Verdwenen scholen: Ons Stedeke, nu Superstedeke

Verkleurde polaroid
Zo maar een verkleurde polaroid, onderwijzer Tijs Kuijpers (1926-2011) met vijf leerlingen van basisschool Ons Stedeke. Van links naar rechts zien we John-Paul v.d. Lisdonk, Hans Hamers, Eddy van Berkel, Willy v. d. Sande en Paolo Desmares. Polaroids worden nu niet veel meer gemaakt. Bij een polaroidcamera kwamen de foto's er kant en klaar uit gerold. Bij andere camera's moesten in die tijd de negatieven nog naar de fotograaf worden gebracht om daar te worden afgedrukt.
De foto is rond 1977 genomen, iets voor het afscheid van Tijs Kuijpers. De onderwijzer startte in 1952 bij wat toen nog een fraterschool was. Aanvankelijk studeerde Kuijpers medicijnen en vanwege gezondheidsredenen schoolde hij zich om tot onderwijzer.
Vele leerlingen moeten hem hebben gekend, hij vierde zelfs zijn 25 jarig jubileum in 1977. De tijden vergeleken met 1952 waren toen sterk veranderd, in juni 1978 werd de school Ons Stedeke zelfs bezet.

Fraterschool
De fraterschool in de Stedekestraat werd in 1923 gebouwd, tegelijkertijd met de meisjesschool aan de Lange Nieuwstraat. Het onderwijs was toen nog gescheiden tussen de jongens en de meisjes. De bouw zal ongetwijfeld verband hebben met Onderwijswet 1920, waardoor het bijzonder onderwijs net als het openbare onderwijs door de overheid werd gefinancierd. Opdrachtgever van de bouw was het parochiebestuur Gasthuisstraat. Het was een school waar ook onderwijsmethoden werden ontwikkeld zoals Veilig Leren Lezen.
Ons Stedeke zou later fuseren met de Havervelden, een voortzetting van de Pius X jongensschool en de meisjesschool Theresia. Na de fusie werd gekozen voor de huidige naam De Stappen.

Nieuwe bestemming: Superstedeke
De school verloor de onderwijsbestemming en het gebouw werd in de jaren negentig gekraakt. Het pand werd in 1999 in het openbaar verkocht, de nieuwe eigenaar werd Van der Weegen Holding BV.
Een tijd van impasse volgde, maar uiteindelijk kwamen er 17 kunstenaarsateliers en 3 wooneenheden in de oude school. Tilburgse kunstenaars zoals Arno Mertens, Wiebo van Mulligen en Ronald Zuurmond hebben daar een werkplek gevonden.

Archief
Tijs Kuijpers hield de vorderingen van zijn leerlingen bij in klassenboeken. In blokletters werden de cijfers genoteerd, bij een onvoldoende in de kleur rood. Sommige leerlingen verbleven er slechts tijdelijk, afkomstig van het nabijgelegen Maria Goretti. Een dochter van Tijs Kuijpers bracht de documenten samen met de polaroid naar het Archief. De klassenboeken zijn niet openbaar vanwege de bescherming van de privacy, maar kunnen wel op verzoek worden ingezien.

Gerelateerde blogs

• Verdwenen Tilburgse scholen: meisjesschool Vincentius (link)
• Verdwenen Tilburgse scholen: meisjesschool Maria Broekhoven (link)
• Herkent u de jongens van de Tilburgse Textielschool (link)

De Sleutel ontsloten door Teun de Reijke

Van april tot juni 2014 heb ik stage gelopen bij het Regionaal Archief Tilburg onder begeleiding van Yvonne Welings. Dit in het kader van een minor Archivistiek B van de Reinwardt Academie. Centraal in deze stage stond het inventariseren van een archief van de Openbare Kleuter- en Lagere School “De Sleutel” in Tilburg-Noord, 1971-1981.

Ik moet bekennen dat ik in de eerste weken een beetje weemoedig werd. Het archief was, om het maar zachtjes uit te drukken, een boeltje. Al snel bleek dat het archivistische structuurbeginsel (je handhaaft de logische structuur van het archief zoals de archiefvormer die heeft aangebracht) in botsing zou komen met de praktijk van dit archief. Gelukkig heeft Yvonne me goed begeleid, waardoor ik al snel deze ‘hobbel’ wist te nemen.

Hoewel ik al eerder elders een archief geïnventariseerd heb, was dit de eerste keer dat ik met een selectielijst voor vernietiging van archiefbescheiden heb gewerkt. Een leerzame ervaring. Ik had er al op school les over gehad, maar nog nooit in de praktijk mee gewerkt. Resultaat: van de oorspronkelijke 75 cm is nog niet eens de helft overgebleven. Hoewel ik veel archiefbescheiden die zijn vernietigd persoonlijk ook niet de moeite waard vond, druiste het vernietigen van sommige bescheiden toch wel een beetje tegen mijn natuur in: ik ben een ‘homo bewaarsensis’.

Bij het inventariseren lees je veel van het materiaal dat je in handen hebt. Al snel ontstond het beeld van een levendige, drukbezochte school. Aanvullend archiefonderzoek in andere archieven die door het Regionaal Archief Tilburg worden beheerd, bevestigde dit beeld voor mij. De details laat ik over aan degene(n) die in de toekomst dit archief zal/zullen onderzoeken. Ik hoop dat de door mij gemaakte inventaris daarbij behulpzaam zal zijn.

STEIGEREND PAARD,
beeld van Arthur Spronken bij basischool "De Sleutel",

De inventaris is te vinden via deze link (102). Met deze ervaring op zak hoop ik mijn minor verder af te ronden en wellicht tot ziens bij het Regionaal Archief Tilburg.

Teun de Reijke,
juni 2014.

Tilburgse klassenfoto uit 1931

De regering heeft plannen om de kinderbijslag vanaf 2014 te verlagen. Voor de kinderen op deze foto was er nog geen kinderbijslag, die zou pas in de Tweede Wereldoorlog worden ingevoerd vanaf het derde kind uit het gezin. Deze kinderen waren jong volwassenen toen de oorlog uitbrak.

Het zijn kinderen van de openbare lagere school, gevestigd in de Korte Schijfstraat. De meerderheid van de Tilburgse kinderen uit die tijd gingen naar een lagere school met een Rooms-Katholieke signatuur. De Korte Schijfstraat was de openbare lagere school nummer 3. Nummer 1 was in de Molenstraat, nummer 2 in Korvel. Het was in die tijd al een gemengde klas, al zaten de meisjes bij elkaar en gescheiden door een gangpad van de jongens. Het is de vijfde klas in het jaar 1931, we zouden het nu groep 7 noemen. Achterin de klas onder de plaat met de kikkers staat de onderwijzer dhr. Diessen.

Van mevrouw dr. M. van der Plas kreeg het Regionaal Archief Tilburg de foto cadeau.  Reeds eerder mochten we haar padvindersalbum ontvangen waar ook Helga Deen op diverse foto's staat. Marianne Clara van der Plas werd geboren op 11 mei 1921 te Berlicum als dochter van Jan Leendert en Maria Sara de Vries. In september 1928 verhuisde het gezin naar Tilburg.  Haar vader was ontvanger van de belastingen. Het gezin woonde aan het Boerhaaveplein nummer 2 (link).

Marianne zit op de derde bank rechts en naast haar, haar beste vriendin Edith, een nichtje van Bertram Polak (link). Na de lagere school ging ze als enige naar het gymnasium in Breda. De zusjes Floortje en Edith zouden naar de HBS gaan. In de klas zat ook René Norenburg (link). Mevrouw Van der Plas fotografeerde reeds op jonge leeftijd met een eigen fototoestel. Bij een bezoek aan haar huis schonk ze me ook nog haar eigen gemaakte fotootjes. De meest linkse foto is niet op het schoolplein genomen. Het verkeer was in die tijd ook niet zonder gevaren. De werknemers van de textielfabrieken zoals BEKA gingen en masse tussen de middag thuis eten. Haar vader Jan, de man met de hoed, kwam zijn dochter veiligheidshalve tussen de middag ophalen van school.

Na het gymnasium ging Marianne van der Plas in 1939 medicijnen studeren in Leiden. Hoewel de Tweede Wereldoorlog voor een onderbreking zorgde, wist ze na de oorlog haar studie af te ronden. Voor studenten medicijnen werden in de steden Breda, Eindhoven en Tilburg voorzieningen getroffen. Marianne van der Plas keerde in 1943 naar Tilburg terug voor haar co-schappen. In augustus 1945 zette ze haar studie in Leiden voort.

Hoe protestants basisonderwijs verdween uit Oisterwijk



Bestuur van de OSV met in witte blouse met corsage hoofdonderwijzeres Thijtje Bakker begin 20ste eeuw

In 1904 werd met een Koninklijk Besluit de Oisterwijkse schoolvereniging (OSV) opgericht, voor bijzonder (basis)onderwijs. De vereniging stelde zich ten doel om algemeen bijzonder onderwijs te geven. Het was een school voor de 'protestanten' en werd in de volksmond ook wel de bokkenschool genoemd. Daarnaast was er in Oisterwijk ook een katholieke fraterschool aan de Kerkstraat 52. Leerlingen die niet door de Fraters werden toegelaten zoals uit gezinnen van socialisten gingen ook naar de bokkenschool.

De school opende haar deuren  in een pand aan de Kerkstraat. In 1950 betrok de OSV een nieuw schoolgebouw aan de Spoorlaan 82. In 1995 werd de school gesloten en het gebouw overgedragen aan de gemeente Oisterwijk. Het leerlingenaantal was te ver gedaald. De Verenigde Bijzondere Scholen voor onderwijs en algemene grondslag liet de OSV in 1993 weten dat de opheffingsnorm voor de OSV Stijgbeugel was bereikt.


Opening school aan de Spoorlaan

Klassenfoto Stijgbeugel 1977/78

Het Regionaal Archief Tilburg ontving onlangs de stukken van de opheffing. Met de sluiting kwam een einde aan de algemeen bijzondere school, die een markante positie in de Oisterwijkse samenleving had ingenomen.

Mariaschool, meisjesschool in de Tilburgse Goirkestraat

Feest en verdriet gaan hand in hand als zuster Bernardine en onderwijzeres Edith van Dun de Mariaschool verlaten. Het is juli 1964 en leerlinge L. Coppens schrijft: Lieve zusters, deze dag kan ik wel huilen. Op het feestmenu voor die dag is een palmboom afgebeeld met hieronder de vraag: Gaat u nu naar de nikkertjes ?

De Mariaschool was een school voor lager onderwijs en de mulo. In Tilburg waren meerdere Mariascholen. Dit gebouw aan de Goirkestraat werd in 1921 geopend, architect Cees van Meerendonk (link) tekende het ontwerp. De school lag naast de kerk Dionysius.Veel documenten van de school zijn dan ook terug te vinden in het parochiearchief van H. Dionysius. Vooral de beter gesitueerde meisjes bezochten de Mariaschool (link).

Snel daarna zouden tijden veranderen,  in 1968 werd besloten de scheiding tussen de jongens en meisjes op te heffen en er ontstonden gemengde klassen. In 1973, vijf jaar later trad het kerkbestuur zich zelfs terug uit het onderwijs.

Van Babette Granberg ontving het Archief foto's. Haar oudtante was hoofd van de Mariaschool. Ze geven een goed beeld van het katholiek onderwijs uit die tijd.



Dag, dag, dag, Bernardientje,

Dag, dag zuster Bernardine,

Wij haken, breien, naaien,

Dat danken wij aan U.

Brieven van kinderen uit Oisterwijk bewaard voor de toekomst

Op dinsdag 5 juni 2012 sloot een aantal scholen in Oisterwijk een brievenproject af. Leerlingen van ongeveer acht basisscholen hadden brieven geschreven voor de toekomst. Ze beschreven erin hoe zij denken dat het er over 50 jaar uitziet. Hoe leven we dan? Bellen we dan nog met elkaar met een telefoon? Hoe ziet een auto er tegen die tijd uit? Wat voor kleding dragen we dan?



Burgemeester Hans Janssen en Hertog Hendrik ontvingen op 5 juni een enorme berg brieven op de Lind. Alle kinderen waren daarbij aanwezig, van wie er veel verkleed waren in middeleeuwse kleding. De Hertog deponeerde de brieven in een grote kist, waarna de burgemeester deze afsloot. Yvonne Welings was erbij aanwezig als gemeentearchivaris van Oisterwijk. Regionaal Archief Tilburg gaat de brieven bewaren en digitaliseren.





Na het officiële deel zwermden de kinderen uit over de Lind om allerlei spelletjes te doen, naar munten te zoeken als een archeoloog, zwaandel te zwaaien, oude dansen te leren, en nog veel meer. Mooi te zien wat er voor de kinderen in het kader van Oisterwijk800 was georganiseerd.




Na verloop van een lange tijd zullen ze in overleg gepubliceerd gaan worden. De kinderen van nu, die de brieven hebben geschreven, hebben tegen die tijd zelf misschien al wel kinderen. Zullen ze zich dan nog herinneren wat zel zelf voor toekomstbeeld van hebben geschetst in hun Brief aan de Toekomst?