Samen lezen over ongehoorzame burgers

Afgelopen week mochten we de Maatschappijkring ontvangen in de studiezaal.
De Maatschappijkring is een onderdeel van de KBO Berkel-Enschot en bestaat uit groep mensen die breed interesseert is in wat er speelt in de wereld. Dit doen ze door middel van lezingen, bedrijfsbezoeken en excursies.
Een groot aantal leden van deze vereniging wilden via dit bezoek graag bijgepraat worden over wie we zijn en wat we doen.
Tijdens deze kennismaking  kwam de geschiedenis van het gebouw waarin we gehuisvest zijn voorbij, de inhoud van de depots, de mogelijkheden van onderzoek en de genealogische database.
Maar bij archiefbezoek hoort onderzoek.Om een beetje te proeven hoe het is om met historisch materiaal te werken lagen originele stukken te wachten uit verschillende periodes van de geschiedenis van Berkel-Enschot om bekeken en besproken te worden.
Vooral de plattegronden gaven veel gespreksstof.
Maar bij archiefbezoek hoort ook zelf actief aan de slag gaan daarom werd er in groepjes een tekst uit 1754 onder handen genomen.
Geanimeerd werd er gelezen, gepuzzeld en overlegd. Een aantal woorden in deze tekst waren zeker niet meer van onze tijd, maar het probleem in deze tekst was van alle tijden: ongehoorzame burgers.
Met het gezamenlijk doornemen van deze 18e eeuwse proclamatie werd dit bezoek afgerond.
Interesse om als groep een bezoek aan Regionaal Archief Tilburg te brengen? Informeer hier.

.

Nieuwe openbare scans Burgerlijke Stand

Scans openbaar
Januari 2015 is een maand, waar vele genealogen in Nederland naar hebben uitgekeken. Traditioneel wordt dan informatie uit de Burgerlijke Stand openbaar gemaakt en via de genealogische database gepubliceerd. Wellicht kent u de regels rondom de openbaarheid Burgerlijke Stand: geboorteregisters kennen een beperking van 100 jaar, huwelijksregisters van 75 jaar en overlijdensregisters van 50 jaar.

Nieuw beschikbare gescande registers:
Geboorteregisters
- Alphen en Riel: 1914
- Baarle-Nassau: 1906-1914
- Berkel-Enschot: 1914
- Chaam: 1914
- Diessen: 1914
- Dongen: combinatieregister 1814, akten 1-83,  1914
- Gilze en Rijen: 1914
- Goirle: 1903-1912, 1914
- Hooge en Lage Zwaluwe: 1914
- Loon op Zand: 1904-1907
- Made en Drimmelen: 1903-1907,  1914
- Moergestel: 1914
- Oisterwijk: 1911-1914
- Terheijden: 1914
- Tilburg: 1914
- Udenhout: 1914

Huwelijksregisters:
- Alphen en Riel: 1939
- Baarle-Nassau: 1939
- Berkel-Enschot: 1939
- Chaam: 1939
- Dongen: combinatieregister 1814, akten 1-83, 1939
- Gilze en Rijen: 1939
- Goirle: 1923-1939
- Hooge en Lage Zwaluwe: 1939
- Loon op Zand: 1916-1931
- Made en Drimmelen: 1939
- Oosterhout: 1925-1932
- Terheijden: 1939
- Tilburg: 1939
- Udenhout: 1939

Overlijdensregisters:
- Alphen en Riel: 1964
- Baarle-Nassau: 1964
- Berkel-Enschot: 1964
- Chaam: 1964
- Dongen: combinatieregister 1814, akten 1-83
- Gilze en Rijen: 1964
- Goirle: 1941-1960, 1964
- Hooge en Lage Zwaluwe: 1964
- Loon op Zand: 1940-1954
- Made en Drimmelen: 1964
- Moergestel: 1961-1964
- Oisterwijk: 1964
- Oosterhout: 1951-1959
- Terheijden: 1964
- Tilburg: 1964
- Udenhout: 1964

Van welke gemeenten komen ook nieuwe scans beschikbaar ?
In de loop van 2015 hopen we nieuwe registers online te kunnen aanbieden van Baarle-Nassau, Diessen, Geertruidenberg, Hilvarenbeek en Raamsdonk.

Ondersteuning door gemeenten
De registers worden niet per jaar overgebracht naar het Regionaal Archief Tilburg, dat gebeurt slechts een keer in de 10 jaar. Wij hebben aan gemeenten gevraagd of ze financieel de digitalisering van de niet-openbare registers willen ondersteunen. Daar is over het algemeen zeer positief op gereageerd. Het project loopt nog enige jaren door. Afgelopen jaar zijn de registers van Baarle-Nassau, Berkel-Enschot, Diesse, Gilze en Rijen, Goirle, Hilvarenbeek, Hooge en Lage Zwaluwe, Made en Drimmelen, Terheijden en Tilburg en Udenhout gescand.

Wel gescand en nog niet op naam doorzoekbaar
De nieuwe registers zijn veelal nog niet op naam doorzoekbaar. Ook die klus moet nog geklaard worden. Maar u kunt wel de registers inzien door de volgende stappen te nemen:

• Ga naar het genealogie/ voorouders gedeelte op onze website (link).
• Rechts klikt u 'inzien van bronnen' aan (link).
• Kies de plaats en het type registratie en klik vervolgens op start zoeken (link).U hoeft geen periode in te vullen
•Na deze stap ziet u een overzicht van alle gedigitaliseerde registers (link).
• Door op 'bron' te klikken worden de scans op chronologische volgorde geplaatst en kunnen de gewenste registers worden ingezien (link).

Gerelateerde bijdragen:

• Openbaarheidsdag Burgerlijke Stand 2014 link
• Bladeren door digitale beelden van allerlei registers link
• Nieuwe scans Burgerlijke Stand Gilze en Rijen link

Gegevens uit DTB gedigitaliseerd en online beschikbaar

We zijn druk bezig met het digitaliseren van doop-, trouw- en begraafboeken. Van de gemeenten Tilburg, Berkel-Enschot en Oisterwijk zijn in de eerste helft van december 2014 verschillende doop-, trouw- en begraafboeken op de website geplaatst.
Lees voor meer achtergrondinformatie een blogpost van Yvonne Welings.

De scans zijn in te zien via genealogie -> inzien van bronnen en dan zoeken op betreffende plaatsnaam en aangeven DTB.
De volgende boeken zijn beschikbaar:

Berkel-Enschot
5. Doopboek 1753-1754, 1758-1771

Oisterwijk
37 Trouwboek. 1696-1718
38 Trouwboek. 1718-1810
39 Doopboek. 1765-1838

Tilburg
76 Doopboek 1648-1653, Ondertrouwboek 1652-1653
77. Doopboek 1705-1709
78. Doopboek 1709-1713
79. Doopboek 1713-1720
80. Doopboek 1721-1726
81. Doopboek 1726-1732
82. Doopboek (Heike) 1709-1722, Doopboek 1729-1737
83. Doopboek 1737-1744
84. Doopboek 1744-1749
85. Doopboek 1749-1754, Doopboek (Heike) 1749-1754
86. Doopboek 1754-1759
87. Doopboek 1759-1763
88. Doopboek 1763-1767
89. Doopboek 1767-1774
90. Doopboek 1774-1779
91. Doopboek 1779-1784
92. Doopboek 1784-1789, Doopboek (Heike)1754-1759
93. Doopboek 1789-1796
94. Doopboek 1796-1803
95. Doopboek 1803-1808
96. Doopboek 1808-1814

98. Doopboek 1821-1825
99. Doopboek 1826-1834
100. Doopboek 1835-1844
101. Doopboek 1845-1857
102. Doopboek 1864-1874

104. Trouwboek 1633-1667
105. Trouwboek 1668-1690
106. Trouwboek 1691-1722

108. Trouwboek 1762-1890
109. Trouwboek 1732-1743
110. Trouwboek 1758-1800
111. Trouwboek 1808-1840
112. Trouwboek 1841-1871
112a. Trouwboek 1872-1894
113. Doop, trouw- en begraafboek 1707-1709
114. Doop- en trouwboek1722-1732
115. Doopboek 1737-1744
116. Doopboek 1745-1749 en trouwboek 1836-1844
117. Doopboek 1759-1763
118. Trouwboek 1760-1796
119. Doopboek 1763-1774

Overzicht borgbrieven nu digitaal doorzoekbaar

Een borgbrief is een verklaring die werd afgegeven tot het begin van de 19e eeuw als iemand ging verhuizen of in een andere plaats trouwde. De brief werd  door een organisatie zoals het armenbestuur of het dorpsbestuur afgegeven. In de borgbrief werd de garantie gegeven dat als een persoon tot armoede verviel in de nieuwe woonplaats de kosten van levensonderhoud gedeeltelijk of in zijn geheel voor de rekening van de armenzorg of dorpsbestuur van de plaats van herkomst kwam. In de borgbrieven staat vaak informatie over het gezin, hoe de kost verdiend werd en waar men vandaan kwam.
Jaren geleden waren de overzichten van borgbrieven in de studiezaal in te zien. Tussentijds hebben er omnummeringen plaatsgevonden bij een aantal de archieven waar borgbrieven in voorkomen en was de programmatuur waar de overzichten in gemaakt waren verouderd.
Maar de bestanden met de lijsten zijn weer opgefrist en nu digitaal beschikbaar.
Een overzicht van de borgbrieven van Berkel-Enschot, Diessen, Dongen, Goirle, Loon op Zand, Moergestel, Oisterwijk, Riel, Tilburg en Udenhout is terug te vinden via onze startpagina. Per gemeente vindt u een link naar het bestand.
In het overzicht per plaats vindt u de namen die op de borgbrief voorkomen en de vindplaats van de betreffende borgbrief binnen het archief.
( foto Archief 3 Dorpsbestuur Tilburg 1387-1810 inv.nr. 139)

Openbaarheiddag Burgerlijke Stand

Het is een goede gewoonte om aan het begin van een nieuw jaar documenten te openbaren, die tot het afgelopen jaar wegens openbaarheid niet mochten worden ingezien.

Zo heeft het Regionaal Archief Tilburg openbare gescande registers van de Burgerlijke Stand van de volgende plaatsen en jaren online geplaatst:
· Nieuw beschikbare gescande registers:
Geboorteregisters
- Alphen en Riel: 1911, 1912, 1913
- Berkel-Enschot: 1911, 1912, 1913
- Chaam: 1911, 1912, 1913
- Diessen: 1907, 1910, 1911, 1912, 1913
- Dongen: 1913
- Gilze en Rijen: 1907, 1908, 1909,1910, 1911, 1912, 1913
- Hilvarenbeek 1913, 1914
- Moergestel: 1905, 1906, 1907, 1908, 1909, 1910, 1911, 1912, 1913
- Tilburg: 1908, 1909, 1910, 1911, 1912, 1913
- Udenhout: 1911, 1912, 1913


Huwelijk:
- Alphen en Riel: 1936, 1937, 1938
- Berkel-Enschot: 1933, 1934, 1935, 1936, 1937, 1938
- Chaam: 1933, 1934, 1935, 1936, 1937, 1938
- Diessen 1931, 1932, 1933, 1934, 1935, 1936, 1937, 1938, 1939
- Dongen: 1938
- Gilze en Rijen: 1936, 1937, 1938
- Hilvarenbeek 1933, 1934, 1935, 1936, 1937, 1938, 1939
- Tilburg: 1933, 1934, 1935, 1936, 1937, 1938
- Udenhout: 1935, 1936, 1937, 1938

Overlijdensregisters:
- Alphen en Riel: 1961, 1962, 1963
- Berkel-Enschot: 1961, 1962, 1963
- Chaam: 1961, 1962, 1963
- Diessen 1961, 1962, 1963, 1964
- Gilze en Rijen: 1961, 1962, 1963
- Hilvarenbeek 1961, 1962, 1963, 1964
- Oisterwijk:1960, 1961, 1962 en 1963
- Tilburg: 1958, 1959, 1960, 1961, 1962, 1963
- Udenhout: 1961, 1962,1963

Geboorteregisters kennen een beperking van 100 jaar, huwelijksregisters van 75 jaar en overlijdensregisters van 50 jaar. Maar niet alleen zijn ze online geplaatst, de registers worden ook op naam geïndiceerd opdat u makkelijker kunt zoeken.

Van welke gemeenten komen ook nieuwe scans beschikbaar ?Aan het einde van 2014 hopen we te hebben bereikt dat we u ook nieuwe registers online kunnen aanbieden van Baarle-Nassau, Goirle, Hilvarenbeek, Hooge en Lage Zwaluwe, Made en Drimmelen en Terheijden.

Van welke gemeenten niet op korte termijn ?
Nieuwe registers van Geertuidenberg, Loon op Zand, Oosterhout en Raamsdonk komen zoals het nu naar uitziet op korte termijn niet digitaal beschikbaar.

Wel gescand en nog niet op naam doorzoekbaar
De nieuwe registers zijn veelal nog niet op naam doorzoekbaar. Ook die klus moet nog geklaard worden. Maar u kunt wel de registers inzien door de volgende stappen te nemen:

• Ga naar het genealogie/ voorouders gedeelte op onze website (link).
• Rechts klikt u 'inzien van bronnen' aan (link).
• Kies de plaats en het type registratie en klik vervolgens op start zoeken (link).U hoeft geen periode in te vullen
•Na deze stap ziet u een overzicht van alle gedigitaliseerde registers (link).
• Door op 'bron' te klikken worden de scans op chronologische volgorde geplaatst en kunnen de gewenste registers worden ingezien (link).

Sprokkels uit het notarieel archief (II)

Erfdeling

Op 24 juli 1882 vond de erfdeling van de nalatenschap van Petrus Philippus Pollet , overleden Tilburg 3 mei 1870, gehuwd met Joanna Odulpha van Baar, overleden Tilburg 12 januari 1878,
plaats tussen hun vier kinderen Arnoldus Antonius Hubertus, Helena Maria Theresia, Maria Deliana Francisca en Anna Barbara Agnes Pollet. Alvorens tot de feitelijke erfdeling werd overgegaan, werd eerst een schatting gemaakt van de waarde en deze bleek maar liefst 5 ton (500.000 gulden) te bedragen. Na de schatting werd de boedel onder de vier kinderen verdeeld (Notarieel archief J.A. Daamen Tilburg inv nr 365, akte 131, scans 318 e.v., 24 juli 1882) (alleen scans 318 en 324 zijn weergegeven):

Contract van plaatsvervanging

In de 19e eeuw bestond de mogelijkheid om (tegen betaling) een plaatsvervanger voor de vervulling van de militaire dienstplicht te sturen. Dat gebeurde bijvoorbeeld in 1881 te Tilburg. Adrianus de Brouwer, wonende te Tilburg, heeft Josephus Heeffer, wonende te Hilvarenbeek, bereid gevonden om tegen betaling van f 350 in zijn plaats de militaire dienstplicht te vervullen (Not arch J A Daamen Tilburg inv nr 364, akte 69, scan 171, 19 april 1881):

Inventaris van het trappistenklooster te Berkel-Enschot 

De meeste notariële akten zijn beperkt van omvang. De notariële akte, die in 1909 werd opgemaakt en een beschrijving van de inventaris van het trappistenklooster in Berkel-Enschot bevat, is echter een boekwerk op zich, er waren 65 scans voor nodig om deze ene akte in beeld te brengen. En de notaris lukte het natuurlijk niet om in één dag de inventaris op te nemen. Hij had er de periode 23 augustus t/m 6 september 1909 (totaal 12 dagen) voor nodig (Not. arch. Not P H Loven Tilburg inv. nr. 663, akte 226, scans 418 t/m 482, 23 augustus t/m 6 september 1909):

De inventarisatie start op 23 augustus 1909 met de goederen in de kerk:

Op 24 augustus begint men met de kamer van de abt, op 25 augustus met de bibliotheek en op 26 augustus (scan 428) met de smederij:

Op 28 augustus is de kapittelzaal aan de beurt en op 30 augustus (inmiddels de 6e dag) de bisschopskamer. Op 31 augustus begint men met de koestal (scan 449):

Op 1 september volgt het brouwhuis, op 2 september de te velde staande vruchten in Berkel , op 3 september de kelder, op 4 september de eerste kapel boven en op dezelfde dag wordt ook het onroerend goed beschreven (scan 474):

Op 6 september 1909 (de 12e en laatste dag) begint men met het vervolg van de vorderingen (scan 475):

1863-2013 Tilburg en Spoorwegen 150 jaar een paar

We kunnen het ons bijna niet meer voorstellen, niet met de trein reizen. Toch is het relatief nog niet zo lang geleden dat het eerste spoorwegtraject tussen Breda en Tilburg in gebruik werd genomen. Op 1 oktober 1863 werd het traject geopend en een paar jaar later is ook de (locomotieven)werkplaats geopend, ook wel D'n Atelier genoemd.  In 1881 werd het traject naar 's-Hertogenbosch in gebruik genomen. En nu nog zijn er uitbreidingsplannen in de maak, wellicht dat dit jaar een begin wordt gemaakt met het treinvervoer naar Berkel-Enschot (link) ?

In oktober 1988 werd het feit dat Tilburg 125 jaar geleden was aangesloten op het spoorwegnet,  uitgebreid herdacht met een reis met een authentieke stoomtrein van Breda via Gilze en Rijen naar Tilburg. Niet de minste personen namen zitting in het comité van aanbeveling, van de toenmalige minister van Verkeer en Waterstaat Nelie Smit-Kroes tot professor Harry van den Eerenbeemt. De organisatie was in handen van de stichting Tilburg, 125 jaar stad aan het spoor.

Nu precies 150 jaar na de opening van het eerste spoorwegtraject van Breda naar Tilburg heeft Ben van der Veer, oud-vicevoorzitter van de stichting, op schrift gesteld hoe de reis op 1 oktober 1988 is verlopen.  De reis startte net als in 1863 in Breda. Genodigden zoals de loco-burgemeester van Breda Sandberg en oud-burgemeester Letschert nemen plaats in de stoomtrein. Op het station Gilze-Rijen wordt de trein muzikaal verwelkomd door de Koninklijke Harmonie Sint Cecilia. Na 125 jaar is de burgemeester nog steeds opgetogen over feit dat niet Oosterhout maar Gilze en Rijen op het traject werd aangesloten. De zwaan-kleef-aan trein rijdt verder naar Tilburg. Daar wordt zij opgewacht door de Nieuwe Koinklijke Harmonie en de drie Tilburgse gilden. Daarna gaat het gezelschap in optocht achter de gilden aan richting stadhuis.

Het archief van de stichting mochten we reeds in het jaar 2000 ontvangen. Van de rit met de stoomtrein in 1988 is naast een verslag ook een film gemaakt en vele foto's. Ook de film staat online en de foto's uit 1988 worden gedigitaliseerd. Dat alles om u in dit jubeljaar 2013 kennis te laten nemen van de spoorwegactiviteiten (1)50 jaar geleden. 

Huwelijksdispensaties bij de rooms-katholieke kerk (1)

Bij rooms-katholieke huwelijken komt het regelmatig voor, dat een huwelijk met dispensatie is gesloten. De drie belangrijkste dispensaties zijn: trouwen in de gesloten tijd (tempore clauso) en dispensaties wegens te nauwe bloedverwantschap (consanguinitatis) of aanverwantschap (affinitatis) tussen bruidegom en bruid. Dispensatie voor trouwen in de gesloten tijd betekent dat bruidegom en bruid vrijstelling krijgen om in de advent of vasten te trouwen. Dispensatie wegens bloedverwantschap wordt verleend als de bruidegom en bruid gemeenschappelijke grootouders (2e graad), overgrootouders (3e graad) of betovergrootouders (4e graad) hebben. Het kan daarbij voorkomen dat een betovergrootouder van de bruidegom dezelfde persoon is als een overgrootouder van de bruid. Er is dan sprake van een dispensatie in de 3e en 4e graad. Soms komt het voor, dat de huwelijkspartners langs een lijn een gemeenschappelijke betovergrootouder hebben en langs een andere lijn een gemeenschappelijke overgrootouder. Er is dan sprake van een dubbele dispensatie. Dispensatie wegens aanverwantschap komt alleen voor als minstens één van de huwelijkspartners eerder gehuwd is geweest. Als bijvoorbeeld een man als weduwnaar trouwt en zijn eerste echtgenote had eenzelfde overgrootouder als de vrouw waar de man nu mee trouwt vindt dispensatie plaats wegens aanverwantschap in de 3e graad. Ook hier kan dubbele dispensatie optreden. Als genoemde weduwnaar en zijn a.s. vrouw een gemeenschappelijke betovergrootvader hebben vindt er behalve dispensatie wegens aanverwantschap in de 3e graad ook dispensatie wegens bloedverwantschap in de 4e graad plaats. Vermeldingen van dispensaties kunnen een belangrijk hulpmiddel zijn bij stamboomonderzoek. In het hiernavolgende zullen enige voorbeelden van dispensaties volgen.

Op 30 maart 1750 trouwden Adrianus Peeters en Paula Nicolaas Smekens te Baarle-Nassau (DTB 3 Baarle-Nassau scan 104):

Zij krijgen dispensatie om te trouwen in de vastentijd.

Op 3 december 1797 trouwden Henricus Wouter Verhoeven en Jacoba Roel Janssens te Berkel-Enschot (DTB 3 Berkel-Enschot scan 32):.

Ook zij kregen huwelijksdispensatie, deze keer wegens huwelijk in de adventstijd.

Op 8 mei 1804 trouwden Antonius Aarts en Joanna Maria Pijnenborg te Loon op Zand met dispensatie wegens 2e graad bloedverwantschap (DTB 9 Loon op Zand scan 47):

Antonie Aarts overleed op 20 maart 1832 te Loon op Zand, 84 jaar, echtgenoot van Anna Maria Pijnenburg. Hij is gedoopt te Loon op Zand 11 november 1755, als zoon van Jan Aertse en Adriana van Eggelen.
Joanna Maria Pijnenborg overleed op 2 april 1834 te Loon op Zand, oud 55 jaar, weduwe van Antonie Aarde. Zij is op 29 juni 1779 te Loon op Zand gedoopt als dochter van Heiliger Pijnenborg en Cornelia Aarde. Cornelia Aarde is op 7 maart 1749 gedoopt te Loon op Zand als dochter van Joannes Aertse en Adriana van Eggelen. De dispensatie wegens 2e graad bloedverwantschap klopt dus niet. Dat had moeten zijn: 1e en 2e graad gemengd. Immers: Joannes Aerts en Adriana van Eggelen zijn de ouders van de bruidegom en de grootouders van de bruid.

Op 7 mei 1745 trouwden eveneens te Loon op Zand Henricus Valck en Maria van de Laer. Hun huwelijk vond plaats wegens 2e/3e graad gemengde bloedverwantschap (DTB 7 Loon op Zand scan 158):

Verklaringen over de graden van bloedverwantschap vereisen in het algemeen veel genealogisch onderzoek .
Soms vereist het helemaal geen onderzoek, dan spreekt de huwelijksinschrijving voor zich. Zo'n zeldzaam geval deed zich voor toen Digman Jan Adriaan Janssen alias Couwelaers op 18 maart 1684 te Alphen in ondertrouw ging met Catharina Jan Willem Janssen alias Couwelaers (DTB 3 Alphen en Riel scan 128). Dat huwelijk vond plaats met 3e graad dispensatie bloedverwantschap, en dat is geen verrassing. De grootvader van de bruidegom was Adriaan en die van de bruid was Willem. Dat waren broers. De gemeenschappelijke voorouder van bruidegom en bruid was dus Jan, de vader van beider opa's:

Een voorbeeld van dispensatie wegens 3e/4e graad gemengde bloedverwantschap vinden we bij het huwelijk van Cornelius Melis en Nicolaa Mutsaerts op 3 maart 1710 te Moergestel (DTB 2 Moergestel scan 79):

Een huwelijk wegens 4e graad bloedverwantschap en tevens een van de oudste huwelijken die in het werkgebied van Regionaal Archief Tilburg met dispensatie zijn gesloten is op 6 maart 1612 ingeschreven te Hilvarenbeek toen Abrahamus Cornelius van Aelst en Anna Gijsbertus Bon... trouwden (DTB 1 Hilvarenbeek scan 125):

Om deze dispensatie te kunnen verklaren helpen de DTB's niet, er zal uitgebreid onderzoek nodig zijn in rechterlijk en notarieel archief!

Een voorbeeld van dubbele dispensatie is het huwelijk van Joannes Tileman Beunis en Maria Theodorus Beunis, dat op 1 mei 1808 plaatsvond te Loon op Zand (DTB 9 Loon op Zand scan 49), zij trouwden met zowel 3e graad als 4e graad bloedverwantschap: 

Omdat bruidegom en bruid allebei Beunis heten, ligt het voor de hand dat één van de dispensaties via die lijn loopt en dat blijkt ook te kloppen:

Maria Beunis overleed op 17 december 1854 te Loon op Zand oud 66 jaar, echtgenote van Jan Tieleman Beunis. Zij is op 20 maart 1788 gedoopt te Loon op Zand als dochter van Theodorus Theodorus Beunissen en Cornelia Joannes Hamers. Haar vader Theodorus is op 16 januari 1749 gedoopt te Loon op Zand als zoon van Theodorus Tieleman Beunessen en Maria Thomas Swart. Grootvader Theodorus is op 30 april 1693 te Loon op Zand gedoopt als zoon van Tieleman Theodorus Beunen en Maria Henricus Verhoeven. 

Jan Tieleman Beunis overleed te Loon op Zand op 19 maart 1855, 79 jaar, weduwnaar van Maria Beunis, zoon van Tieleman en Maria Beunis. Zijn moeder heette geen Beunis, maar Sup! Johannes is op 27 november 1775 te Loon op Zand gedoopt als zoon van Tieleman Henricus Beunisse en Maria Sup.

Zijn vader Tieleman is op 3 november 1733 te Loon op Zand gedoopt als zoon van Henricus Tieleman Beunis en Maria Hubertus Hamers. Grootvader Henricus is op 24 juli 1699 te Loon op Zand gedoopt als zoon van Tieleman Theodorus Beunen en Maria Henricus Verhoeven. Laatstgenoemde Tieleman is zowel overgrootvader van de bruidegom als van de bruid en dat verklaart de 3e graad bloedverwantschap. De vierde graad bloedverwantschap loopt misschien via de familie Hamers: zowel bruidegom als bruid hebben een voorouder die Hamers heet.

(wordt vervolgd)

Tilburg op de Kaart, een virtuele tocht door de tijd

Tilburg is een jonge stad, met een oude geschiedenis. De ontwikkeling van kleine dorpskernen naar een volwassen stad heeft zich de afgelopen 150 jaar afgespeeld. Dat dit alles zo kort geleden gebeurde, maakt de geschiedenis van de stad haast tastbaar. Op 12 mei 2012 lanceert Regionaal Archief Tilburg een website waarop die tastbaarheid nog eens versterkt wordt: Tilburg op de Kaart.

Tilburg op de Kaart haalt gegevens van het hedendaagse Tilburg uit Google Maps en Google Streetview. Die gegevens worden gekoppeld aan de lijst van Rijksmonumenten en aan databanken van het archief zoals BeeldOnline met historische foto´s en de TilburgWiki met historische informatie. Er is bijvoorbeeld van elke straat een beschrijving uit de TilburgWiki op te roepen.
Verbindende factor zijn de plattegronden van Tilburg, daterend van 1760 tot nu. De oudst bekende kaart is de Kaart van Zijnen uit 1760. De nieuwste kaart is die van Google. In Tilburg op de Kaart is het mogelijk een oude kaart ‘over’ een moderne te leggen. Daarbij is het mogelijk over punten in de stad informatie op te vragen uit de TilburgWiki, oude foto´s erbij te zoeken in BeeldOnline en de hedendaagse plek via Streetview te bekijken. ‘Live plukken en presenteren’, zo kun je het zien.


In Tilburg op de Kaart zijn de plattegronden en oude kaarten transparant over elkaar heen te leggen. Geo-refereren is daarbij van groot belang, zodat geografische punten op elke kaart op dezelfde plek en op dezelfde schaal gepresenteerd worden. Het was spannend of de oude kaarten juist getekend waren. Dat bleek behoorlijk nauwkeurig het geval. De structuur van de stad uit 1760 past daardoor goed over het huidige stratenplan. De gebruiker kiest zelf welke kaarten te zien zijn, transparant of niet. Als een soort reis door de tijd is de ontwikkeling van de stad te volgen. Verrassend daarbij is de extra informatie die vanuit de TilburgWiki, BeeldOnline en de lijst van Rijksmonumenten is op te vragen.

Het archief plukt nu de vruchten van vijftien jaar investeren in digitaliseren. De software van Erfgoed op de Kaart is niet nieuw, andere steden gebruiken deze al. De koppeling van verschillende databanken binnen Tilburg op de Kaart is wel uniek in Nederland. De filosofie van het archief is: informatie plaatsen op één plek en van daaruit gekoppeld gebruiken door andere applicaties. En ook: de inhoud van onze databases delen, laten gebruiken, doorsturen naar anderen. Het delen vanuit Tilburg op de Kaart kan eenvoudig via sociale media. Naast de webversie komen ook een mobiele en een Layarversie beschikbaar.

Tilburg op de Kaart
Presentaties op zaterdag 12 mei van 12.00, 13.00, 14.00 en 15.00 uur
Korte wandeling in het centrum van 12.30, 13.30 en 14.30 uur vanuit het archief

www.tilburgopdekaart.nl

Papier is geduldig

Papier is geduldig. En dat geldt vaak voor bevolkingsregisters.Het gebeurt nogal eens, dat geboortedata verkeerd worden vermeld. Controle met behulp van de registers van de burgerlijke stand is dan ook noodzakelijk. Bekijk bijvoorbeeld onderstaande pagina uit het bevolkingsregister van Berkel-Enschot deel 16, dienstboden 1910-1924, blad 48:


Onder volgnummer 146 vinden we vermeld: Jan van Empel, geboren Oisterwijk 12 oktober 1871, hij vestigt zich als sigarenmaker te Berkel-Enschot op 5 oktober 1917, komende van Udenhout. Reeds op 3 mei 1918 vertrekt hij naar Oisterwijk.
Zijn verblijf aldaar is van korte duur; reeds op 17 juni 1918 vestigt hij zich wederom in Berkel-Enschot (zie volgnummer 157) en vertrekt op 9 augustus 1918 naar Tilburg. Zijn geboortedatum is nu 12 augustus 1871.
Op 14 november 1918 vestigt hij zich komend van Udenhout wederom in Berkel-Enschot (volgnummer 159) en vertrekt op 30 april 1919 weer naar Udenhout. Nu heet hij geboren te zijn op 12 augustus 1891.

De juiste geboortedatum volgens de burgerlijke stand is 12 augustus 1871, zoals de geboorteakte bewijst:

Vrouwen die op latere leeftijd moeder werden

Het onderzoek naar "oude" moeders is moeilijker dan het zoeken naar "oude" vaders. Als een vader aangifte doet van de geboorte van zijn kind wordt immers meestal zijn leeftijd vermeld. De leeftijd van de moeder wordt aanvankelijk ook in de geboorteregisters vermeld, maar in 1850 zijn er nog slechts negen van de 21 gemeenten uit het werkgebied van RAT, die dat doen! In 1875 zijn er nog maar vier gemeenten, te weten Berkel-Enschot, Diessen, Hilvarenbeek en Moergestel, die de leeftijd van de moeder in geboorteakten vermelden. Berkel-Enschot stopt daarmee in 1884, Diessen in 1896, Moergestel in 1897 en tenslotte Hilvarenbeek in 1898.





Als er al een leeftijd van een moeder wordt vermeld, is het van belang om deze leeftijd te controleren, zoals het nu volgende voorbeeld aantoont. Als we de geboorteakte van Elisabeth Celi moeten geloven (geboren Hooge en Lage Zwaluwe 16 augustus 1830) was haar moeder Johanna Raaimakers 53 jaar!:

Deze leeftijd leek onwaarschijnlijk en dat is hij ook. Ruim drie jaar later wordt Elisabeths broer Jan geboren (Hooge en Lage Zwaluwe 15 februari 1834) en dan is de moeder 36 jaar!:


De juiste leeftijd van de moeder blijkt uit haar trouwakte (Hooge en Lage Zwaluwe 6 december 1821). Haar echtgenoot wordt dan Johannes Ceele genoemd en zij is 23 jaar:

Een tweede voorbeeld van een schijnbaar oude moeder is Wilhelmina van Abeelen, die op 50-jarige leeftijd te Berkel-Enschot moeder zou zijn geworden op 12 januari 1879 van haar zoon Marinus Weijters:

Ook hier blijkt uit de huwelijksakte van Johannes Weijters en Wilhelmina van Abeelen (Berkel-Enschot 4 mei 1865) de juiste leeftijd van de moeder: zij is geboren op 3 januari 1839 te Udenhout en was dus in 1879 geen vijftig, maar veertig jaar:

Toch zijn er voorbeelden te vinden van vrouwen, die tegen de vijftig jaar lopen, en toch nog moeder worden. Clazina de Kok was 49 jaar, toen ze op 21 februari 1898 te Loon op Zand moeder werd van haar zoon Adrianus Leonardus Zwaans:

Haar leeftijd staat niet in de geboorteakte vermeld, maar uit haar huwelijksakte (Loon op Zand 5 mei 1873) blijkt dat zij op 18 februari 1849 te Tilburg is geboren:

Antonetta van Berkel was 48 jaar, toen zij op op 20 april 1844 te Tilburg moeder werd van Antonia Pigmans. In de geboorteakte staat dat zij 47 jaar was, dat is echter niet juist. Op 9 september 1842 trouwde zij te Tiburg met Gerardus Pigmans en uit die akte blijkt dat zij op 16 maart 1796 te Waalwijk is geboren:

Wie kent voorbeelden van vrouwen, die 50 jaar of ouder waren, toen zij moeder werden?

Film Berkel-Enschot Jong in Brabant

In september 2011 maakten vier jongeren uit Berkel-Enschot een film over hun leven waarbij zij gebruik maakten van filmmateriaal uit de jaren zestig van filmmaker Adolfs. Op 14 oktober kan deze film bekeken worden in de Schalm. Erfgoed Brabant nodigt iedereen van harte uit voor een avond met bijzondere filmbeelden, nostalgie en gezelligheid. Na afloop van de film gaan zij op zoek naar verhalen over het is en hoe het was om jong te zijn in Berkel-Enschot.

‘t Torenhoekske
Naast verhalen uit de jaren zestig is Erfgoed Brabant ook op zoek naar verhalen uit de jaren zeventig. Verhalen die bijvoorbeeld gaan over het jeugd- en jongerencentrum ‘t Torenhoekske. Wie een bijzonder verhaal heeft,  deelt dit dan met Erfgoed Brabant op 14 oktober in de Schalm of vertelt dit op www.levensloopbrabant.nl.

Programma:

• Inloop en vertoning filmmateriaal van filmmaker Adolfs over Berkel-Enschot in de jaren zestig
• Welkomstwoord en vertoning Berkel-Enschot door de ogen van
• Napraten onder het genot van hapjes en drankjes en mogelijkheid om op de foto te gaan in het Berkel-Enschot uit de jaren zestig.

Praktische informatie
Datum: 14 oktober 2011
Locatie: Cultureel Centrum De Schalm, Eikenbosch 1, Berkel-Enschot
Tijd: Inloop vanaf 19.30 uur, het programma start om 20.00 uur en duurt tot ca. 21.30 uur
Toegang en foto’s: Gratis

Erfgoed Brabant hoort graag via email met hoeveel personen u komt kijken. Wilt u meer informatie over het project of over de filmvertoning op 14 oktober? Of wilt u zelf een verhaal vertellen over uw jeugd in Berkel-Enschot? Voor aanmeldingen en andere vragen kunt u contact opnemen met Lotte Bekker via lbekker@erfgoedbrabant.nl of 06 2674 6344.

De film ‘Berkel-Enschot door de ogen van’ is een project van Erfgoed Brabant en hoort bij het project Levensloop. Het project Levensloop is onderdeel van de programmalijn Volkscultuur van de Provincie Noord-Brabant. De programmalijn gaat over de vormgeving van het dagelijks leven in Brabant. Brabanders met verschillende achtergronden vertellen over belangrijke overgangsmomenten in hun leven, nu en toen. De leerstoel Cultuur in Brabant, Kunstbalie en Schatten van Brabant zijn partners in het project. Ga naar www.levensloopbrabant.nl voor meer informatie.

De oudste vrouw

De oudste vrouw, van wie Regionaal Archief Tilburg een overlijdensakte in huis heeft, is Anna Cornelia Brekelmans. Zij werd op 12 november 1838 in Berkel-Enschot geboren en trouwde aldaar op 19 april 1866 met Cornelis van Rijswijk. Haar echtgenoot overleed aldaar op 20 januari 1915. Anna Cornelia Brekelmans overleed in de ouderdom van 102 jaar aldaar op 26 april 1941.

Geboorteakte:

Huwelijksakte:

Overlijdensakte:

Er zijn overigens nóg twee vrouwen, van wie Regionaal Archief Tilburg de overlijdensakten in huis heeft, die 102 jaar zijn geworden. Het betreft:

Anna Cornelia van Pelt, gedoopt Tilburg 14 juli 1805, trouwde aldaar 30 april 1827 Bernardus van Gorp. Bernardus overleed te Tilburg op 21 april 1845. Ruim 60 jaar later(!) overleed zijn weduwe Anna Cornelia van Pelt te Tilburg op 19 juli 1907, enkele dagen, nadat zij 102 jaar was geworden.

Lucia Paulussen, geboren Tilburg 16 november 1822, trouwde aldaar 22 mei 1846 Martinus van Hest. Martinus overleed te Tilburg op 13 november 1896. Zijn weduwe Lucia Paulussen overleed te Tilburg op 30 maart 1925, oud ruim 102 jaar.

Het leeftijdsrecord voor de vrouwen staat sinds 2004 op naam van:
Cornelia Joanna Maria de Loos, geboren Tilburg 14 januari 1896. Zij trouwde aldaar op 5 november 1924 Johannes Josephus Stokkermans en overleed te Vught op 26 november 2004, oud 108 jaar!

Ongehuwd overleden of toch niet?

Op 11 juli 1879 overleed te Berkel-Enschot Cornelis van Haaren, oud 78 jaar, geboren te Oisterwijk. Uit de akte blijkt niet, dat de overledene gehuwd was, dan wel gehuwd was geweest. De aangifte geschiedt echter door Adriaan van Haaren, oud 32 jaar (lees 33 jaar), zoon van de overledene.

Zoon Adriaan is op 14 januari 1846 te Berkel-Enschot geboren als zoon van Cornelis van Haaren en Maria van Hees. Zijn ouders trouwden op 22 april 1841 te Oisterwijk, zijn vader wordt in de huwelijksakte Cornelius genoemd:

Verder onderzoek heeft geleerd dat Maria van Hees op 25 mei 1905 te Udenhout is overleden als weduwe van Cornelis van Haaren. De aangifte van overlijden geschiedt door haar zoon Adriaan van Haaren, oud 58 jaar (lees 59 jaar).


Er zijn overigens nog drie mannen in 1879 in Berkel-Enschot overleden, die volgens hun overlijdensakten ongehuwd waren, maar feitelijk gehuwd waren cq. gehuwd zijn geweest.

Het betreft:

Johannes Vermelis, overleden 12 januari 1879. Hij was echtgenoot van Maria Antonia Ooms. Zij overleed als Antonia Maria Ooms, weduwe van Jan Vermelis op 15 januari 1895 te Haaren. De echtelieden trouwden op 8 november 1844 te Helvoirt.

Johannes van de Laak, overleden 8 oktober 1879. Hij was echtgenoot van Arnolda Pijnenburg en eerder weduwnaar van Cornelia van der Voort. Cornelia van der Voort overleed te Berkel-Enschot op 15 juli 1858 en Arnolda Pijnenburg overleed aldaar op 13 maart 1885.

Het eerste huwelijk vond plaats te Berkel-Enschot 22 april 1841 en het tweede te Udenhout op 29 april 1859. Johannes van de Laak was bij overlijden 64 jaar. In de beide huwelijksakten worden verschillende geboortedata genoemd. Volgens de eerste huwelijksakte is hij geboren te Haaren op 29 april 1817, volgens de tweede is hij geboren te Haaren op 30 augustus 1815!

De juiste geboortedatum is 29 april 1817. Hij had weliswaar een oudere broer Joannes, geboren te Haaren op 30 augustus 1815. Deze is echter op 1 mei 1816 te Haaren overleden. Feitelijk is er dus in 1859 iemand te Udenhout gehuwd, die in 1816 al was overleden!

Vincentius Hubertus, overleden 18 oktober 1879. Hij was weduwnaar van Gijsberta Teulings. Zij overleed te Tilburg op 22 januari 1870. De echtelieden trouwden op 3 juni 1830 te Tilburg.

De Meijerij van Den Bosch

Een deel van de regio van het Regionaal Archief Tilburg valt onder de Meijerij van ´s Hertogenbosch, een oude bestuurlijke eenheid. Berkel-Enschot, Loon op Zand, Oisterwijk, Tilburg en Udenhout hoorden bij de Meijerij.

Nu in de bibliotheek: een boek van 426 bladzijden, met heel veel prachtige illustraties, zoals aquarellen uit de Atlas van Andries Schoemaker en een katern foto´s van Henri Berssenbrugge. De historische prent Den Gantschen tocht uyt ´s Hertogenbosch geschiet op den XV!c XXVIII, op ware grootte als ingenaaide uitslaander. Sfeervolle foto´s van boerderijen en interieurs, bijvoorbeeld van Kasteel Strijdhoef te Udenhout. Een heel bijzonder boek!

De Meierij van 's-Hertogenbosch : stad en land, boerderijen, kastelen en kloosters, landgoederen en buitenplaatsen / Samenstelling Frans Jansen; eindred. Kitty de Leeuw; tekst Piet Hartman, Sjef Hendrikx ... [et al.]. - Wijk en Aalburg : Pictures Publishers, 2009. - 426 p. : ill. ; 33 cm