Het aanbesteden van digitaliseringsprojecten

Regionaal Archief Tilburg stelt de komende jaren weer veel archiefbronnen digitaal beschikbaar. Op die manier komt meer en meer informatie op een laagdrempelige manier ter beschikking voor onderzoekers en belangstellenden. Daarnaast richt het archief zich meer op de vraag van klanten, zoals gemeenten. Digitalisering van archiefbronnen is daarvoor noodzakelijk. Het is zelfs één van de belangrijkste middelen om het doel van participatie, kennisdeling en samenwerking te bereiken. Digitalisering is leidend in de plannen van Regionaal Archief Tilburg. De uitvoering van de digitalisering vindt plaats door derden.

In het najaar van 2014 stonden vier digitaliseringsprojecten op het programma:
- Registers Burgerlijke stand (17.575 scans)
- Doop-, trouw- en begraafboeken (4.170 scans)
- Notariële archieven en schepenbanken (49.600 scans)
- Kaarten en tekeningen (199 stuks)

Omdat het om vier grote projecten tegelijk ging, hebben we deze aanbesteed. Het doel van de aanbesteding was om te komen tot een overeenkomst voor het digitaliseren van het materiaal door een of meerdere leveranciers. En dat is gelukt. Na de aanbestedingsprocedure in oktober 2014 kwam het digitaliseringsbedrijf GMS als ‘winnaar’ uit de bus voor alle vier de projecten. In 2015 zou alles conform planning worden gedigitaliseerd. Vanuit het archief kwam echter de vraag of een of meerdere digitaliseringsprojecten al in 2014 zouden kunnen worden gerealiseerd. Dat bleek te kunnen en GMS ging meteen aan het werk om dit mogelijk te maken. In eerste instantie konden drie projecten al worden uitgevoerd. Het project ‘Notariële archieven en Schepenbanken’ zou dan in 2015 gedigitaliseerd worden. Tot onze grote verrassing heeft GMS het voor elkaar gekregen om ook dit archief in 2014 te digitaliseren. Een compliment waard!

Na het digitaliseren moesten alle digitale beelden geupload worden op onze website. In de afgelopen maanden werd steeds een van de genoemde projecten zichtbaar op onze website. Als eerste waren dat de aanvullingen van de registers van de burgerlijke stand van Dongen, Drimmelen, Goirle, Loon op Zand, Moergestel, Oisterwijk en Oosterhout (zie weblog van 18 februari). Gevolgd door de aanvullingen van de doop-, trouw- en begraafboeken van Berkel-Enschot, Tilburg en Oisterwijk. Daarna was het de beurt aan het archief van Schepenbank Geertruidenberg (zie weblog 10 februari) en de notariële archieven van Diessen, Baarle-Nassau en Chaam. Tenslotte werden de 199 kaarten en tekeningen van Tilburg gepubliceerd, waardoor nu alle vier de projecten voor iedereen digitaal zijn in te zien. Neem eens een kijkje en geniet van al onze digitaliseringsprojecten.

Nieuwe scans van de registers van de Burgerlijke stand

In de afgelopen weken zijn er weer scans van registers van de Burgerlijke Stand op de website geplaatst van diverse gemeenten.

Het betreft:

Gemeente Dongen
Combinatieregister: 1814

Gemeente Drimmelen
Geboorteregisters: 1903 t/m 1907

Gemeente Goirle
Geboorteregisters: 1903 t/m 1912
Huwelijksregisters: 1923 t/m 1939
Overlijdensregisters: 1941 t/m 1963

Gemeente Loon op Zand
Geboorteregisters: 1904 t/m 1907
Huwelijksregisters: 1916 t/m 1931
Overlijdensregisters: 1940 t/m 1954

Gemeente Moergestel
Geboorteregisters: 1915 t/m 1914
Overlijdensregisters: 1961 t/m 1964

Gemeente Oisterwijk
Geboorteregisters: 1911 t/m 1914
Overlijdensregisters: 1971 t/m 1964

Gemeente Oosterhout
Huwelijksregisters: 1925 t/m 1932
Overlijdensregisters: 1951 t/m 1959

Achter de schermen wordt er door vrijwilligers hard gewerkt om alle namen in de database te krijgen. Op dit moment zal dus in de meeste gevallen een zoekopdracht nog geen resultaat uit deze registers geven.

Maar u kunt zelf de boeken inzien via genealogie > inzien van bronnen en daar aangeven welk register u wilt zien. Daarna komt u via de knop > inzien register bij de digitale beelden.

Achterin ieder register zit een index waardoor u snel bij de juiste akte komt.

Overzicht borgbrieven nu digitaal doorzoekbaar

Een borgbrief is een verklaring die werd afgegeven tot het begin van de 19e eeuw als iemand ging verhuizen of in een andere plaats trouwde. De brief werd  door een organisatie zoals het armenbestuur of het dorpsbestuur afgegeven. In de borgbrief werd de garantie gegeven dat als een persoon tot armoede verviel in de nieuwe woonplaats de kosten van levensonderhoud gedeeltelijk of in zijn geheel voor de rekening van de armenzorg of dorpsbestuur van de plaats van herkomst kwam. In de borgbrieven staat vaak informatie over het gezin, hoe de kost verdiend werd en waar men vandaan kwam.
Jaren geleden waren de overzichten van borgbrieven in de studiezaal in te zien. Tussentijds hebben er omnummeringen plaatsgevonden bij een aantal de archieven waar borgbrieven in voorkomen en was de programmatuur waar de overzichten in gemaakt waren verouderd.
Maar de bestanden met de lijsten zijn weer opgefrist en nu digitaal beschikbaar.
Een overzicht van de borgbrieven van Berkel-Enschot, Diessen, Dongen, Goirle, Loon op Zand, Moergestel, Oisterwijk, Riel, Tilburg en Udenhout is terug te vinden via onze startpagina. Per gemeente vindt u een link naar het bestand.
In het overzicht per plaats vindt u de namen die op de borgbrief voorkomen en de vindplaats van de betreffende borgbrief binnen het archief.
( foto Archief 3 Dorpsbestuur Tilburg 1387-1810 inv.nr. 139)

Wat begraafregisters nog meer vertellen

Heel vaak zijn begraafregisters meer dan een droge opsomming van namen en begraafdata, zoals de nu volgende voorbeelden illustreren. Zo komt het soms voor, dat wanneer overledenen in de kerk worden begraven, de plaats van het graf in de kerk wordt aangegeven. Dat is o.a. het geval te Baarle-Nassau (DTB 8 Baarle-Nassau scan 16). Op 16 januari 1748 is aldaar begraven in de kerk de huisvrouw van Jan Tuijtelaers, vier stenen van de zerk met de koperen letters:

In Terheijden werd op 1 februari 1723 de heer Reijers in de kerk begraven, voor zijn gestoelte, daar hij placht te zitten (DTB 14 Terheijden scan 22):

De begraafplaats hoeft niet altijd hetzelfde te zijn als de plaats van overlijden, zoals de volgende twee voorbeelden aantonen.

Susanna Crooswijk overleed te Rotterdam op 30 september 1787, en werd op 4 oktober 1787 te Hooge en Lage Zwaluwe begraven (DTB 7 Hooge en Lage Zwaluwe scan 84):

Cathalijn Witten overleed op 7 maart 1739 te Dongen, maar werd op 13 maart 1739 te 's Gravenmoer begraven (DTB 21 Dongen scan 24):

Soms worden er in begraafregisters aliasnamen vermeld, zoals in Loon op Zand toen op 18 augustus 1763 Jan Janze Brands werd begraven. Het begraafboek meldt: Jan Janze Brands alias de Pruisch (DTB 16 Loon op Zand scan 19):  

In Dongen werd op 20 januari 1717 het kind van Anthony Hendricx alias Oubolleken begraven (DTB 15 Dongen scan 32):

Frappant is dat op 22 september 1727 ook te Dongen het kind van Adriaan Hendricx alias Oubolleken werd begraven (DTB 18 Dongen scan 17):

Waarschijnlijk gaat het hier om twee broers Anthony en Adriaan, die beiden alias Oubolleken werden genoemd, mogelijk de bijnaam voor hun vader Hendrik.

Op 14 september 1759 is te Dongen Berent Jespers overleden (DTB 25 Dongen scan 23). Dankzij het begraafboek weten we dat hij koksjongen is geweest en ook in Oost-Indië heeft vertoefd: 

Als een man overlijdt die ongehuwd is, is het een jongeman ook al is hij 65 jaar. In Udenhout heeft men toen Jan Maas op 9 juli 1759 als jongeman werd begraven, er voor alle zekerheid toch maar als overbodige informatie bij vermeld, dat hij niet getrouwd was (DTB 6 Udenhout scan 12): 

Op 7 juni 1775 werd te Chaam Hendrik Klasen begraven, nalatende een hoogzwangere vrouw (DTB 6 Chaam scan 90): 

Personen van 100 jaar of ouder kwamen zelden voor in de 18e eeuw. In Loon op Zand had men zelfs een 107-jarige Jan Willemse van Vught, hij werd op 16 februari 1767 aldaar begraven, kind of kinderen nalatend (DTB 16 Loon op Zand scan 29)

En tenslotte nog een opmerkelijke vermelding uit het begraafboek van Dongen. Op 25 februari 1762 is te Dongen overleden: de huisvrouw van  Adriaan Govaarts (DTB 26 Dongen scan 5):

Behalve voor het luiden van de klokken worden ook de "extraordinaire moeijtens van het versetten van gestoelte, bancken en stoelen" in rekening gebracht, zijnde zes stuivers. 

Doodsoorzaken in begraafregisters

In begraafregisters van vóór 1811 worden meestal geen doodsoorzaken vermeld. Als ze al vermeld worden, gaat het meestal om verdrinkingen. Maar er zijn uitzonderingen.

Op 3 augustus 1755 is Jan van den Broek te Hilvarenbeek begraven, hij was van een coorencar doodgevallen (DTB 12 Hilvarenbeek scan 17):

Ook in Hilvarenbeek is Jan van de Zande rond 16 januari 1758 vermoord (DTB 12 Hilvarenbeek scan 20):

 

Op 21 september 1758 is Johannes Jacobus Huijben, adjunct-predikant te Chaam, te Breda overleden aan de kinderpokjes, hij werd op 23 september 1758 aldaar begraven (DTB 6 Chaam scan 48):

Op 1 maart 1756 zijn Johannes Adriaen van Drunen en Zebregt Jan Ravens verdronken te Moergestel, zij zaten beiden in hetzelfde bootje (DTB 9 Moergestel scan 20): 

Soms is de reden van overlijden niet vermeld, terwijl  daar wel aanleiding toe was. Op 2 september 1806 is Anthony het kind van Jacobus Cornelissen, oud 4 jaar, "gestorven of verongelukt". Het gaat waarschijnlijk om verdrinking, maar de exacte doodsoorzaak wordt niet vermeld (DTB 19 Terheijden scan 40):

  

Willem Cornelis Swaans uit Loon op Zand is tijdens het bijwonen van een begrafenis in Udenhout op 12 april 1737 doodgebleven (DTB 5 Udenhout scan 9):

Hij werd op 15 april 1737 in zijn woonplaats begraven (DTB 14 Loon op Zand scan 83):

De afkorting lkna achter zijn naam betekent dat hij een kind of kinderen nalaat.

Embert Smits werd op 4 januari 1738 te Dongen begraven. Hij is verdronken omdat hij vast zat in het rad van de watermolen (DTB 21 Dongen scan 15):

Jan Walraaven overleed op 27 november 1769 te Dongen, omdat hij zich morsdood had gedronken (DTB 27 Dongen scan 41):

Op 6 september 1706 is Adriaan Bogaard te Dongen doodgestoken en op 10 september 1706 begraven (DTB 14 Dongen scan 14):

Op 15 januari 1793 is Michiel van der Wee versteven dood gevonden (doodgevroren) te Dongen (DTB 32 Dongen scan 25):

Op 5 juli 1732 is Adriaen de Bruijn te Dongen begraven, hij is doodgestoken (DTB 20 Dongen scan 21):

Op 30 oktober 1732 is Willem Hendriks van Dun te Dongen begraven, hij is doodgestoken, soo de spraak gaat (d.w.z. volgens geruchten) door de jager van Dongen (DTB 20 Dongen scan 22): 

Valentijnsdag

De voornamen Valentijn en Valentina zijn tegenwoordig enorm populair, als we de databank van het Meertensinstituut mogen geloven. Deze voornamen komen we in de doopboeken en de burgerlijke standsregisters van 1811-1912 echter sporadisch tegen. Voor zover bekend zijn er in het werkgebied van RAT slechts 8 jongetjes met de eerste voornaam of volgnaam Valentijn geboren en 4 meisjes met de eerste voornaam of volgnaam Valentina. Hier volgen ze.
De oudste Valentijn is op 1 juli 1810 gedoopt te Oisterwijk (DTB 14 Oisterwijk scan 28):

Dan duurt het bijna 30 jaar tot er, toevallig weer in Oisterwijk, een Valentijn wordt geboren (4 februari 1840):

Eén jaar later volgt Hilvarenbeek (10 januari 1841):

Op 27 januari 1846 is Baarle-Nassau aan de beurt:

En dan volgt op 1 juni 1872 Tilburg:

Op 6 januari 1884 en 14 februari 1886 volgen te Made en Drimmelen twee gelijknamige broers:



Toevallig is de jongste op Valentijnsdag geboren!!

Op 30 september 1889 wordt er te Raamsdonk een jongetje geboren, met dezelfde voornamen Johan Coenraad Valentijn als zijn vader:

De oudst bekende Valentina is op 7 februari 1856 te Raamsdonk geboren:

Op 1 augustus 1868 volgt Valentina nummer 2 te Made en Drimmelen:

De laatste twee Valentina's, zusjes, zijn beiden te Loon op Zand geboren, respectievelijk op 22 april 1880 en 12 november 1891:

Huwelijksdispensaties bij de rooms-katholieke kerk (1)

Bij rooms-katholieke huwelijken komt het regelmatig voor, dat een huwelijk met dispensatie is gesloten. De drie belangrijkste dispensaties zijn: trouwen in de gesloten tijd (tempore clauso) en dispensaties wegens te nauwe bloedverwantschap (consanguinitatis) of aanverwantschap (affinitatis) tussen bruidegom en bruid. Dispensatie voor trouwen in de gesloten tijd betekent dat bruidegom en bruid vrijstelling krijgen om in de advent of vasten te trouwen. Dispensatie wegens bloedverwantschap wordt verleend als de bruidegom en bruid gemeenschappelijke grootouders (2e graad), overgrootouders (3e graad) of betovergrootouders (4e graad) hebben. Het kan daarbij voorkomen dat een betovergrootouder van de bruidegom dezelfde persoon is als een overgrootouder van de bruid. Er is dan sprake van een dispensatie in de 3e en 4e graad. Soms komt het voor, dat de huwelijkspartners langs een lijn een gemeenschappelijke betovergrootouder hebben en langs een andere lijn een gemeenschappelijke overgrootouder. Er is dan sprake van een dubbele dispensatie. Dispensatie wegens aanverwantschap komt alleen voor als minstens één van de huwelijkspartners eerder gehuwd is geweest. Als bijvoorbeeld een man als weduwnaar trouwt en zijn eerste echtgenote had eenzelfde overgrootouder als de vrouw waar de man nu mee trouwt vindt dispensatie plaats wegens aanverwantschap in de 3e graad. Ook hier kan dubbele dispensatie optreden. Als genoemde weduwnaar en zijn a.s. vrouw een gemeenschappelijke betovergrootvader hebben vindt er behalve dispensatie wegens aanverwantschap in de 3e graad ook dispensatie wegens bloedverwantschap in de 4e graad plaats. Vermeldingen van dispensaties kunnen een belangrijk hulpmiddel zijn bij stamboomonderzoek. In het hiernavolgende zullen enige voorbeelden van dispensaties volgen.

Op 30 maart 1750 trouwden Adrianus Peeters en Paula Nicolaas Smekens te Baarle-Nassau (DTB 3 Baarle-Nassau scan 104):

Zij krijgen dispensatie om te trouwen in de vastentijd.

Op 3 december 1797 trouwden Henricus Wouter Verhoeven en Jacoba Roel Janssens te Berkel-Enschot (DTB 3 Berkel-Enschot scan 32):.

Ook zij kregen huwelijksdispensatie, deze keer wegens huwelijk in de adventstijd.

Op 8 mei 1804 trouwden Antonius Aarts en Joanna Maria Pijnenborg te Loon op Zand met dispensatie wegens 2e graad bloedverwantschap (DTB 9 Loon op Zand scan 47):

Antonie Aarts overleed op 20 maart 1832 te Loon op Zand, 84 jaar, echtgenoot van Anna Maria Pijnenburg. Hij is gedoopt te Loon op Zand 11 november 1755, als zoon van Jan Aertse en Adriana van Eggelen.
Joanna Maria Pijnenborg overleed op 2 april 1834 te Loon op Zand, oud 55 jaar, weduwe van Antonie Aarde. Zij is op 29 juni 1779 te Loon op Zand gedoopt als dochter van Heiliger Pijnenborg en Cornelia Aarde. Cornelia Aarde is op 7 maart 1749 gedoopt te Loon op Zand als dochter van Joannes Aertse en Adriana van Eggelen. De dispensatie wegens 2e graad bloedverwantschap klopt dus niet. Dat had moeten zijn: 1e en 2e graad gemengd. Immers: Joannes Aerts en Adriana van Eggelen zijn de ouders van de bruidegom en de grootouders van de bruid.

Op 7 mei 1745 trouwden eveneens te Loon op Zand Henricus Valck en Maria van de Laer. Hun huwelijk vond plaats wegens 2e/3e graad gemengde bloedverwantschap (DTB 7 Loon op Zand scan 158):

Verklaringen over de graden van bloedverwantschap vereisen in het algemeen veel genealogisch onderzoek .
Soms vereist het helemaal geen onderzoek, dan spreekt de huwelijksinschrijving voor zich. Zo'n zeldzaam geval deed zich voor toen Digman Jan Adriaan Janssen alias Couwelaers op 18 maart 1684 te Alphen in ondertrouw ging met Catharina Jan Willem Janssen alias Couwelaers (DTB 3 Alphen en Riel scan 128). Dat huwelijk vond plaats met 3e graad dispensatie bloedverwantschap, en dat is geen verrassing. De grootvader van de bruidegom was Adriaan en die van de bruid was Willem. Dat waren broers. De gemeenschappelijke voorouder van bruidegom en bruid was dus Jan, de vader van beider opa's:

Een voorbeeld van dispensatie wegens 3e/4e graad gemengde bloedverwantschap vinden we bij het huwelijk van Cornelius Melis en Nicolaa Mutsaerts op 3 maart 1710 te Moergestel (DTB 2 Moergestel scan 79):

Een huwelijk wegens 4e graad bloedverwantschap en tevens een van de oudste huwelijken die in het werkgebied van Regionaal Archief Tilburg met dispensatie zijn gesloten is op 6 maart 1612 ingeschreven te Hilvarenbeek toen Abrahamus Cornelius van Aelst en Anna Gijsbertus Bon... trouwden (DTB 1 Hilvarenbeek scan 125):

Om deze dispensatie te kunnen verklaren helpen de DTB's niet, er zal uitgebreid onderzoek nodig zijn in rechterlijk en notarieel archief!

Een voorbeeld van dubbele dispensatie is het huwelijk van Joannes Tileman Beunis en Maria Theodorus Beunis, dat op 1 mei 1808 plaatsvond te Loon op Zand (DTB 9 Loon op Zand scan 49), zij trouwden met zowel 3e graad als 4e graad bloedverwantschap: 

Omdat bruidegom en bruid allebei Beunis heten, ligt het voor de hand dat één van de dispensaties via die lijn loopt en dat blijkt ook te kloppen:

Maria Beunis overleed op 17 december 1854 te Loon op Zand oud 66 jaar, echtgenote van Jan Tieleman Beunis. Zij is op 20 maart 1788 gedoopt te Loon op Zand als dochter van Theodorus Theodorus Beunissen en Cornelia Joannes Hamers. Haar vader Theodorus is op 16 januari 1749 gedoopt te Loon op Zand als zoon van Theodorus Tieleman Beunessen en Maria Thomas Swart. Grootvader Theodorus is op 30 april 1693 te Loon op Zand gedoopt als zoon van Tieleman Theodorus Beunen en Maria Henricus Verhoeven. 

Jan Tieleman Beunis overleed te Loon op Zand op 19 maart 1855, 79 jaar, weduwnaar van Maria Beunis, zoon van Tieleman en Maria Beunis. Zijn moeder heette geen Beunis, maar Sup! Johannes is op 27 november 1775 te Loon op Zand gedoopt als zoon van Tieleman Henricus Beunisse en Maria Sup.

Zijn vader Tieleman is op 3 november 1733 te Loon op Zand gedoopt als zoon van Henricus Tieleman Beunis en Maria Hubertus Hamers. Grootvader Henricus is op 24 juli 1699 te Loon op Zand gedoopt als zoon van Tieleman Theodorus Beunen en Maria Henricus Verhoeven. Laatstgenoemde Tieleman is zowel overgrootvader van de bruidegom als van de bruid en dat verklaart de 3e graad bloedverwantschap. De vierde graad bloedverwantschap loopt misschien via de familie Hamers: zowel bruidegom als bruid hebben een voorouder die Hamers heet.

(wordt vervolgd)