Woonwagen(bewoners) in beeld

Vandaag, vrijdag 15 augustus 2014, wordt de woonwagencultuur opgenomen in de Nationale Inventaris Immaterieel Cultureel Erfgoed Nederland.
Ook in onze collectie kom je de woonwagencultuur tegen, onder andere in Beeldonline, onze fotodatabank. Al eerder schreven we over een aanwinst van een bijzondere foto van zigeuners bij hun woonwagen. Hieronder zien we nog een aantal foto's uit ons werkgebied. 

Woonwagenbewoners
aan de Pater Geurtjensweg in Tilburg

Kapitein Nemostraat Tilburg

Udenhout

Woonwagens tijdens de Tilburgse kermis in 1984 

Oosterhout 1962



 Dongenseweg

Dorpsbestuur van Udenhout, 1597-1813, online beschikbaar

Steeds meer archieven van Regionaal Archief Tilburg worden gedigitaliseerd en vanaf vandaag, 13 mei 2014, is er een nieuwe bron digitaal beschikbaar. Na de registers van de Burgerlijke stand, doop-, trouw- en begraafboeken, bevolkingsregisters, notariële archieven, rechterlijke archieven en gemeentebesturen kun je nu ook een dorpsbestuur als bron digitaal inzien.

Het gaat om het dorpsbestuur van Udenhout, dat al langere tijd op de planning stond om digitaal beschikbaar te maken. Eind 2013 is dit archief bij Picturae in Heiloo gedigitaliseerd. Vanaf heden is het dorpsbestuur van Udenhout, 1597 - 1813, archiefnummer 864 (in totaal 148 inventarisnummers), in te zien via onze website.

De tekst van de inventaris begint met een uitgebreide historische beschrijving van het dorpsbestuur van Udenhout. Daarin lezen we o.a. het volgende: “De secretaris van de Vrijheid Oisterwijk, die tevens secretaris was van Udenhout, was verantwoordelijk voor de bewaring der archieven van alle betrokken gemeenten. Het archief van Udenhout werd aanvankelijk bewaard in de kapel [in Oisterwijk]. In 1692 werd voor dat doel een kastje in de muur gemaakt, doch het is de vraag of het ooit dienst heeft gedaan. Op 8 februari 1690 was namelijk mr. Adolphus Thomasius als secretaris geïnstalleerd en al dadelijk waren er moeilijkheden. Thomasius, die door de regenten van Oisterwijk "een persoon van een brutael, eensinnigh ende koppig humeur" wordt genoemd en "seer genegen tot plijten en procederen ende voor de regeringhe alhier geen het minste respect hebbende", verdroot het kennelijk dat hij naar de dorpen moest komen om te schrijven, reden waarom hij de archieven "onder sich geslagen ende gebraght heeft naer Oisterwijk, alwaer hij syne residentie gefixeert hadde". Het gevolg was, dat de regenten der dorpen naar Oisterwijk moesten als zij bestuurszaken wilden afhandelen. Zij wendden zich tot de Raad van State, die op 8 februari 1692 bepaalden, dat de archieven moesten worden teruggegeven. Doch Thomasius weigerde te gehoorzamen en legde het besluit naast zich neer. […]. Over de verhouding tussen de regenten van Udenhout en hun dienaar de secretaris is een getuigenverklaring bewaard gebleven, die voor zichzelf spreekt. Enige oud-burgemeesters verklaren, dat zij Thomasius nooit bevelen hebben gegeven om te Udenhout te komen schrijven, maar dat zij zich menigmaal aan zijn huis te Oisterwijk hebben vervoegd en "blootshoofd deselve hebben gebeden ende versocht dat hij op haere plaets tot afdoeninge van dorpsaffaires soude comen schrijven", waarop Thomasius gewoonlijk zei geen tijd te hebben of hen uitvloekte.”

Lees meer in de inventaris.



Tekst en foto: Mark van Hogeloon

Overzicht borgbrieven nu digitaal doorzoekbaar

Een borgbrief is een verklaring die werd afgegeven tot het begin van de 19e eeuw als iemand ging verhuizen of in een andere plaats trouwde. De brief werd  door een organisatie zoals het armenbestuur of het dorpsbestuur afgegeven. In de borgbrief werd de garantie gegeven dat als een persoon tot armoede verviel in de nieuwe woonplaats de kosten van levensonderhoud gedeeltelijk of in zijn geheel voor de rekening van de armenzorg of dorpsbestuur van de plaats van herkomst kwam. In de borgbrieven staat vaak informatie over het gezin, hoe de kost verdiend werd en waar men vandaan kwam.
Jaren geleden waren de overzichten van borgbrieven in de studiezaal in te zien. Tussentijds hebben er omnummeringen plaatsgevonden bij een aantal de archieven waar borgbrieven in voorkomen en was de programmatuur waar de overzichten in gemaakt waren verouderd.
Maar de bestanden met de lijsten zijn weer opgefrist en nu digitaal beschikbaar.
Een overzicht van de borgbrieven van Berkel-Enschot, Diessen, Dongen, Goirle, Loon op Zand, Moergestel, Oisterwijk, Riel, Tilburg en Udenhout is terug te vinden via onze startpagina. Per gemeente vindt u een link naar het bestand.
In het overzicht per plaats vindt u de namen die op de borgbrief voorkomen en de vindplaats van de betreffende borgbrief binnen het archief.
( foto Archief 3 Dorpsbestuur Tilburg 1387-1810 inv.nr. 139)

Openbaarheiddag Burgerlijke Stand

Het is een goede gewoonte om aan het begin van een nieuw jaar documenten te openbaren, die tot het afgelopen jaar wegens openbaarheid niet mochten worden ingezien.

Zo heeft het Regionaal Archief Tilburg openbare gescande registers van de Burgerlijke Stand van de volgende plaatsen en jaren online geplaatst:
· Nieuw beschikbare gescande registers:
Geboorteregisters
- Alphen en Riel: 1911, 1912, 1913
- Berkel-Enschot: 1911, 1912, 1913
- Chaam: 1911, 1912, 1913
- Diessen: 1907, 1910, 1911, 1912, 1913
- Dongen: 1913
- Gilze en Rijen: 1907, 1908, 1909,1910, 1911, 1912, 1913
- Hilvarenbeek 1913, 1914
- Moergestel: 1905, 1906, 1907, 1908, 1909, 1910, 1911, 1912, 1913
- Tilburg: 1908, 1909, 1910, 1911, 1912, 1913
- Udenhout: 1911, 1912, 1913


Huwelijk:
- Alphen en Riel: 1936, 1937, 1938
- Berkel-Enschot: 1933, 1934, 1935, 1936, 1937, 1938
- Chaam: 1933, 1934, 1935, 1936, 1937, 1938
- Diessen 1931, 1932, 1933, 1934, 1935, 1936, 1937, 1938, 1939
- Dongen: 1938
- Gilze en Rijen: 1936, 1937, 1938
- Hilvarenbeek 1933, 1934, 1935, 1936, 1937, 1938, 1939
- Tilburg: 1933, 1934, 1935, 1936, 1937, 1938
- Udenhout: 1935, 1936, 1937, 1938

Overlijdensregisters:
- Alphen en Riel: 1961, 1962, 1963
- Berkel-Enschot: 1961, 1962, 1963
- Chaam: 1961, 1962, 1963
- Diessen 1961, 1962, 1963, 1964
- Gilze en Rijen: 1961, 1962, 1963
- Hilvarenbeek 1961, 1962, 1963, 1964
- Oisterwijk:1960, 1961, 1962 en 1963
- Tilburg: 1958, 1959, 1960, 1961, 1962, 1963
- Udenhout: 1961, 1962,1963

Geboorteregisters kennen een beperking van 100 jaar, huwelijksregisters van 75 jaar en overlijdensregisters van 50 jaar. Maar niet alleen zijn ze online geplaatst, de registers worden ook op naam geïndiceerd opdat u makkelijker kunt zoeken.

Van welke gemeenten komen ook nieuwe scans beschikbaar ?Aan het einde van 2014 hopen we te hebben bereikt dat we u ook nieuwe registers online kunnen aanbieden van Baarle-Nassau, Goirle, Hilvarenbeek, Hooge en Lage Zwaluwe, Made en Drimmelen en Terheijden.

Van welke gemeenten niet op korte termijn ?
Nieuwe registers van Geertuidenberg, Loon op Zand, Oosterhout en Raamsdonk komen zoals het nu naar uitziet op korte termijn niet digitaal beschikbaar.

Wel gescand en nog niet op naam doorzoekbaar
De nieuwe registers zijn veelal nog niet op naam doorzoekbaar. Ook die klus moet nog geklaard worden. Maar u kunt wel de registers inzien door de volgende stappen te nemen:

• Ga naar het genealogie/ voorouders gedeelte op onze website (link).
• Rechts klikt u 'inzien van bronnen' aan (link).
• Kies de plaats en het type registratie en klik vervolgens op start zoeken (link).U hoeft geen periode in te vullen
•Na deze stap ziet u een overzicht van alle gedigitaliseerde registers (link).
• Door op 'bron' te klikken worden de scans op chronologische volgorde geplaatst en kunnen de gewenste registers worden ingezien (link).

Overlijdensregisters 1806-1810

Het Regionaal Archief Tilburg heeft er best veel, 14 om precies te zijn en wel van de plaatsen Alphen, Riel, Baarle-Nassau en Ulicoten, Chaam, Geertruidenberg, Hilvarenbeek, Hooge en Lage Zwaluwe, Loon op Zand, Made en Drimmelen, Oosterhout, Raamsdonk, Hendrik Luijten Ambacht, Terheijden en Udenhout. Bij het invoeren van de Burgerlijke Stand in 1811 moesten kerken de doop-, trouw- en begraafregisters inleveren bij de gemeentelijke overheid. Die had de registers nodig om de nieuwe bevolkingsadministratie in te kunnen richten. De overlijdensregisters 1806-1810 zijn opgenomen bij deze DTB-registers van voor 1811, maar feitelijk zijn het geen kerkelijke registers. Bij het overzicht op de website van het Regionaal Archief Tilburg staan ze omschreven als gequalificeerd. Dat roept nogal wat vragen op, wat is bijvoorbeeld gequalificeerd en waarom beginnen de registers in 1806 ?

Successiebelasting 1806
De registers zijn aangelegd omdat er een nieuwe wet werd ingevoerd voor belasting op nalatenschappen, de zogenaamde successiebelasting. Vanaf 1 januari 1806 kwam er een uniforme wet voor de gehele Republiek. De 'Gequalificeerde tot de directie der invordering van de Belasting op het Regt van Successie', meestal de secretaris van het plaatselijk bestuur, moest vaststellen of de belasting moest worden geheven. Gequalificeerd, moderner gespeld als gekwalificeerd, wil zeggen dat iemand bevoegd is om bepaalde taken te verrichten. Er waren nogal wat uitzonderingen om niet te hoeven betalen:
• vererving in rechte neergaande lijn (kinderen van ouders, kleinkinderen van grootouders, enz.) en vererving door ouders van hun kinderen werden vrijgesteld van belasting;
• overige vererving in de tweede graad (broers van zusters, grootouders van kleinkinderen) werd belast met vijf procent;
• overige vererving in de derde graad (neven/nichten van ooms/tantes en omgekeerd) werd belast met zeven en een half procent;
• wanneer het saldo van de nalatenschap minder dan driehonderd gulden bedroeg, werd de belasting kwijtgescholden.

Lijsten van overledenen
Van elk overlijden vanaf 1806 moest voortaan aangifte worden gedaan bij het plaatselijk bestuur. Het plaatselijk bestuur maakte wekelijks een lijst van aangegeven lijken in tweevoud op: één voor de officier van justitie voor het betreffende ressort en één voor de gekwalificeerde. De lijsten werden door de 'gekwalificeerden' samengesteld op grond van de lijsten van de doodgravers. De gekwalificeerde moest elk half jaar verantwoording afleggen van zijn werkzaamheden. Deze documenten zijn niet te vinden bij het Regionaal Archief Tilburg, maar bij het Brabants Historisch Informatiecentrum en wel in het archief ordonnantie successiebelasting 1806-1817.

Wij hopen met deze bijdrage het verschijnsel overlijdensregister 1806-1810 nader te hebben toegelicht. En wat ook aardig is om te vermelden dat de registers gescand online staan. Link

Overzicht aanwezige overlijdensregisters
Gekwalificeerde Alphen 1806-1810 (inventarisnummers 26-29)
Gekwalificeerde Riel 1806-1810 (inventarisnummers 36, 37)
Gekwalificeerde Baarle-Nassau en Ulicoten 1806-1810 (inventarisnummer 18)
Gekwalificeerde Chaam 1806-1810 (inventarisnummer 12)
Gekwalificeerde Geertruidenberg 1806-1810 (inventarisnummer 12)
Gekwalificeerde Hilvarenbeek, Diessen, Riel, Westelbeers 1806-1810 (inventarisnummer 24)
Gekwalificeerde Hooge en Lage Zwaluwe 1806-1810 (inventarisnummer 25)
Gekwalificeerde Loon op Zand 1806-1810. (inventarisnummer 40)
Gekwalificeerde Made en Drimmelen 1806-1810 (inventarisnummer 19)
Gekwalificeerde Oosterhout1806-1810 (inventarisnummers 58-59)
Gekwalificeerde Raamsdonk 1806-1810 (inventarisnummer 12)
Gekwalificeerde Hendrik Luyten Ambacht 1806, 1808-1810 (inventarisnummers 18-19)
Gekwalificeerde Terheijden 1806-1810 (inventarisnummer 36)
Gekwalificeerde Udenhout 1806-1810 (inventarisnummer 9)

Wat begraafregisters nog meer vertellen

Heel vaak zijn begraafregisters meer dan een droge opsomming van namen en begraafdata, zoals de nu volgende voorbeelden illustreren. Zo komt het soms voor, dat wanneer overledenen in de kerk worden begraven, de plaats van het graf in de kerk wordt aangegeven. Dat is o.a. het geval te Baarle-Nassau (DTB 8 Baarle-Nassau scan 16). Op 16 januari 1748 is aldaar begraven in de kerk de huisvrouw van Jan Tuijtelaers, vier stenen van de zerk met de koperen letters:

In Terheijden werd op 1 februari 1723 de heer Reijers in de kerk begraven, voor zijn gestoelte, daar hij placht te zitten (DTB 14 Terheijden scan 22):

De begraafplaats hoeft niet altijd hetzelfde te zijn als de plaats van overlijden, zoals de volgende twee voorbeelden aantonen.

Susanna Crooswijk overleed te Rotterdam op 30 september 1787, en werd op 4 oktober 1787 te Hooge en Lage Zwaluwe begraven (DTB 7 Hooge en Lage Zwaluwe scan 84):

Cathalijn Witten overleed op 7 maart 1739 te Dongen, maar werd op 13 maart 1739 te 's Gravenmoer begraven (DTB 21 Dongen scan 24):

Soms worden er in begraafregisters aliasnamen vermeld, zoals in Loon op Zand toen op 18 augustus 1763 Jan Janze Brands werd begraven. Het begraafboek meldt: Jan Janze Brands alias de Pruisch (DTB 16 Loon op Zand scan 19):  

In Dongen werd op 20 januari 1717 het kind van Anthony Hendricx alias Oubolleken begraven (DTB 15 Dongen scan 32):

Frappant is dat op 22 september 1727 ook te Dongen het kind van Adriaan Hendricx alias Oubolleken werd begraven (DTB 18 Dongen scan 17):

Waarschijnlijk gaat het hier om twee broers Anthony en Adriaan, die beiden alias Oubolleken werden genoemd, mogelijk de bijnaam voor hun vader Hendrik.

Op 14 september 1759 is te Dongen Berent Jespers overleden (DTB 25 Dongen scan 23). Dankzij het begraafboek weten we dat hij koksjongen is geweest en ook in Oost-Indië heeft vertoefd: 

Als een man overlijdt die ongehuwd is, is het een jongeman ook al is hij 65 jaar. In Udenhout heeft men toen Jan Maas op 9 juli 1759 als jongeman werd begraven, er voor alle zekerheid toch maar als overbodige informatie bij vermeld, dat hij niet getrouwd was (DTB 6 Udenhout scan 12): 

Op 7 juni 1775 werd te Chaam Hendrik Klasen begraven, nalatende een hoogzwangere vrouw (DTB 6 Chaam scan 90): 

Personen van 100 jaar of ouder kwamen zelden voor in de 18e eeuw. In Loon op Zand had men zelfs een 107-jarige Jan Willemse van Vught, hij werd op 16 februari 1767 aldaar begraven, kind of kinderen nalatend (DTB 16 Loon op Zand scan 29)

En tenslotte nog een opmerkelijke vermelding uit het begraafboek van Dongen. Op 25 februari 1762 is te Dongen overleden: de huisvrouw van  Adriaan Govaarts (DTB 26 Dongen scan 5):

Behalve voor het luiden van de klokken worden ook de "extraordinaire moeijtens van het versetten van gestoelte, bancken en stoelen" in rekening gebracht, zijnde zes stuivers. 

Doodsoorzaken in begraafregisters

In begraafregisters van vóór 1811 worden meestal geen doodsoorzaken vermeld. Als ze al vermeld worden, gaat het meestal om verdrinkingen. Maar er zijn uitzonderingen.

Op 3 augustus 1755 is Jan van den Broek te Hilvarenbeek begraven, hij was van een coorencar doodgevallen (DTB 12 Hilvarenbeek scan 17):

Ook in Hilvarenbeek is Jan van de Zande rond 16 januari 1758 vermoord (DTB 12 Hilvarenbeek scan 20):

 

Op 21 september 1758 is Johannes Jacobus Huijben, adjunct-predikant te Chaam, te Breda overleden aan de kinderpokjes, hij werd op 23 september 1758 aldaar begraven (DTB 6 Chaam scan 48):

Op 1 maart 1756 zijn Johannes Adriaen van Drunen en Zebregt Jan Ravens verdronken te Moergestel, zij zaten beiden in hetzelfde bootje (DTB 9 Moergestel scan 20): 

Soms is de reden van overlijden niet vermeld, terwijl  daar wel aanleiding toe was. Op 2 september 1806 is Anthony het kind van Jacobus Cornelissen, oud 4 jaar, "gestorven of verongelukt". Het gaat waarschijnlijk om verdrinking, maar de exacte doodsoorzaak wordt niet vermeld (DTB 19 Terheijden scan 40):

  

Willem Cornelis Swaans uit Loon op Zand is tijdens het bijwonen van een begrafenis in Udenhout op 12 april 1737 doodgebleven (DTB 5 Udenhout scan 9):

Hij werd op 15 april 1737 in zijn woonplaats begraven (DTB 14 Loon op Zand scan 83):

De afkorting lkna achter zijn naam betekent dat hij een kind of kinderen nalaat.

Embert Smits werd op 4 januari 1738 te Dongen begraven. Hij is verdronken omdat hij vast zat in het rad van de watermolen (DTB 21 Dongen scan 15):

Jan Walraaven overleed op 27 november 1769 te Dongen, omdat hij zich morsdood had gedronken (DTB 27 Dongen scan 41):

Op 6 september 1706 is Adriaan Bogaard te Dongen doodgestoken en op 10 september 1706 begraven (DTB 14 Dongen scan 14):

Op 15 januari 1793 is Michiel van der Wee versteven dood gevonden (doodgevroren) te Dongen (DTB 32 Dongen scan 25):

Op 5 juli 1732 is Adriaen de Bruijn te Dongen begraven, hij is doodgestoken (DTB 20 Dongen scan 21):

Op 30 oktober 1732 is Willem Hendriks van Dun te Dongen begraven, hij is doodgestoken, soo de spraak gaat (d.w.z. volgens geruchten) door de jager van Dongen (DTB 20 Dongen scan 22): 

Nieuwe zoekmogelijkheden Raad van State

Heeft u ook zo genoten van de serie De Gouden Eeuw ? Geweldige serie. Het enige minpuntje heb ik de geringe aandacht voor de generaliteitslanden zoals Staats-Brabant ervaren. Daar was het allesbehalve een Gouden Eeuw. Vrijwel elke uitzending leek het over Amsterdam of Leiden te gaan, het centrum van de Republiek van de Zeven Verenigde Nederlanden. De Baronie van Breda en De Meijerij van 's-Hertogenbosch behoorden tot Staats-Brabant, Geertruidenberg behoorde wel tot het Holland. Pas vanaf het begin van de negentiende eeuw ontstond de huidige provincie Noord-Brabant.


Staats-Brabant werd niet bestuurd door een Staten van Brabant, maar door de Raad van State in Den Haag. Die Raad nam vele besluiten op het grondgebied waar onze voorouders leefden en woonden. De besluiten van de Raad van State worden resoluties genoemd. In de negentiende eeuw zijn deze resoluties vanuit Den Haag naar 's-Hertogenbosch gebracht en deze vormen een belangrijke bron van historisch onderzoek. Je vindt er bijvoorbeeld de aanstellingen van predikanten en soldaten. Henk Beijers heeft de resoluties over de periode 1629-1713 van een inhoudsopgave voorzien en het Brabants Historisch Informatie Centrum heeft deze zoekmogelijkheid op de website geplaatst.

Je vindt bijvoorbeeld over Oosterhout dat in 1680 de stenen van het kasteel Strijen zullen worden gebruikt voor het ravelijn in 's-Hertogenbosch (link, 224). Als de stenen maar niet worden teruggeëist ! Wanneer de predikant Johannes Verwiel overlijdt te Loon op Zand in 1695 , wordt gevraagd of de kerk in Udenhout niet gecombineerd kan worden met die van Oisterwijk (link, 224). In 1707 informeert de rentmeester de Raad van State over windkorenmolens van Tilburg en Goirle (link,264).

Dit zijn wat slechts enkele voorbeelden van deze rijke informatiebron. Wilt u zelf gaan eens de historie ontdekken, klik dan op deze link.

Biezenmortel hoort er weer bij

Het Kabinet heeft deze week haar koers bepaald en grootschalige gemeentelijke herindelingen aangekondigd. Gemeenten en provincies moeten massaal fuseren (link). Daar komt best wat bij kijken, ook in archievenland.

Bij de laatste gemeentelijke herindeling in 1997 werden de dorpen Berkel-Enschot en Udenhout aan Tilburg toegevoegd. Heel Berkel-Enschot en Udenhout, nee, de kern Biezenmortel werd toegewezen aan de gemeente Haaren. Biezenmortel behoorde tot die tijd tot Udenhout.

Omdat ambtenaren bij de gemeente Haaren voor het werk op het gebied van vergunningen de informatie nodig hadden werden de bouw- en Hinderwetvergunningen tijdelijk uitgeleend. Na al die jaren verliest dergelijke informatie de functie voor de bedrijfsvoering en krijgt het meer een culturele waarde. Daarom zijn de vergunningen deze week opgenomen in de archiefbewaarplaats in Tilburg. Trees van Vugt, medewerker van de gemeente Tilburg zorgde ervoor dat de dossiers toegankelijk werden.

De bewaring is dus ook gesplitst, tot 1997 vindt u informatie over Biezenmortel bij het Regionaal Archief Tilburg en na 1997 of bij de gemeente Haaren of het Brabants Historisch Informatie Centrum (BHIC).


Huize van Assisië aan de Hooghoutseweg 3

Bent u dus op zoek naar de bouwgeschiedenis van het huis van Assisië aan de Hooghoutseweg of een ander gebouw, dan is er nu een mooie openbare bron beschikbaar. Maar ook als u wilt weten wat er of er mogelijke milieuverontreiniging in Biezenmortel aanwezig is, is de informatie nu openbaar te raadplegen.

Maar let op, de vergunningen zijn niet gedigitaliseerd en kunnen dus niet via het loket digitaal bouwarchief van de gemeente Tilburg worden geraadpleegd (link). Dat betekent dus dat voor inzage u naar de Kazernehof af moet reizen.

Laat de volgende herindeling maar weer komen.

Nieuwe bidprentjes uit Dongen, Oosterhout en Tilburg

Vandaag op Allerzielen 2 november verblijdde Ad van 't Hullenaar het Regionaal Archief Tilburg met een hele grote verzameling bidprentjes. Ze zijn meer dan bijzonder. De broer van zijn opa Willem van 't Hullenaar was koster op Dongen Vaart. Als koster ontving hij veel bidprentjes, die later zijn geschonken aan zijn familielid. Een van de oudste prentjes is er zelfs een uit 1844 van Barbara Janssens overleden in Dongen.

Voorkant

Dongen 1844 bidprentje Barbara Janssens

Bidprentjes zijn een prachtige bron voor genealogisch onderzoek en het Regionaal Archief Tilburg heeft in de loop der jaren dan ook een aanzienlijke verzameling opgebouwd. De prentjes worden gesorteerd op alfabet en ingevoerd in de genealogische database, waar u apart op bidprentjes kunt zoeken. Ze zijn niet gescand.

Dongen 1894 Adrianus van Bers

De aanwinst van vanmiddag laat ook een soort trend in de bidprentjes zien. Het bidprentje van Adrianus van Bers, overleden Dongen in 1894, heeft weer een geheel andere voorkant in zwart-wit.

v.l.n.r. Maria Hoevenaars 1946, Cornelis Mols 1960

      De gekleurde prentjes rechts zijn tussen 1946 en 1960 uitgereikt aan de nabestaanden.

v.l.n.r.Sjaak Theewes 1964, Johannes Vissers 1965, Leo van der Weyden 1954

 

Deze prentjes tonen weer een geheel andere stijl. Nu zijn bidprentjes veel meer persoonlijk dan vroeger en vormen ze zeker op Allerzielen een gedachte aan hen die ons ontvielen.

P.S. Frans Manni stuurde me naar aanleiding van dit blog wel een heel oud bidprentje toe van Lambertus van den Boome, pastoor in Udenhout uit 1824 !!!!

Bidprentje Lambertus van den Boome Udenhout 1824

Tilburg op de Kaart, een virtuele tocht door de tijd

Tilburg is een jonge stad, met een oude geschiedenis. De ontwikkeling van kleine dorpskernen naar een volwassen stad heeft zich de afgelopen 150 jaar afgespeeld. Dat dit alles zo kort geleden gebeurde, maakt de geschiedenis van de stad haast tastbaar. Op 12 mei 2012 lanceert Regionaal Archief Tilburg een website waarop die tastbaarheid nog eens versterkt wordt: Tilburg op de Kaart.

Tilburg op de Kaart haalt gegevens van het hedendaagse Tilburg uit Google Maps en Google Streetview. Die gegevens worden gekoppeld aan de lijst van Rijksmonumenten en aan databanken van het archief zoals BeeldOnline met historische foto´s en de TilburgWiki met historische informatie. Er is bijvoorbeeld van elke straat een beschrijving uit de TilburgWiki op te roepen.
Verbindende factor zijn de plattegronden van Tilburg, daterend van 1760 tot nu. De oudst bekende kaart is de Kaart van Zijnen uit 1760. De nieuwste kaart is die van Google. In Tilburg op de Kaart is het mogelijk een oude kaart ‘over’ een moderne te leggen. Daarbij is het mogelijk over punten in de stad informatie op te vragen uit de TilburgWiki, oude foto´s erbij te zoeken in BeeldOnline en de hedendaagse plek via Streetview te bekijken. ‘Live plukken en presenteren’, zo kun je het zien.


In Tilburg op de Kaart zijn de plattegronden en oude kaarten transparant over elkaar heen te leggen. Geo-refereren is daarbij van groot belang, zodat geografische punten op elke kaart op dezelfde plek en op dezelfde schaal gepresenteerd worden. Het was spannend of de oude kaarten juist getekend waren. Dat bleek behoorlijk nauwkeurig het geval. De structuur van de stad uit 1760 past daardoor goed over het huidige stratenplan. De gebruiker kiest zelf welke kaarten te zien zijn, transparant of niet. Als een soort reis door de tijd is de ontwikkeling van de stad te volgen. Verrassend daarbij is de extra informatie die vanuit de TilburgWiki, BeeldOnline en de lijst van Rijksmonumenten is op te vragen.

Het archief plukt nu de vruchten van vijftien jaar investeren in digitaliseren. De software van Erfgoed op de Kaart is niet nieuw, andere steden gebruiken deze al. De koppeling van verschillende databanken binnen Tilburg op de Kaart is wel uniek in Nederland. De filosofie van het archief is: informatie plaatsen op één plek en van daaruit gekoppeld gebruiken door andere applicaties. En ook: de inhoud van onze databases delen, laten gebruiken, doorsturen naar anderen. Het delen vanuit Tilburg op de Kaart kan eenvoudig via sociale media. Naast de webversie komen ook een mobiele en een Layarversie beschikbaar.

Tilburg op de Kaart
Presentaties op zaterdag 12 mei van 12.00, 13.00, 14.00 en 15.00 uur
Korte wandeling in het centrum van 12.30, 13.30 en 14.30 uur vanuit het archief

www.tilburgopdekaart.nl

Adresaanduidingen in geboorteakten

Bij de invoering van de burgerlijke stand is bepaald, dat in een geboorteakte de plaats van geboorte dient te worden vermeld. De wetgever heeft met plaats van geboorte de nadere aanduiding van het huis, waarin de geboorte plaats vond, bedoeld. Eén gemeente in het werkgebied van RAT, nl. Diessen, heeft de plaats letterlijk opgevat en vermeldde in alle geboorteakten slechts de gemeentenaam. Sommige gemeenten zijn pas laat met een aanduiding van het adres in de geboorteakten begonnen: Moergestel en Hilvarenbeek pas sinds 1880. Nu volgen twee geboorteakten uit 1879 en 1880 van Hilvarenbeek. In 1879 werd in Hilvarenbeek geboren: Anna Maria van Laarhoven. Het huisadres wordt niet vermeld:


In 1880 werd in Hilvarenbeek geboren: Jan Cornelis de Beer. Zijn geboorteakte vermeldt, dat hij is geboren in het huis staande aan de Varkensmarkt wijk A nummer 162:






Omgekeerd komt het ook voor, dat gemeenten aanvankelijk wél het adres vermelden, maar daar later mee stoppen. Een voorbeeld is de gemeente Chaam. Van 1811-1834 is er geen adresaanduiding, van 1835-1895 wel, en sinds 1896 niet meer.


Ook hier weer twee voorbeelden:



In 1895 werd te Chaam geboren: Adriana Maria Geerts. Haar geboortehuis stond in wijk A nummer 38:





In 1896 werd te Chaam geboren: Antonia Catharina van Gestel. Het adres van haar geboortehuis is niet in de akte vermeld:

Uniek is de situatie in Udenhout. Van 1856-1895 wordt een straatnaam of wijknaam in de geboorteakte vermeld. Ook nu weer twee voorbeelden. In 1860 werd te Udenhout geboren: Wilhelmina Sweens. Haar geboortehuis stond aan de Slimstraat:

In 1881 werd te Udenhout geboren: Johanna Nouwens. Haar geboortehuis stond in het Winkel:

Wat de situatie in Udenhout uniek maakt is, dat in de bevolkingsregister nooit straatnamen worden vermeld! De ambtenaar, die de geboorteakten opmaakte, moet dus een lijst hebben gehad, waarop de straatnamen en de bijbehorende wijkletters en huisnummers stonden. Of zou hij zijn afgegaan op de informatie, die de vader van de boreling bij de aangifte gaf?

Hoe het ook zij, hier is een mooie taak weggelegd voor hen, die onderzoek doen naar straatnamen in Udenhout: niet in de bevolkingsregisters kijken, maar in de geboorteakten!