Verdwenen scholen: Ons Stedeke, nu Superstedeke

Verkleurde polaroid
Zo maar een verkleurde polaroid, onderwijzer Tijs Kuijpers (1926-2011) met vijf leerlingen van basisschool Ons Stedeke. Van links naar rechts zien we John-Paul v.d. Lisdonk, Hans Hamers, Eddy van Berkel, Willy v. d. Sande en Paolo Desmares. Polaroids worden nu niet veel meer gemaakt. Bij een polaroidcamera kwamen de foto's er kant en klaar uit gerold. Bij andere camera's moesten in die tijd de negatieven nog naar de fotograaf worden gebracht om daar te worden afgedrukt.
De foto is rond 1977 genomen, iets voor het afscheid van Tijs Kuijpers. De onderwijzer startte in 1952 bij wat toen nog een fraterschool was. Aanvankelijk studeerde Kuijpers medicijnen en vanwege gezondheidsredenen schoolde hij zich om tot onderwijzer.
Vele leerlingen moeten hem hebben gekend, hij vierde zelfs zijn 25 jarig jubileum in 1977. De tijden vergeleken met 1952 waren toen sterk veranderd, in juni 1978 werd de school Ons Stedeke zelfs bezet.

Fraterschool
De fraterschool in de Stedekestraat werd in 1923 gebouwd, tegelijkertijd met de meisjesschool aan de Lange Nieuwstraat. Het onderwijs was toen nog gescheiden tussen de jongens en de meisjes. De bouw zal ongetwijfeld verband hebben met Onderwijswet 1920, waardoor het bijzonder onderwijs net als het openbare onderwijs door de overheid werd gefinancierd. Opdrachtgever van de bouw was het parochiebestuur Gasthuisstraat. Het was een school waar ook onderwijsmethoden werden ontwikkeld zoals Veilig Leren Lezen.
Ons Stedeke zou later fuseren met de Havervelden, een voortzetting van de Pius X jongensschool en de meisjesschool Theresia. Na de fusie werd gekozen voor de huidige naam De Stappen.

Nieuwe bestemming: Superstedeke
De school verloor de onderwijsbestemming en het gebouw werd in de jaren negentig gekraakt. Het pand werd in 1999 in het openbaar verkocht, de nieuwe eigenaar werd Van der Weegen Holding BV.
Een tijd van impasse volgde, maar uiteindelijk kwamen er 17 kunstenaarsateliers en 3 wooneenheden in de oude school. Tilburgse kunstenaars zoals Arno Mertens, Wiebo van Mulligen en Ronald Zuurmond hebben daar een werkplek gevonden.

Archief
Tijs Kuijpers hield de vorderingen van zijn leerlingen bij in klassenboeken. In blokletters werden de cijfers genoteerd, bij een onvoldoende in de kleur rood. Sommige leerlingen verbleven er slechts tijdelijk, afkomstig van het nabijgelegen Maria Goretti. Een dochter van Tijs Kuijpers bracht de documenten samen met de polaroid naar het Archief. De klassenboeken zijn niet openbaar vanwege de bescherming van de privacy, maar kunnen wel op verzoek worden ingezien.

Gerelateerde blogs

• Verdwenen Tilburgse scholen: meisjesschool Vincentius (link)
• Verdwenen Tilburgse scholen: meisjesschool Maria Broekhoven (link)
• Herkent u de jongens van de Tilburgse Textielschool (link)

Maria Gorettihuis aan het Wilhelminapark, voorheen St. Josephhuis St. Anna

Afgebeeld gebouw van het St. Josephhuis Maria Goretti aan het Wilhelminapark werd in de jaren zestig gebouwd naar het ontwerp van architect Jan Remmers Alph.zn. De oude panden van het St. Josephhuis St. Anna, waar de zusters Carmelitessen van het Goddelijk Hart van Jezus zo'n honderdvijftig kinderen verzorgden waren niet meer geschikt. Aanvankelijk was dit tehuis voor onverzorgde kinderen gehuisvest op de hoek van de Korvelseweg / St. Annaplein, maar dit bleek al gauw te klein en in 1905 betrokken de zusters een groter pand aan het Wilhelminapark. Het Huis voor voogdij en verlaten kinderen werd op vrijdag 14 mei 1915 ingezegend door pastoor Le Blanc van 't Goirke. Zo nu en en dan werd er een beroep gedaan op de Tilburgse bevolking, in 1929 rond Sinterklaastijd berichtte de Nieuwe Tilburgsche Courant dat er 150 lege klompjes stonden te wachten.

Een groter beroep op de Tilburgse bevolking werd gedaan voor de realisatie van de nieuwbouw. Het heeft enige jaren geduurd voordat het hele bedrag bijeen was vergaard, in 1963 werd de nieuwbouw geopend. De zusters vingen kinderen op, met name uit gebroken gezinnen. Meisjes verbleven er tot hun 21ste jaar, jongens gingen op vanaf hun tiende levensjaar naar Huize Nazareth. In 1969 werd de vereniging omgezet in een stichting met de naam St. Josephhuis Maria Goretti. Drie jaar later in 1972 vertrokken de zusters en leken namen het werk over. Het kinderhuis ging in 1978 op in de nieuw op te richten Stichting Sociaal Agogische Samenwerking Tilburg (SAST), waartoe o.a. ook Huize Nazareth ging behoren. Uiteindelijk is deze stichting in 1996 onderdeel geworden van een groter geheel: de stichting Kompaan, een organisatie voor jeugdhulpverlening, jeugdgezondheidszorg en jeugdwelzijn. In 1982 werd het leegstaande pand in gebruik genomen door het kunstenaarscollectief Stichting ENNU.

Een oud-medewerker van het tehuis J. Heeren heeft de geschiedenis van het internaat uitgebreid gedocumenteerd. Daarnaast heeft hij archiefstukken en foto's weten te redden. De archiefstukken kunnen voor zover ze openbaar zijn vanaf heden worden geraadpleegd. Misschien komt er nog wel eens een boek over.....

Nagekomen bericht:
Op dinsdag 31 januari 2012 heeft het Brabants Dagblad editie Tilburg uitgebreid bericht over het boek, dat helaas tot nu toe niet in druk is verschenen.
Zie Jeroen Ketelaars, Jongens bleven tot hormonen opspeelden, in: BD 31.01.2012.

EN nu Stichting voor Kunst en NU

Twee weken geleden woonde ik de presentatie bij van het boek van Cees van Raak over het Wilhelminapark. Het eerste wat ik deed was achterin het register nakijken of de Stichting ENNU erin stond vermeld. Het boek is op dit punt volledig, want op pagina 85 wordt gemeld dat in 1982 op nummer 53 een kunstenaarscollectief met de naam Stichting ENNU zich vestigde.

Tien jonge Tilburgse kunstenaars zochten begin jaren tachtig een ruimte met ateliers in Tilburg om samen te werken en naar buiten te treden.
Onder de initiatiefnemers waren keramist Guido Geelen, fotografe Korrie Besems en schilderes Nan Groot Antink. Ze konden de voormalige kapel huren van het Maria Gorettihuis aan het Wilhelminapark en knapten de ruimten in gezamenlijkheid op.
Op de foto ziet u de kapel in de oorspronkelijke staat.

Het pand kwam onder beheer van de opgerichte Stichting voor Kunst ENNU. De stichting heeft een actieve en positieve bijdrage geleverd aan het kunstklimaat van de stad. De kunstenaars zelf hebben het pand verlaten.

Toen het laatste Ennulid Liedeke Kruk in september 2010 het pand verliet, werd met mij contact gezocht. Uit de ruimten is een archief meegenomen, dat naast affiches uit die tijd, ook de tijdgeest weerspiegelt van de ledenvergaderingen en de exposties. Een en ander zou in dit tijdsgewricht naar alle waarschijnlijk een meer digitaal karakter hebben gehad en verloren zijn gegaan.

Een gedeelte van het gebouw blijft in gebruik als atelierruimte voor kunstenaars, maar niet meer voor de ENNU leden. De Stichting ENNU houdt deze maand oktober 2010, 28 jaar later, definitief op te bestaan. Het archief is inmiddels toegankelijk gemaakt en vanaf nu ook te raadplegen. Het archief vult de geschiedenis over het Wilhelminapark aan, het lemma op pagina 85 kan dus uitgebreid worden.