getuigen bij huwelijk (3)

Drie getuigen zowel verwant met bruidegom als met bruid

Op 11 februari 1879 trouwden te Tilburg Joannes Franciscus Janssen, weduwnaar van Catharina Mandos, met Johanna Mandos (zus van zijn eerste echtgenote). Als getuigen verschenen o. a. Petrus Mandos, 72 jaar, behuwdoom van de bruidegom én oom van de bruid en Wilhelmus Franciscus Weijers 42 jaar en Wilhelmus Marianus Weijers, 32 jaar, beiden behuwdbroeders van zowel bruidegom als bruid!: .

Het eerste huwelijk van Joannes Franciscus Janssen, met Catharina Mandos, vond plaats te Tilburg op 16 mei 1861. Zijn eerste echtgenote overleed op 5 november 1877 te Tilburg. Beide echtgenotes waren dochters van Hendricus Mandos en Francisca de Rooij. Hun vader Hendricus had een broer Petrus, die getuige is bij het tweede huwelijk en dus oom van de bruid en behuwdoom van de bruidegom, Petrus was immers (ook) oom van de eerste echtgenoot van de bruidegom en dus aangehuwde oom van de bruidegom. Wilhelmus Franciscus Weijers trouwde op 16 augustus 1871 te Tilburg met Maria Agnes Mandos en Wilhelmus Marianus Weijers trouwde op 7 november 1867 te Tilburg met Maria Catharina Mandos, beiden dochters van Hendricus Mandos en Francisca de Rooij. Zij waren dus beiden behuwdbroeders van zowel bruid als bruidegom.
Maar er is nóg iets bizonders aan de hand met genoemde huwelijksakte. Bij dat huwelijk op 11 februari 1879 werd een zoon Franciscus Willebrordus, geboren Tilburg 7 november 1861 erkend en dat is op zijn minst curieus te noemen, zeker als men bedenkt dat uit het eerste huwelijk op 7 februari 1862 te Tilburg een zoon Henricus Franciscus Janssen werd geboren. De kans dat Joannes Franciscus Janssen de natuurlijke vader is van Franciscus Willebrordus lijkt mij niet zo groot. Dat zou nl. betekenen dat hij rond februari 1861 een kind heeft verwekt bij Johanna Mandos en enkele maanden later trouwt met haar zus! Op papier blijft Joannes Franciscus Janssen vader van twee kinderen, die 3 maanden in leeftijd schelen!

Een oudoom als getuige

Op 3 oktober 1883 trouwden te Tilburg Wilhelmus Henricus Bernards en Adriana Cornelia Verweijmeren. Een van de getuigen bij dit huwelijk was Reinier van de Sande, 71 jaar, wonende Eindhoven, oudoom van de bruid:

Bruid Adriana Cornelia Verweijmeren is geboren te Tilburg 7 januari 1864, dochter van Jacobus en van Maria Comans. Haar ouders trouwden op 16 april 1863, vader Jacobus is geboren te Tilburg op 18 oktober 1835 en een zoon van Adriaan Verweijmeren en Adriana van der Zanden. Laatstgenoemd echtpaar trouwde op 15 januari 1835 te Tilburg. Uit de akte blijkt, dat Adriana van der Zanden gedoopt is te Bladel 3 november 1803 en een dochter van Bartholomeus en Maria Tempelaars. Adriana van der Zanden had een broer Renier geboren Bladel 1 juli 1812, die tweemaal huwde: 1 te Eindhoven 16 mei 1844 met Helena van Bree en 2. te ´s-Hertogenbosch 11 juli 1872 met Johanna Witlox. Hij is de oudoom van Adriana Cornelia Verweijmeren.

Een behuwdachterneef als getuige

Op 25 januari 1882 trouwden te Tilburg Wilhelmus Nicolaas van Iersel en Johanna Maria Bredo.
Een van de getuigen was Nicolaas de Kort, 67 jaar, behuwdachterneef van de bruid:

De aanduiding behuwdachterneef suggereert dat Nicolaas de Kort gehuwd is met een volle achternicht van de bruid. Dat blijkt echter niet juist te zijn. Nicolaas is een volle achterneef van de bruid en wel als volgt. Nicolaas is de Kort is op 28 oktober 1814 te Tilburg geboren en een zoon van Arnoldus de Kort en Adriana Maria Appels. Zijn moeder Adriana Maria Appels is op 26 juli 1861 te Tilburg overleden en was een dochter van Cornelis Appels en Petronella van Beurden.

Bruid Johanna Maria Bredo is op 9 februari 1855 te Tilburg geboren en een dochter van Benedictus Bredo en Cornelia Stalpers. Laatstgenoemd echtpaar is gehuwd te Tilburg op 27 april 1854, bruid Cornelia Stalpers is een dochter van Vincentius Stalpers en Maria Appels. Maria Appels overleed op 18 februari 1855 te Tilburg en is een dochter van de (eerdergenoemde) Cornelis Appels en Petronella van Beurden.

Grootvader van de bruid is oom van de bruidegom

Op 7 november 1887 trouwden te Tilburg Martinus Petrus Adrianus van Sprang en Anna Huberta Petronella van Eijk. Als één van de getuigen verscheen: Adrianus Martinus van Eijk, 82 jaar, grootvader van de bruid én oom van de bruidegom:

Bruidegom Martinus Petrus Adrianus van Sprang is op 2 oktober 1859 te Tilburg geboren en een zoon van Adriaan van Sprang en Helena van Venrooij. Zijn ouders zijn op 6 mei 1850 te Tilburg getrouwd, moeder Helena van Venrooij was een dochter van Jan Baptist van Venrooij en Adriana van Iersel.

Bruid Anna Huberta Petronella van Eijk is op 26 augustus 1864 te Tilburg geboren en een dochter van Wilhelmus van Eijk en Johanna Maria van Herwijnen. Haar ouders zijn op 2 augustus 1862 te Driel (Bommelerwaard) getrouwd. Haar vader is een zoon van Martinus Adriaan van Eijck en van Petronella van Venrooij. Laatstgenoemd echtpaar is op 21 mei 1835 te Tilburg gehuwd, Petronella van Venrooij was een dochter van (de reeds eerder genoemde) Jan Baptist van Venrooij en Adriana van Iersel. In de huwelijksakte van 1887 wordt de naam van de getuige verkeerd vermeld: Er staat Adrianus Martinus van Eijk, dat moet zijn Martinus Adriaan van Eijk. En dan klopt het verhaal: hij is een grootvader van de bruid en een (aangehuwde) oom van de bruidegom.

Kwartierstaat van Geertje Aalders te bestellen

De kwartierstaat van Geertje Aalders is nu ook te bestellen via de website van het archief.
Regionaal Archief Tilburg liet deze kwartierstaat maken in het kader van het 200-jarig bestaan van de Burgerlijke Stand. De mooie prent kan zomaar het pronkstukje van de familie worden! Al je voorouders weergegeven in een boom met vrolijke dierfiguren, een eyecatcher in elke (woon-)kamer en een mooi cadeau bij een geboorte, huwelijk of familiefeest.

De prent is voor € 15,- te koop bij de receptie van Regionaal Archief Tilburg. Bij een bestelling via de website en verzending per post komt daar nog € 7,70 aan portokosten bij. Hij wordt geleverd in een stevige koker met een oefenvel op A3 en uitleg hoe je de voorouders kunt invullen. De afmeting is 60 x 85 cm. Meer weten? Ga naar de website.

Krijgen jong overleden kinderen altijd een voornaam?

Het gebeurt zelden, dat een kind dat spoedig na de geboorte overlijdt, een naam krijgt en dat van dat kind zowel een geboorte- als een overlijdensakte wordt opgemaakt. In het werkgebied van RAT is dat slechts drie keer gebeurd en toevallig in alle gevallen te Goirle.


Op 13 februari 1817 werd om 4 uur ´s avonds geboren: Johanna, dochter van Jan van Erven en Anna van Raak. De aangifte van de geboorte geschiedde op 14 februari 1817 om 11 uur ´s morgens:

Johanna van Erven is op 13 februari 1817 om 4 uur ´s avonds overleden, oud enige minuten. Ook nu is de aangifte geschied op 14 februari 1817 om 11 uur ´s morgens:

Het tweede kind is Adriana van Beurden, geboren Goirle 10 maart 1817, 10 uur ´s avonds, dochter van Willem van Beurden en Maria Mutsaars:

Ook dit kind overleed kort na de geboorte, oud enige minuten, op 10 maart 1817, om 10 uur ´s avonds:

Zowel de aangifte van geboorte als van overlijden is geschied op 11 maart 1817 om 8 uur ´s morgens.

Het derde kind is Cornelis van Erven, zoon van eerdergenoemde Jan van Erven en Anna van Raak, geboren 2 april 1819 om 2 uur ´s morgens:

Ook dit kind overleed kort na de geboorte, oud enige minuten, op 2 april 1819, om 2 uur ´s morgens:

Zowel de aangifte van geboorte als van overlijden geschiedde op 2 april 1819 om 11 uur ´s morgens.

Dit zijn de enige drie vermeldingen van kinderen, die geboren zijn in het werkgebied van RAT, kort na de geboorte zijn overleden, én waarbij zowel een geboorte- als een overlijdensakte is opgemaakt. In alle drie gevallen is de geboorteaangifte geschied op een moment, dat het kind al was overleden. Opmerkelijk is dat de vader telkens bij de geboorteaangifte het (reeds overleden) kind aan de ambtenaar heeft gepresenteerd!

In de meeste gemeenten zal in dat soort gevallen slechts één akte zijn opgemaakt nl. een akte van aangifte van een doodgeboren kind.

Enkele andere bizondere geboorte- en overlijdensaangiften vonden plaats te Terheijden in 1833. Op 2 maart 1833 om 3 uur ´s middags deed Antonie van Rooij aangifte van de geboorte van een naamloos kind van het vrouwelijke geslacht, dochter van hem en van Cornelia Lodewijk, geboren 2 maart 1833 om half tien ´s morgens:

Op 2 maart 1833 werd om half zes ´s avonds aangifte gedaan van het overlijden van een naamloze dochter, oud 6 uur, overleden 2 maart 1833 om half vier ´s middags, dochter van Antonie van Rooij en Cornelia Lodewijk:

Als de opgegeven tijden kloppen, leefde het kind nog toen de vader aangifte deed van de geboorte. Desondanks heeft het kind geen voornaam gekregen, maar is er wél een geboorte- en overlijdensakte opgemaakt.

Ook in Terheijden werd op 30 juli 1833 om 6 uur ´s morgens een naamloze zoon geboren van Cornelis Gabriels en Cornelia Manni. De aangifte van de geboorte geschiedde op 30 juli 1833 om 9 uur ´s morgens:

Dit naamloze kind overleed op 30 juli 1833, oud een kwartier, om bijna half zeven ´s morgens. De aangifte geschiedde om 1 augustus 1833 om 9 uur ´s morgens:

Dit geval lijkt veel op het vorige, met één essentieel verschil: Op het moment van aangifte van de geboorte van het kind was het kind reeds overleden.

getuigen bij huwelijk (2)

De eerste vrouw, die getuigt bij een huwelijk

Sinds 1927 mogen ook vrouwen optreden als getuigen bij een huwelijk. Het eerste huwelijk binnen het werkgebied van Regionaal Archief Tilburg waarbij dat gebeurde, vond plaats op 6 september 1927 te Raamsdonk. Toen trouwden Adrianus Cornelis Ouburg en Hermina van Dongen. Als huwelijksgetuigen verschenen zijn broer Cornelis Pieter Ouborg en haar zus Johanna Cornelia van Dongen, verpleegster, wonende te Haarlem:

Een halve zwager als getuige

Op 29 januari 1890 trouwden Josephus Martinus Franciscus Leenaerts met Dorothea Maria Spijkers te Tilburg. Een van de getuigen was de 52-jarige Josephus Franciscus Antonissen, halve zwager van de bruidegom:

De vraag is nu: wat is een halve zwager? Uit de huwelijksakte blijkt dat de bruidegom een zoon is van Joannes Franciscus Leenaerts en Johanna Maria Vermeulen. Dit echtpaar trouwde op 29 augustus 1861 te Tilburg. De bruidegom was toen weduwnaar van Martina de Bresser. Uit het huwelijk Leenaerts/de Bresser (gesloten op 5 juli 1838 te Tilburg) is een dochter Clasina Helena Leenaerts geboren, die op 3 mei 1877 te Tilburg trouwde met Josephus Franciscus Antonissen.

Halve zwager betekent dus: gehuwd met een halfzus van de bruidegom.

Schoonvader als getuige

Als een schoonvader als getuige bij een huwelijk optreedt, betekent dat, dat óf bruidegom óf bruid óf beiden eerder gehuwd zijn geweest. Anders kun je immers geen schoonvader hebben.

Op 12 januari 1887 trouwden te Tilburg Constantinus Justinus Hubertus Schutjes, weduwnaar van Johanna Dirksen, en Johanna Maria Adriana de Roij. Een van de getuigen is de 77-jarige in Boxtel woonachtige Adrianus Dirksen, schoonvader van de bruidegom:

Het eerste huwelijk van de bruidegom, met Johanna Dirksen, vond plaats op 15 november 1873 te Boxtel. Zij was een dochter van genoemde Adrianus Dirksen.

Een stiefzoon en schoonzoon als getuigen

Op 11 januari 1893 trouwden te Tilburg Franciscus van Berkel, weduwnaar van Cornelia Vissers en Maria Anna Smits, weduwe van Cornelis Zomers. Als getuigen verschijnen o.a. de 36-jarige Rudolphus de Jong, stiefzoon van de bruid en de 28-jarige Willem Rudolf Feijen, schoonzoon van de bruid:

Willem Rodolf Feijen is inderdaad een schoonzoon van de bruid: hij trouwde op 8 november 1864 te Tilburg met Petronella Louisa Norberta Zomers, dochter van Cornelis Zomers en Maria Anna Smits.

Rudolphus de Jong blijkt bij nader onderzoek ook een schoonzoon van de bruid te zijn: hij trouwde op 23 november 1881 te Tilburg met Maria Philomena Zomers, dochter van Cornelis Zomers en Maria Anna Smits. Waarom hij in de huwelijksakte stiefzoon wordt genoemd is een raadsel.

Behuwdneven als getuigen

Op 8 februari 1888 trouwden Antonie Kerkhof, weduwnaar van Hendrina Schellen en Johanna Maria Tops, weduwe van Johannes van den Broek. Als getuigen verschijnen o.a. de 45-jarige Adriaan van Spaendonk en de 53-jarige Wilhelmus van Spaendonk, behuwdneven van de bruidegom:

De term behuwdneven kan twee dingen betekenen: óf de echtgenoten van de behuwdneven zijn nichtjes van de bruidegom, óf de behuwdneven zijn volle neven van de eerste echtgenote van de bruidegom. Het laatste blijkt hier het geval te zijn. Adriaan van Spaendonk trouwde op 3 juni 1869 te Berkel-Enschot met Adriana de Veer. Zij broer Wilhelmus trouwde op 27 november 1873 te Tilburg met Adriana Paridaens. De broers zijn zonen van Wilhelmus van Spaendonk en Cornelia de Kok. Uit de huwelijksakte van laatstgenoemd echtpaar (Tilburg 9 januari 1826) blijkt dat bruidegom Wilhelmus een zoon is van Peter van Spaendonk en Cornelia Schuurmans.

Het eerste huwelijk van Antonie Kerkhof, met Hendrina Schellen, vond op 23 augustus 1871 plaats te Udenhout. Hendrina is een dochter van Willem Schellen en Maria Catharina van Spaandonk (gehuwd Udenhout 8 februari 1833) en een kleindochter van Peter van Spaandonk en Cornelia Schuurmans. De gebroeders van Spaendonk waren dus volle neven van de eerste echtgenote van Antonie Kerkhof en dus aangehuwde neven ofwel behuwdneven van Antonie Kerkhof.

(wordt vervolgd)

Wettige vader ook natuurlijke vader?

Als een kind van een ongehuwde moeder bij een huwelijk van die moeder erkend en/of gewettigd wordt, geldt (in het algemeen!) de regel: hoe groter de tijdspanne tussen geboortedatum van het kind en de huwelijksdatum van de moeder, des te kleiner is de kans dat de man, waar de moeder mee trouwt, behalve de wettige vader ook de natuurlijke vader van het kind is.



Er zijn echter uitzonderingen, zoals in het geval van Adriana de Rooij. Haar onwettige zoon Petrus is op 3 juni 1801 te Tilburg gedoopt. Zij trouwt op 2 maart 1814 te Tilburg met Adrianus Doorakkers. Bij dat huwelijk wordt haar voorechtelijke zoon, die dan inmiddels 12 jaar is, door haar man erkend:









Het huwelijk vindt dus ruim 12 jaar na de geboorte van haar zoon plaats. Je zou dan verwachten, dat Adrianus Doorakkers niet de natuurlijke vader is. Maar .... de doopinschrijving vertelt een ander verhaal. Volgens die inschrijving is Adrianus Doorakkers de vader van het kind (DTB 12 Tilburg):

Ook in het volkstellingsregister van 1810 wordt de zoon van Adriana de Rooij Doorakkers genoemd (volkstellingsregister Tilburg 1810, inv. nr. 1275, blad 21):

Hoewel Petrus dus officieus door het leven ging met de achternaam Doorakkers, heette hij tot 2 maart 1814 officieel Petrus de Rooij. Waarom Adrianus Doorakkers en Adriana de Rooij zo lang hebben gewacht met trouwen is een raadsel. Maar een ding lijkt wel zeker: Adrianus Doorakkers is de natuurlijke én wettige vader van Petrus.

getuigen bij huwelijk (1)

Deze keer gaat de aandacht niet uit naar de bruid en de bruidegom, maar naar de getuigen, die in de huwelijksakten worden vermeld. Tot ca. 1913 waren er vier getuigen. Sindsdien is het aantal teruggebracht tot twee. Sinds 1927 konden voortaan ook vrouwen getuigen bij een huwelijk. In het Burgerlijk Wetboek van 1838 wordt in artikel 45 lid 8 vermeld: De huwelijksakte zal vermelden: de voornamen, namen, den ouderdom, het beroep en de woonplaats der getuigen, mitsgaders de graden van bloedverwantschap of aanhuwelijking, welke tusschen hen en de partijen mogten bestaan.
Voor zover bekend is de graad van bloed- of aanverwantschap nooit aangegeven in de gemeenten welke tot het werkgebied van Regionaal Archief Tilburg behoren. U zult dus nooit in een huwelijksakte aantreffen, dat een getuige bloedverwant tweede graad zijlinie is van de bruid, er staat vermeld: broer (of zuster) van de bruid en ook niet aanverwant eerste graad rechte opgaande linie van de bruidegom, er staat vermeld: stiefvader (of stiefmoeder) van de bruidegom. De meeste getuigen die in de huwelijksakten worden genoemd, zijn broers of zwagers (lees schoonbroers, d.w.z. echtgenoten van zusters van bruid of bruidegom) van bruidegom of bruid. Aanzienlijk minder worden vermeld ooms en neven en nog minder worden verdere verwanten vermeld als achterneven en oudooms. Wat ook niet vaak voorkomt is dat vaders, grootvaders of zonen van bruidegom of bruid als getuigen optreden.

De ambtenaren van de burgerlijke stand zijn erg creatief geweest in het omschrijven van de relatie van bloed- of aanverwantschap tussen getuigen en bruidegom of bruid: tot op heden heb ik ca. 40 verschillende omschrijvingen aangetroffen!, zelfs zwagerinnen, een term die tegenwoordig niet meer gebruikt wordt.

In drie afleveringen zullen een aantal bijzondere huwelijksakten aan de orde komen.


De eerste akte betreft het huwelijk te Tilburg op 29 oktober 1884 van Petrus Adrianus van Berkel en Johanna van Haren, waarbij viers broers van de bruidegom als getuigen optreden en dat komt niet vaak voor:


De nu volgende akte betreft het huwelijk van Petrus Vrijhoeven en Maria Antonia Laurijssen,
gesloten op 16 mei 1894 te Tilburg, waarbij vier broers van de bruid als getuigen optreden en ook dat is een zeldzaamheid:

Vaders van bruidegom en bruid treden zelden als getuigen op. Op 9 augustus 1882 trouwden te Tilburg Antonius Franciscus Reijnen en Johanna Paulina van Boxtel, waarbij beide vaders als getuigen optreden:

Grootvaders treden uiteraard zeer zelden als getuigen op. Bijzonder is daarom de huwelijksakte van Johannes Cornelis Bogaers en Cornelia Verberne (Tilburg 18 mei 1876), waarbij zelfs twee grootvaders als getuigen optreden:

En dan kan het natuurlijk voorkomen, dat een weduwnaar hertrouwt en vier van zijn zoons uit zijn eerder huwelijk als getuigen optreden. Dat gebeurde toen op 12 april 1877 te Tilburg Johannes Schenkels, weduwnaar van Josina Bogaers trouwde met Elizabeth de Winter:

(wordt vervolgd)

Wedstrijd 'Kwartierstaat uit je hoofd' met mooie prijs

Op 10 december sluit Regionaal Archief Tilburg het feestjaar af van 200 jaar Burgerlijke Stand. Daarvoor werd er eerder al een wedstrijd uitgeschreven voor het invullen van je eigen kwartierstaat (meedoen kan nog t/m 5 december!).
Op 10 december worden hieruit 10 winnaars getrokken die als prijs een sierkwartierstaat krijgen. Om het extra spannend te maken, houden we dan ook een wedstrijd 'Invullen van kwartierstaat uit het hoofd'.  Wie het verst komt en het volledigste is, krijgt in elk geval de prijs, de sierkwartierstaat van Geertje Aalders.




Programma zaterdag 10 december:12.45 – 13.00 uur    inloop
13.00 – 13.15 uur    prijsuitreiking van de eerdere wedstrijd ‘Kwartierstaat’
13.15 – 14.00 uur    wedstrijd ‘Kwartierstaat uit je hoofd’ en kort verhaal van Theo van Herwijnen over de Burgerlijke Stand
14.00 – 14.45 uur     presentatie van Frans Clijsen, ambtenaar van de Burgerlijke Stand
14.45 – 15.00 uur    prijsuitreiking van wedstrijd ‘Kwartierstaat uit je hoofd’

Deelnemers aan de wedstrijd ‘Kwartierstaat uit je hoofd’ dienen van te voren een ingevulde kwartierstaat in, zodat de gegevens na het invullen te controleren zijn. Zij vullen de gegevens op een blanco kwartierstaat in, die uitgedeeld wordt in het archief. Er mogen geen hulpmiddelen bij gebruikt worden! Kinderen mogen deelnemen samen met een ouder. Een deskundige jury beoordeelt de inzendingen.

In een kwartierstaat komen alleen de voorouders voor, dus alleen de ouders van de ouders en daar dan ook weer de ouders van. Geen ooms, tantes, neven en nichten! Een sierkwartierstaat is een mooi geïllustreerde versie daarvan. Speciaal voor Regionaal Archief Tilburg ontwierp Geertje Aalders, bekend van de tijdschriften Flow en 101Woonideeën, een sierkwartierstaat. Deze wordt uitgewerkt als knipkunst, een creatief karwei waarvoor veel geduld nodig is. Op de foto is een voorbeeld te zien. Het knipkunstwerk dat voor Regionaal Archief Tilburg wordt gemaakt, wordt gefotografeerd en als mooie afdruk geleverd op stevig papier. Het eindresultaat is ca. 60 bij 85 cm groot en een mooi cadeau om voor de kerst, een huwelijk, geboorte of familiefeest te schenken.

Een jaar lang waren er activiteiten rondom het thema 200 jaar Burgerlijke Stand. Onze medewerker Theo van Herwijnen blogde wekelijks over opmerkelijke zaken in de Burgerlijke Stand en dit werden al snel de populairste artikelen op ons blog. In de entreehal van het archief lagen origenele voorbeelden van boeken met gegevens uit de Burgerlijke Stand. Om de drie maanden werd dit gewisseld om de oude en unieke boeken niet teveel bloot te stellen aan daglicht. Op educatief gebied werd de website allemaaloppapier.nl ontwikkeld, waarbij archieven uit alle provincies samenwerkten. Scholen kunnen dit materiaal gebruiken om de Burgerlijke Stand uit te leggen aan leerlingen.