De stambomen zijn niet gedrukt en zijn opgenomen in de collectie genealogische dossiers (564). Overige documentatie is de collecties 399 en 1115 en de beeldbank.

Nieuw op de website: zoeken naar foto's, kaarten ed.

Het zoeken in de fotodatabase is een veel gebruikt onderdeel van onze website. Daarom zetten we een zeer groot deel van de functionaliteit van deze database voort op de nieuwe website.

Het zoeken werkt op dezelfde manier met het invoeren van een zelfgekozen zoekterm die eventueel nog gespecificeerd kan worden met de diverse filters. Welke filters je hebt aangevinkt zie je naast het kopje 'actieve filters'. De layout van het foto-overzicht kun je veranderen door op een van deze drie icoontjes te klikken.

Er zijn wel een aantal toevoegingen aan de functionaliteit van de fotodatabase. Zo is het meteen mogelijk om de foto op het scherm te delen via e-mail, Facebook, Twitter en Pinterest.
Let er wel op dat je nu foto's 'pint' naar een link op de tijdelijke website. Als we definitief overgaan naar de nieuwe website, zullen de links naar foto's wijzigen. Je foto's op Pinterest hebben dan dus geen werkende links meer.

Daarnaast is de foto nu op groter formaat gratis te downloaden, voorheen was dit postzegelformaat. Deze mogelijkheden om te delen zijn een goede vervanging voor het aanmaken van een fotoalbum op onze website, een optie die niet terug zal komen.

Unieke preekstoel in Loon op Zand

Deze foto ontvingen we van het Stadsarchief 's-Hertogenbosch. De foto is gemaakt door het bekende persbureau Het Zuiden en op de achterkant staat geschreven "verrijdbare preekstoel in Loon op Zand"'. 

Door de verbouwing van de kerk Sint Jans Onthoofding rond 1929, was de pastoor Muré tijdens de preek niet meer te zien vanuit de nieuw aangebouwde dwarsbeuken. Pastoor Muré was zo inventief om een nieuwe preekstoel te bestellen bij architect Meylink uit Vught. De preekstoel kon verplaatst worden en werd op een verhoging geplaatst, waardoor de pastoor weer zichtbaar werd voor de eigen parochianen.
De foto moet uit de tijd van de levering dateren, te weten 1934. Inmiddels ziet de preekstoel er wat kleiner uit, de poten zijn ervan afgezaagd.

Meer weten over de geschiedenis van de kerk Sint Jans Onthoofding, dan is het Jaarboek van Straet & Vaert 1993 van de Heemkundekring Loon op 't Sandt echt een aanrader.

Pianohandel Simons

Een vijftal foto's met hierop onbekende mensen werden geschonken aan het Regionaal Archief Tilburg. De enige aanknopingspunten waren de piano op de foto en het feit dat de foto's in Tilburg waren genomen. Om de foto te plaatsen in de rubriek Weerzien van het Brabants Dagblad heeft voor dit soort oude foto's geen zin, niemand van die generatie is meer in leven om de mensen nog te kunnen herkennen.

Het zoektalent van Jef van Gils leidde uiteindelijk tot de naam van de man op deze foto: organist Josephus Wilhelmus Simons, geboren in Helvoirt op 17 maart 1866 en in Tilburg overleden op 31 oktober 1967. Zijn roepnaam was Jos en hij trouwde in 1917 met Petronella Lucia Joanna Appels (1893-1970).

(toevoeging in september 2015: er is nieuwe informatie opgedoken over deze foto. Bekijk op de nieuwe website)

1917 was ook het jaar, dat de nu nog bekende pianohandel Simons aan de Goirkestraat 125 in gebruik werd genomen. De huidige eigenaar en kleinzoon Geert Simons lijkt de genen van zijn opa te hebben geërfd. Van wie Jos Simons zijn muzikale genen had is niet bekend, zijn eigen vader was smid.

Behangselpapierfabriek Rath en Doodeheefver

Zelfs Gerrit Achterberg dichtte al over de behangselpapierfabriek Rath en Doodeheeverf:

Op het behang van Rath & Doodeheefver
Staan de figuren die gij hebt gekend:
een hart, een hand, een boomtak bloesemend
en kinderschommels die naar voren zweven.


Sinds 1998 stond de fabriek in Rijen leeg en in 2009 werd het pand gesloopt om ruimte te maken voor  nieuwbouw het appartement complex Goudsmit Hoff. Meneer Lens uit Rijen werkte jaren bij de fabriek en stuurde ons deze foto toe. Middenin zien we het appartement complex Goudsmit Hoff, genoemd naar de eerste naamgever van de fabriek. De bekende wielerploeg van de fabriek zien we rechtsboven.
In 1980 werd de fabriek overgenomen door Rath en Doodeheefver, 18 jaar later stopte de productie.

Verdwenen scholen: Ons Stedeke, nu Superstedeke

Verkleurde polaroid
Zo maar een verkleurde polaroid, onderwijzer Tijs Kuijpers (1926-2011) met vijf leerlingen van basisschool Ons Stedeke. Van links naar rechts zien we John-Paul v.d. Lisdonk, Hans Hamers, Eddy van Berkel, Willy v. d. Sande en Paolo Desmares. Polaroids worden nu niet veel meer gemaakt. Bij een polaroidcamera kwamen de foto's er kant en klaar uit gerold. Bij andere camera's moesten in die tijd de negatieven nog naar de fotograaf worden gebracht om daar te worden afgedrukt.
De foto is rond 1977 genomen, iets voor het afscheid van Tijs Kuijpers. De onderwijzer startte in 1952 bij wat toen nog een fraterschool was. Aanvankelijk studeerde Kuijpers medicijnen en vanwege gezondheidsredenen schoolde hij zich om tot onderwijzer.
Vele leerlingen moeten hem hebben gekend, hij vierde zelfs zijn 25 jarig jubileum in 1977. De tijden vergeleken met 1952 waren toen sterk veranderd, in juni 1978 werd de school Ons Stedeke zelfs bezet.

Fraterschool
De fraterschool in de Stedekestraat werd in 1923 gebouwd, tegelijkertijd met de meisjesschool aan de Lange Nieuwstraat. Het onderwijs was toen nog gescheiden tussen de jongens en de meisjes. De bouw zal ongetwijfeld verband hebben met Onderwijswet 1920, waardoor het bijzonder onderwijs net als het openbare onderwijs door de overheid werd gefinancierd. Opdrachtgever van de bouw was het parochiebestuur Gasthuisstraat. Het was een school waar ook onderwijsmethoden werden ontwikkeld zoals Veilig Leren Lezen.
Ons Stedeke zou later fuseren met de Havervelden, een voortzetting van de Pius X jongensschool en de meisjesschool Theresia. Na de fusie werd gekozen voor de huidige naam De Stappen.

Nieuwe bestemming: Superstedeke
De school verloor de onderwijsbestemming en het gebouw werd in de jaren negentig gekraakt. Het pand werd in 1999 in het openbaar verkocht, de nieuwe eigenaar werd Van der Weegen Holding BV.
Een tijd van impasse volgde, maar uiteindelijk kwamen er 17 kunstenaarsateliers en 3 wooneenheden in de oude school. Tilburgse kunstenaars zoals Arno Mertens, Wiebo van Mulligen en Ronald Zuurmond hebben daar een werkplek gevonden.

Archief
Tijs Kuijpers hield de vorderingen van zijn leerlingen bij in klassenboeken. In blokletters werden de cijfers genoteerd, bij een onvoldoende in de kleur rood. Sommige leerlingen verbleven er slechts tijdelijk, afkomstig van het nabijgelegen Maria Goretti. Een dochter van Tijs Kuijpers bracht de documenten samen met de polaroid naar het Archief. De klassenboeken zijn niet openbaar vanwege de bescherming van de privacy, maar kunnen wel op verzoek worden ingezien.

Gerelateerde blogs

• Verdwenen Tilburgse scholen: meisjesschool Vincentius (link)
• Verdwenen Tilburgse scholen: meisjesschool Maria Broekhoven (link)
• Herkent u de jongens van de Tilburgse Textielschool (link)

Personeel weverij J.L. Donders

Deze nieuwe aanwinst toont het personeel van de weverij J.L. Donders. We kennen slechts een personeelslid, staande vijfde van links, de wever Joannes Petrus de Kanter. De wever werd geboren in Tilburg op 21 december 1875 en overleed daar op 12 december 1952. Ondanks zijn arbeidzame leven en hoge leeftijd heeft hij nooit kunnen genieten van de AOW, die werd pas in 1957 ingevoerd. In de traditionele trouwmaand mei van het jaar 1904 trouwde hij met de een jaar jongere Anna Maria van Gorp.

De foto moet voor het jaar oktober 1938 zijn genomen. In dat jaar werd de weverij J.L. Donders in de Bisschop Zwijsenstraat nr. 44 verkocht aan W. van Spaendonck, oud-firmant van de wollenstoffenfabriek André van Spaendonck. De fabriek werd direct na de overname gemoderniseerd.

Opvallend is het jongste personeelslid in het midden van de foto met het bord De Weverij J.L. Donders. Ondanks het feit dat een fotogebeuren niet dagelijks plaats vond, blijft de sigaret in zijn mond rusten. De overige oudere werknemers roken niet op de foto. De foto kregen we cadeau van de kleinzoon Frans de Kanter. Over zijn vader, die werkzaam was bij de Vormenfabriek Tilburg, werd deze bijdrage gepubliceerd (link).

Vormenfabriek Tilburg




Sint Ceciliastraat

Het logo van de Vormenfabriek Tilburg lijkt in ons collectief geheugen geprent, wie kende de fabriek in de Sint Ceciliastraat nu niet ? Waar ooit de fabriek stond, komt een geheel nieuw wijkje met  appartementen (33), kleine en grote eengezinswoningen (125) en mogelijk een medisch centrum en speelterrein.  De gebouwen zijn afgebroken en de grond is al gesaneerd.

De vormenfabriek vestigde zich in 1927 in Tilburg. De eigenaar Cornelis Pieter van Battum (1887-1975) verplaatste zijn bedrijf vanuit Delft naar de Hoevense Kanaaldijk, omdat hier de energieprijzen veel lager waren. Het water werd uit het Wilhelmakanaal gehaald. Het gebouw stond in die tijd bekend als het 'witte gebouw'. Voor die tijd was bierbrouwerij De Kroon in dit gebouw gevestigd. Het idee dat de vormenfabriek zijn productie geheel richtte op het maken van vormen voor chocoladefabrieken is niet geheel waar. In 1928 werd bijvoorbeeld gestart met de productie van petroleumkannen, maar ook knopen voor het Nederlandse leger. De crisisjaren uit de jaren dertig werden met ups en downs overleefd. In juni 1931 brak een brand uit, de schade bleef beperkt.

Hoevense Kanaaldijk

In oktober 1937 werd een nieuw bedrijventerrein betrokken aan de Sint Ceciliastraat. Voorheen had hier een schoenfabriek gezeten. De volgende crisis diende zich al snel aan, de Tweede Wereldoorlog. Veel mannelijke medewerkers moesten deelnemen aan de Arbeitseinsatz. Chocoladevormen werden er tijdens de bezetting weinig vervaardigd, naar petroleumvergassers en legermaterieel was meer vraag.

Hoewel de Vormenfabriek Tilburg een oud Tilburgs bedrijf is, nu op de Gesworenhoekseweg, hadden we weinig foto's van het bedrijf.  Josephus Joannes Wilhelmus Theodorus (Sjef) de Kanter (1916-2005) startte in maart 1932 als leerling-stempelmaker bij het bedrijf. Hij wist goed op te klimmen, vanaf januari 1940 had hij samen met A.W. Hurald de leiding over de stempelmakerij- stamperij en massaproductie en vanaf november 1944 werd hij bedrijfsleider. Hij was het ook die de petroleumvergasser bedacht, waarmee de productie na de oorlog werd opgestart.  Na reeds vanaf eind 1941 als leraar werkzaam te zijn op de R.K. Avondnijverheidsschool, volgde op 1 januari 1947 een benoeming aan de 1e Technische School Tilburg (ambachtsschool) aan de Spoorlaan waar hij in 1981 als directeur van de 1e LTS afscheid nam van het onderwijs.




Sjef de Kanter

   

Uit zijn nalatenschap kwam een fotoboek over het bedrijf te voorschijn, dat een mooi beeld geeft over de geschiedenis. Zijn zoon Frans de Kanter, inmiddels niet meer in Brabant woonachtig,  verblijdde het Archief met de aanwinst. Over de opa, die werkzaam was bij weverij Donders, is deze bijdrage gepubliceerd (link).




   

En voor wie verder wil lezen is dit boek zeer lezenswaardig:

Jeroen Verhoog en Hans Warmerdam, B.V. Vormenfabriek Tilburg 1921-1996. 75 jaar specialist in chocoladevormen. Specialist in chocolate moulds for 75 years (Noordwijk, Van Speijk, 1996) ISBN 90-74640-12-5.

Bergse klassenfoto uit 1924 !

Deze klassenfoto dateert uit 1924. Het is de derde klas, nu groep vijf, van de Openbare Lagere school in Geertruidenberg. In die tijd waren er in Geertruidenberg drie basisscholen, een openbare en twee bijzondere scholen. De openbare school was tot 1952 gevestigd aan de Markt 54. Wie deze onderwijzer is, is niet bekend, maar wel dat de historicus C.J. Mollenberg verbonden is geweest aan deze school.

Aan de financiering van het bijzonder onderwijs ging een ware landelijke schoolstrijd aan vooraf. In 1920 trad de Lager Onderwijswet 1920 in werking, drie jaar voor het jaar dat deze foto werd gemaakt.

Het aantal leerlingen in deze gemengde derde klas is niet groot. In de loop van de jaren bleef het leerlingenaantal gering en de school werd uiteindelijk opgeheven. Opvolger werd de Nutsschool Geertruidenberg, nu De Biekorf. Het was de historicus Bas Zijlmans, die de naam voor de school bedacht.

Mocht u ondanks de ouderdom van de foto, een persoon herkennen, alle informatie is meer dan welkom. Paula van Cleef uit Amsterdam schonk de klassenfoto aan het Archief.

Verboden toegang voor vrouwen

Deze warme zomerse dag is uitermate geschikt om iets te vertellen over de afgebeelde foto. De foto dateert uit 1959. Het jaar 1959 staat bekend om de lange en droge zomer. Hittegolf na hittegolf volgden elkaar op, het was de warmste zomer sinds 1947. Zonder enige neerslag hield de hitte vanaf 15 augustus tot begin oktober aan.

En wat is er niet meer verfrissend om te gaan zwemmen als het warm is. In 1959 werd nog in het Wilhelminakanaal gezwommen. Maar daar stond een bord met de tekst:

 Verboden toegang voor vrouwen

Gemengd zwemmen was in die tijd in het Wilhelminakanaal nog uit den boze. Het was ook de gemeente Tilburg, die dit bord liet plaatsen om speciaal vrouwen uit kunnen te sluiten van het zwemmen. Een voorstel van raadslid Andriesse (PvdA) om stemhokjes om te bouwen tot kleedhokjes voor vrouwen bij het Wilhelminakanaal werd afgewezen. Na onderzoek werd er vanaf augustus 1954 gemengd zwemmen toegestaan in het openluchtbad aan Ringbaan Oost op de zondag en donderdag vanaf 14.00 uur. Wel werd er gescheiden gezwommen, links voor de mannen en rechts voor de dames. Er waren zelfs aparte ingangen voor mannen en vrouwen. Alleen in het Baksche Ven in Berkel-Enschot was er geen taboe op het gemengd zwemmen en ook in de (vervuilde ) Ley werd gezwommen.

Het is niet bekend of vrouwen dit verbod ook negeerden en toch gingen zwemmen en of er bekeuringen werden uitgeschreven. Een rechtsgrond voor het verbod lijkt niet aanwezig. Het zou een mooi onderwerp zijn om nader te onderzoeken in gemeentelijke archieven. Er werd wel bekeurd in die tijd zoals blijkt uit deze foto, genomen in de buurt van de Sluis.

Toch behoort dit stukje verleden niet echt tot de geschiedenis. Uit een onderzoek van Marie-Christine van Dongen uit maart 2010 naar de sportmogelijkheden voor buitenlandse vrouwen in Tilburg, blijkt dat veel allochtone vrouwen zich niet veilig voelen om samen met mannen te zwemmen. De wens is zelfs aanwezig om de ramen van de zwembad te blinderen. Daarom biedt onder andere het sportcomplex Drieburcht aparte mogelijkheden voor vrouwen aan. Misschien staat er wel een bordje: Verboden toegang voor mannen.

Wil je verder lezen over de geschiedenis van het zwemmen in Tilburg, dan is de volgende uitgave echt een aanrader:

Doremalen, Henk van, 'Zwemmen, waar dient dat toch voor...' Geschiedenis van de Tilburgse zwembaden. Tilburg, 1996.

Zwemmen in 1936

 

Fietser op vrijersvoeten

Toen deze foto werd genomen, was de fiets nog echt een noviteit. We schatten dat de foto dateert tussen 1901 en 1904. Je kunt zien dat de man, die op de foto is afgebeeld, trots is op zijn fiets. Bewust is de fiets mee naar binnen genomen in de studio van de fotograaf Henri Berssenbrugge om samen met hem op het Oosterse tapijt gefotografeerd te worden. Henri Berssenbrugge had een dependance van de Rotterdamse fotozaak Au Héron aan de Bisschop Zwijssenstraat nummer 285. Zijn specialiteit in die tijd was het maken van levensgrote portretten. De zaak bleef tot 1906 in de Bisschop Zwijssenstraat gevestigd.

In het begin van de twintigste eeuw sprak men liever van rijwiel dan fiets. Het was al best een nieuw model van het rijwiel. Er zijn pedalen zichtbaar, er is een kettingkast en rubberen banden. Van spatborden is nog geen sprake. Wie is de man op de foto met de fiets ? Het is Wilhelmus van den Brekel, geboren in Goirle op 18 augustus 1872. Zijn vader had een traditioneel beroep, wever. Van den Brekel zou in zijn voetsporen treden, weliswaar niet als huiswever in Goirle, maar een linnen- en later wollenstoffenwever in Tilburg. Daar trouwde Van den Brekel op 28 september 1904 met Theresia van Weereld, weduwe van A.J. van de Pol. De foto moet voor die tijd genomen zijn. In oktober 1910 verhuist het echtpaar naar Goirle om in februari 1918 naar Viersen in Duitsland te emigreren. Tijdens de mobilisatie in de Eerste Wereldoorlog woont het gezin in de Dorpstraat(nu gespeld als Dorpsstraat). Drie jaar later keert het gezin weer terug.

De fiets werd steeds meer een gangbaar vervoermiddel. In Goirle was er een rijwielfabriek Brabantia van de firma A. van Loon gevestigd voor deze groeiende markt.

Klassenfoto bij Peerke op het Wilhelminapark

Het kind uit - Suriname- land
nam onze frater bij de hand
Hij ging toen ver weg over zee
Maar in zijn hart droeg hij ons mee

Maart 1946

Soms bedremmeld, soms vrij uit in de camera kijkend staan de jongens van de Heilig Hartschool met hun frater-onderwijzer bij het standbeeld van Peerke Donders op het Wilhelminapark. Het standbeeld van Donders, ontworpen door Johannes Petrus Maas en Zonen, werd twintig jaar eerder onthuld in augustus 1926 door bisschop Diepen. De lagere jongensschool uit de Elzenstraat van de parochie Noordhoek lijkt een hulde te brengen aan de Tilburger in Suriname. Het is naar alle waarschijnlijkheid de eerste klas, nu groep drie.

Wij kennen slechts een jongen op de foto, Chris Gelens. Chris, geboren in 1939, zit links op de hoek met de handen ineengevouwen. Kent u een van de andere jongens van de Noordhoek, laat het ons weten.

De Stad 013

De geuzennaam 013 inspireerde vorig jaar in het jaar 013 veel mensen in de stad Tilburg. Zo was er het project Geluk op 013. Studenten van ROC Tilburg School van Welzijn portretteerden bewoners met een huisnummer 13. Hierbij werd intensief samengewerkt met de Universiteit. Het resultaat waren mooie foto's en views from the inside  van de Tilburgse huiskamers en levens.

Ook Martin Heijne fotografeerde Tilburg in 2013. Als inwoner van de stad maakt hij fotoverslagen tijdens zijn wandelingen. In januari 2014 heeft hij een fotoboekje uitgebracht onder de titel De Stad 013.
De foto's starten met de Koningsdag op 30 april 2013. Heijne heeft veel belangstelling voor architectuur en stedenbouw. Geen mens is zichtbaar op de foto's. Heijne plaatst zich in de traditie van zijn befaamde voorganger fotograaf Schmidlin. Ook op diens stadsgezichten werd de mens nauwelijks of niet gefotografeerd. Het lijken desolate plakken, maar zijn tegelijkertijd direct herkenbaar, de binnenstad, de moskee, Tilburg-West, Jeruzalem. In totaal zijn er 17 foto's gepubliceerd. Opvallend is dat het groen in de stad zo mooi zichtbaar is.

De BEKA schoorsteen bij het Archief.
Foto Martin Heijne

De fotoblog van Tilburg tot Tokio van Martin Heijne is te vinden via deze link. Wij nemen dit bijzondere boekje op in de bibliotheek.

Klassenfoto zondagsschool 't Goirke

De klassenfoto is van de zondagsschool 't Goirke. We kregen de foto van Dominique Donders. Hoewel het een oude foto is, kunnen we toch wat over de afgebeelde personen vertellen. De frater heet Bertrandus en staat rechts op de foto. Zijn eigen naam was Maanen, werd geboren te 's-Hertogenbosch op 8 juni 1859 en overleed daar in de Kweekschool in september 1934. In 1894 werd frater Bertrandus hoofd van de Sint Jansschool aan de Kasteeldreef. Tot hij in 1902 naar Paramaribo vertrok, bleef hij de functie vervullen. Daarom kunnen we ook nog wat over de datering vertellen, dit moet rond 1898 of 1899 zijn geweest. Twee leden van de familie Donders zijn Fons geboren in 1887 en Kees geboren in 1889. Dré van Belkom en Janus Oerlemans, later kolenboer, zijn ook nog namen die van de foto bekend zijn.

Zondagscholen waren populair in Tilburg vanaf de negentiende eeuw en de eerste helft twintigste eeuw. De parochies 't Heike  en 't Goirke (1855) hadden elk twee zondagsscholen, een voor jongens en een voor meisjes. De scholen waren zo populair dat zelfs soms volwassenen in de veertig de lessen nog wilden bijwonen. De zondagsschool was niet verplicht, maar eenmaal aangemeld werd je wel geacht te komen. Het onderwijs was gratis, in de loop van de twintigste eeuw werd pas schoolgeld gevraagd. De meeste leerlingen werkten overdag in de fabrieken of leerden al werkend een ambacht.
Onderwezen werd in godsdienst, rekenen, taal, aardrijkskunde en geschiedenis. Soms ook heel praktisch, de leerlingen leerden brieven te schrijven.

Rond 1917 werden de scholen opgeheven, avondscholen werden het alternatief en de zondag werd meer bestemd voor vrijetijdsbesteding. Zondagsschool 't Goirke werd al in 1900 opgeheven.

Mede dankzij onderzoek van Jef van Gils in het archief van de Fraters aan de Gasthuisring kunnen we u dit vertellen.



Literatuur:
Weijters, C.J., De zondagsschool te Tilburg in de 19de en 20ste eeuw, in: Actum Tilliburgis , jrg. 8, nr. 2 (1977), 41-57.

Link naar blog over familie Donders.

Link naar blog over Interieur Donders.

Hoe protestants basisonderwijs verdween uit Oisterwijk



Bestuur van de OSV met in witte blouse met corsage hoofdonderwijzeres Thijtje Bakker begin 20ste eeuw

In 1904 werd met een Koninklijk Besluit de Oisterwijkse schoolvereniging (OSV) opgericht, voor bijzonder (basis)onderwijs. De vereniging stelde zich ten doel om algemeen bijzonder onderwijs te geven. Het was een school voor de 'protestanten' en werd in de volksmond ook wel de bokkenschool genoemd. Daarnaast was er in Oisterwijk ook een katholieke fraterschool aan de Kerkstraat 52. Leerlingen die niet door de Fraters werden toegelaten zoals uit gezinnen van socialisten gingen ook naar de bokkenschool.

De school opende haar deuren  in een pand aan de Kerkstraat. In 1950 betrok de OSV een nieuw schoolgebouw aan de Spoorlaan 82. In 1995 werd de school gesloten en het gebouw overgedragen aan de gemeente Oisterwijk. Het leerlingenaantal was te ver gedaald. De Verenigde Bijzondere Scholen voor onderwijs en algemene grondslag liet de OSV in 1993 weten dat de opheffingsnorm voor de OSV Stijgbeugel was bereikt.


Opening school aan de Spoorlaan

Klassenfoto Stijgbeugel 1977/78

Het Regionaal Archief Tilburg ontving onlangs de stukken van de opheffing. Met de sluiting kwam een einde aan de algemeen bijzondere school, die een markante positie in de Oisterwijkse samenleving had ingenomen.

Fuji in Tilburg en Tilburg in Japan

In mei 2005 brachten de Tilburgse burgemeester Ruud Vreeman en wethouder van Economische zaken Hans Janssen een werkbezoek aan Fuji  Photo film Ltd. Japan,  Deze foto is genomen in Minamiashigara, waar de hoofdvestiging is van Fuji. Tilburg onderhoudt vriendschapsbanden met deze zusterstad.

In 1982 vestigde Fuji zich op het bedrijventerrein Vossenberg West Tilburg. Tilburg is de enige fabriek van Fuji in Europa en de fabriek zorgt voor veel werkgelegenheid. Burgemeester Gerrit Brokx wist in 1990 ook de Japanese School naar Tilburg te halen.


In 2005, het jaar dat de foto werd gemaakt, werkten er 1.200 personen. Naast fotopapier en inktjetpapier produceert Fuji sinds 1991 offsetplaten, in 2006 uitgebreid met digitale offsetplaten.
Aanleiding voor het werkbezoek was de ingrijpende reorganisatie van Fuji in 2005. Besloten werd de productie van filmrolletjes te herschikken. Burgemeester Vreeman werd uitgenodigd om hierover van gedachten te komen wisselen.

De productie van digitale offsetplaten en het opdoeken van de fotorolletjes bleek een goede strategische keuze te zijn. Het Tilburg Research Laboratorium (TBL) werkt voortdurend aan nieuwe producten. Werd in het jaar 2006 nog verlies geleden, in 2008 werd weer winst geboekt, dit keer door de productie van bling bling fotopapier.

De naam is inmiddels gewijzigd FUJIFILM Manufacturing Europe B.V en met ongeveer 850 werknemers is Fuji nog steeds een van de grootste industriële werkgevers van Midden Brabant.

Wie weet meer van de familiefoto's Bax?

In Tilburg zou geen kinderarbeid zijn. Toch ogen ze jong, de jongens en meisjes op de foto, die we kregen van Ad Pijnenburg. Met kinderarbeid werd vaak arbeid beneden de twaalf jaar bedoeld.

We weten niet veel van de foto's. De enige aanwijzing die we hebben is dat Johannes Franciscus Bax er op moet staan. Deze is geboren in Tilburg op 3 april 1859 als zoon van timmerman Johannes en Elizabeth Leijten. Een andere aanwijzing is dat hij de grootvader moet zijn van Ria, José, Francien en Joan Bax. In 1906 trouwt de dan al 47 jarige fabriekwerker Bax met de 21-jarige Maria Voets, een dienstbode uit Amsterdam. Ze hebben dan al een zoontje. In 1923 overlijdt Bax, nog steeds als fabriekwerker.

We kregen nog een foto. De overeenkomst tussen beide foto's is het gebruik van sigaren. Welke fabriek zou het zijn, in die tijd waren er meerdere sigarendrogerijen in de stad ? Weet u meer waar de foto gemaakt is of herkent u iemand ? Wij stellen uw reactie zeer op prijs.

Over kinderarbeid in Tilburg uit de Arbeidsenquête 1887::
Van de tot dusver besproken toestanden wijken die te Tilburg in menig opzicht aanmerkelijk af. Reeds dadelijk valt omtrent deze plaats te constateeren, dat de wet van 19 September 1874 (Staatsblad no. 130), met het oog op de daar bestaande eigenaardige toestanden, niet noodig was. Dank zij het initiatief, genomen door monseigneur Zwijsen , vroeger als pastoor te Tilburg werkzaam(1), bestond er reeds vóór 1874 in de Tilburgsche fabrieken geen arbeid van kinderen beneden twaalf jaren. De Katholieke geestelijkheid verlangt en houdt streng vast aan de bepaling, dat geene kinderen tot de eerste Heilige Communie worden toegelaten, die niet behoorlijk kunnen lezen en schrijven. Het onderwijs, parochiaal ingericht en gegeven door broeders en zusters, is kosteloos. De fabrikanten werken met de geestelijkheid en de hoofden van het onderwijs samen, en nemen geene kinderen beneden twaalf jaren in hunne fabrieken aan.

Wereld Bieren uit Raamsdonk

U ziet hier een foto van bierbrouwerij De Wereld , die lag in het buurtschap Het Gat in Raamsdonk. Het Gat was aan einde van de Korte Broekstraat, vlakbij de beek De Donge. Voor het brouwen van bier was naast gerst, gist en hop veel water nodig. Omdat het riviertje De Donge veelal vervuild was door de vele leerlooierijen uit Dongen werd zuiver water uit de eigen waterput gebruikt. Na het stoken van het brouwsel rijpte het bier zo’n drie maanden In de kelders onder de brouwerij. De houten kuipen, die hiervoor werden gebruikt, werden zelf gemaakt.

De familie De Bont was eigenaar van bierbrouwerij De Wereld. Brouwersdochter Maria de Bont (1862-1943) huwde op 3 augustus 1886 met Arnoldus W. F. van Iersel, geboren te Waalwijk in 1862. Het echtpaar kreeg 14 kinderen, waarvan slechts 7 de volwassen leeftijd bereikten. Na de dood van Arnold van Iersel in november 1919 zette zijn vrouw Maria de Bont de zaak voort. De beoogd opvolger zoon Antonius A.J. van Iersel overlijdt reeds in 1920 door een motorongeluk. De brouwerij staat bekend als Wed. A. van Iersel. Als Maria de Bont in 1943 overlijdt, neemt Ad van Iersel de zaken waar. Daar hij tevens burgemeester is in Noordwijkerhout, leidt in de praktijk bedrijfsleider Piet de Visser de brouwerij.

De brouwerij bleef tot 1948 in bedrijf totdat de zaak werd overgenomen door Brouwerij Oranjeboom uit Rotterdam, nu InBev. Wat rest is een flink woonhuis met op de gevel de naam De Wereld.

Van nazaat P. J.van Iersel, zoon van de bekende keel-, neus- en oorarts P.J.M. van Iersel uit Tilburg ontving het Regionaal Archief Tilburg deze prachtige foto met het verhaal !

De eerste kringloopwinkel in Goirle

 

Op de foto zien we Henk van Boxtel (1953-) in de toenmalige kringloopwinkel in de Fabriekstraat in Goirle. In de jaren zeventig en tachtig ontstond het idee van de kringloopwinkels. Waarom nieuwe producten maken, als je spullen die niet versleten zijn nog een keer kunt gebruiken. Daarnaast werden kringloopwinkels ook speciaal ontwikkeld voor mensen met een kleine beurs. Het principe om gebruikte producten te verkopen was niet nieuw. Al in de negentiende eeuw ontstonden de Vincentius verenigingen met kleding- en meubelmagazijnen. Het motief was hier om ondersteuning te bieden aan armen. Het ideaal om bij te dragen aan een duurzaam milieu was een nieuw motief.

Kringloopwinkels hadden toen soms het imago van geitenwollen sokken. Tegenwoordige kringloopwinkels zijn vaak net zo modieus als de IKEA en bevatten trendy en vintage producten.

Henk van Boxtel is wethouder geweest voor Pro Actief Goirle. In maart 2004 mocht hij als wethouder de nieuwe kringloopwinkel aan de Nobelstraat te openen. De afgebeelde foto dateert uit 1979.

De foto ontving het Regionaal Archief Tilburg onlangs cadeau.

Met ingang van 1 januari 2015 is de kringloopwinkel overgenomen door La Poubelle, gevestigd te Tilburg.