Charters en muurkranten: terug van weggeweest.

Akte van belening uit 1269

Afgelopen week zijn de charters van Loon op Zand en Hilvarenbeek teruggekomen uit het Zeeuws Archief, waar ze zijn gedigitaliseerd, net zoals onze collectie muurkranten. Deze archiefstukken zijn wel uitersten: de middeleeuwse en vroegmoderne charters, geschreven op perkament en de laat twintigste-eeuwse muurkranten (1978-1995), gezeefdrukt op groot formaat restpapier.

Een charter is een officieel document, geschreven op perkament en vaak met een zegel - of meerdere- eraan bevestigd. Hoewel charters werden opgesteld vanaf de vroege middeleeuwen tot aan het begin van de negentiende eeuw, worden ze specifiek beschouwd als hét ultieme middeleeuwse bronnengenre. De inhoud van charters kan heel divers zijn, al hebben ze alle gemeen dat het een officiële bekrachtiging van een afspraak is en dat ze zijn opgesteld volgens min of meer vaste formuleringen. Het oudste charter uit de charterverzameling van Loon op Zand is een akte van belening van 4 mei 1269. Dit is tevens het oudste archiefstuk uit de collectie van regionaal Archief Tilburg! In deze akte geeft hertog Jan I van Brabant (1254-1294) de heerlijkheid ‘Venloene’ in leen aan zijn schildknaap Willem, heer van Hoerne.

Muurkrant 161 (1985)

Tussen 1978-1995 verschenen met grote regelmaat zeefdrukaffiches met pakkende koppen en gericht tegen de gevestigde orde op de Tilburgse muren. Deze muurkranten hingen op in het oog springende plaatsen zoals fabriekspoorten, bushaltes, brievenbussen, bij ingangen van openbare gebouwen of in drukke winkelstraten. De muurkrant opereerde in de sfeer van anonimiteit. Waar de krant gedrukt werd bleef geheim en wie de muurkrantmedewerkers waren viel ook niet te achterhalen. Deze geheimzinnigheid was nodig vanwege de te verwachten tegenacties van de autoriteiten en andere ‘slachtoffers’ van de muurkrant. Wie contact wilde of geschikte onderwerpen had voor in de muurkrant, kon een briefje schrijven naar postbus 814. Atoombewapening, milieuvervuiling en corrupte politici waren regelmatig terugkerende thema’s.

De charters zijn gedigitaliseerd in het kader van de Charterbank. In 2015 komen de charters van Loon op Zand en Hilvarenbeek online. De inhoud wordt getranscribeerd door vrijwilligers.
In 2015 wordt ook een begin gemaakt met het project 'Muurkranten en Actiecultuur'.

Ons Stuk van het Jaar, tegen digitaal geheugenverlies

Enthousiast over onze inzending voor Stuk van het Jaar maakten Jaël Jonkman en Jojanneke van Zandwijk een kort filmpje, een 'one-minute', van ons Stuk. Daarin leggen we om uit waarom wij zo'n heel modern archiefstuk hebben gekozen.



De ontwikkelingen in digitalisering gaan snel. Zo snel, dat de manier waarop wij thuis digitale foto's opslaan over 50 jaar misschien niet meer werken. Nu al zijn documenten die 15 jaar geleden op floppy's werden bewaard (want o, dat was een goede back-up!) moeilijk te lezen, want wie heeft er nog een computer waar floppy's in kunnen? Nu slaan we op USB-sticks op of branden we op cdroms. Maar hebben we over 50 jaar nog apparaten om die te lezen?
Vandaar dat wij als archief hedendaagse digitale foto's in de collectie opnemen. Om zeker te zijn, dat deze tijdsbeelden over 50 jaar en daarna bewaard blijven. En zo kwam de foto van Roze Maandag van Anne-Marie van der Gouw in onze collectie terecht.

Een kleine maand voordat de verkiezing Stuk van het Jaar begon, was er een prachtige aflevering van het tv-programma Tegenlicht te zien, met de veelzeggende titel: Digitaal geheugenverlies. De documentaire vertoont raakvlakken met de gedachte achter ons Stuk van het Jaar. Er wordt gesproken over de 'Digital Dark Age'. Dat is niet alleen een doemscenario voor de toekomst: ook nu al is veel kennis niet meer toegankelijk omdat het in verouderde formats of op verouderde dragers is opgeslagen (zoals het geval met de floppy's van 15 jaar geleden). In de aflevering zien we beelden uit Silicon Valley in Amerika, waar gedreven mensen sleutelen aan de enige machine waarmee NASA-banden te bekijken zijn met daarop gegevens van een historische maanreis. Als deze mensen deze inzet niet doen, zijn die beelden straks compleet verdwenen!
We maken in Tegenlicht kennis met de Wayback Machine van The Internet Archive, een initiatief dat websites bewaart. Zo kan je daarin zien hoe onze website er in 2007 uitzag. 

De gedachte achter dit soort verzamelingen zet je aan het nadenken over wat wel en wat niet te bewaren voor de toekomst. En hoe erg het is dat veel van de informatie die wij nu creëren er straks mogelijk niet meer is.
Brewster Kahle Van The Internet Archive zegt het heel treffend: "If we loose the past, we will live in an Orwellian world, in a perpetual present". Goed bewaren dus!


Stemmen op de foto van Roze Maandag kan via Stuk van het Jaar.

Dorpsbestuur van Udenhout, 1597-1813, online beschikbaar

Steeds meer archieven van Regionaal Archief Tilburg worden gedigitaliseerd en vanaf vandaag, 13 mei 2014, is er een nieuwe bron digitaal beschikbaar. Na de registers van de Burgerlijke stand, doop-, trouw- en begraafboeken, bevolkingsregisters, notariële archieven, rechterlijke archieven en gemeentebesturen kun je nu ook een dorpsbestuur als bron digitaal inzien.

Het gaat om het dorpsbestuur van Udenhout, dat al langere tijd op de planning stond om digitaal beschikbaar te maken. Eind 2013 is dit archief bij Picturae in Heiloo gedigitaliseerd. Vanaf heden is het dorpsbestuur van Udenhout, 1597 - 1813, archiefnummer 864 (in totaal 148 inventarisnummers), in te zien via onze website.

De tekst van de inventaris begint met een uitgebreide historische beschrijving van het dorpsbestuur van Udenhout. Daarin lezen we o.a. het volgende: “De secretaris van de Vrijheid Oisterwijk, die tevens secretaris was van Udenhout, was verantwoordelijk voor de bewaring der archieven van alle betrokken gemeenten. Het archief van Udenhout werd aanvankelijk bewaard in de kapel [in Oisterwijk]. In 1692 werd voor dat doel een kastje in de muur gemaakt, doch het is de vraag of het ooit dienst heeft gedaan. Op 8 februari 1690 was namelijk mr. Adolphus Thomasius als secretaris geïnstalleerd en al dadelijk waren er moeilijkheden. Thomasius, die door de regenten van Oisterwijk "een persoon van een brutael, eensinnigh ende koppig humeur" wordt genoemd en "seer genegen tot plijten en procederen ende voor de regeringhe alhier geen het minste respect hebbende", verdroot het kennelijk dat hij naar de dorpen moest komen om te schrijven, reden waarom hij de archieven "onder sich geslagen ende gebraght heeft naer Oisterwijk, alwaer hij syne residentie gefixeert hadde". Het gevolg was, dat de regenten der dorpen naar Oisterwijk moesten als zij bestuurszaken wilden afhandelen. Zij wendden zich tot de Raad van State, die op 8 februari 1692 bepaalden, dat de archieven moesten worden teruggegeven. Doch Thomasius weigerde te gehoorzamen en legde het besluit naast zich neer. […]. Over de verhouding tussen de regenten van Udenhout en hun dienaar de secretaris is een getuigenverklaring bewaard gebleven, die voor zichzelf spreekt. Enige oud-burgemeesters verklaren, dat zij Thomasius nooit bevelen hebben gegeven om te Udenhout te komen schrijven, maar dat zij zich menigmaal aan zijn huis te Oisterwijk hebben vervoegd en "blootshoofd deselve hebben gebeden ende versocht dat hij op haere plaets tot afdoeninge van dorpsaffaires soude comen schrijven", waarop Thomasius gewoonlijk zei geen tijd te hebben of hen uitvloekte.”

Lees meer in de inventaris.



Tekst en foto: Mark van Hogeloon

Europeana 1914-1918. Herdenking 100 jaar Eerste Wereldoorlog in Nederland

Op 12 maart was de Nederlandse aftrap van Europeana 1914-1918 in de Koninklijke Bibliotheek. Europeana is Europa's grootste online platform voor cultureel erfgoed, de campagne 1914-1918 is erop gericht om zoveel mogelijk informatie (dagboeken, brieven,ansichtkaarten, foto's, films, herinneringen etc.)over de Eerste Wereldoorlog te verzamelen, te digitaliseren en op de website te plaatsen. Europeana 1914-1918 heeft al verschillende landen aangedaan, Nederland is het elfde land. Het is de bedoeling dat er op deze manier een pan-Europees archief over de Eerste Wereldoorlog tot stand komt, belangrijk voor het waarborgen van ons cultureel erfgoed.

Nederland was wel neutraal gedurende de Eerste Wereldoorlog, maar dat betekende niet dat 'wij' niets met de oorlog te maken hadden. De land- en zeemacht werd gemobiliseerd, Nederland had te maken met economische dwangmaatregelen, voedselschaarste en (vanaf 1915) met de dreiging van een Duitse duikbotenoorlog. Vanaf de zomer van 1914 vluchtten vele Belgen naar Nederland waar zij korte of langere tijd opgevangen en gehuisvest werden. Gedurende de jaren '14-'18 werden er verschillende interneringsdepots voor Duitse (Bergen), Belgische (Gaasterland, Zeist, Harderwijk en Oldebroek) en Britse (Groningen) soldaten opgezet. Kortom: de Nederlandse bevolking kreeg te maken met de oorlog, of zij nu wilde of niet

De heer Van Lith vertelde tijdens de aftrap dat zijn vader in de zomer van 1914 een jongetje van 10 jaar oud was. Samen met zijn familie was hij op vakantie in Duitsland. De oorlog brak uit en het gezin wilde terug naar Nederland. En dat ging niet zomaar; er reden geen treinen meer. Het gezin huurde een paard en wagen om naar het volgende dorp te komen, misschien dat er daar wel een trein reed naar Nederland. Deze herinneringen zijn opgeschreven en bewaard gebleven. De vader van de heer Van Loon kreeg in 1916 voor zijn derde verjaardag een prachtig houten speelgoedfort van zijn oom. Deze oom was gemobiliseerd en had - omdat er vrij weinig gebeurde- tijd genoeg om een houten fort te figuurzagen en te schilderen. Ook dit soort voorwerpen horen bij het verhaal van 1914- 1918. Europeana organiseert zogenoemde collectiedagen om informatie te digitaliseren, je verhaal zelf toevoegen op de website kan ook.

Het Nos journaal van 11 maart heeft een item over Europeana. (te zien vanaf 18.27 min.)

Project Belgische vluchtelingen van start

1914, aankomst Belgische vluchtelingen op het station van Tilburg.

Op 30 januari is het project Belgische vluchtelingen van start gegaan. Het is een onderdeel van de manifestatie Grenzeloos Tilburg 1914-1918. Regionaal Archief Tilburg doet het project samen met Stadsmuseum Tilburg. Stadsarchief Turnhout en de Erfgoedcel Noorderkempen zijn ook bij het project betrokken.

Nederland was neutraal gedurende de Eerste Wereldoorlog, maar dat betekende niet dat het land niets met de oorlog te maken had. In Tilburg werden grote hoeveelheden militairen gelegerd. Vanaf het najaar van 1914 kwamen duizenden Belgische inwoners naar Tilburg, op de vlucht voor de verschrikkingen in hun vaderland. Vooral na de val van Antwerpen kwam de vluchtelingenstroom goed op gang. Ze kwamen te voet, met paard en wagen, een enkeling kwam in een automobiel, maar het overgrote deel bereikte Tilburg per trein. Voor al deze vluchtelingen (schattingen geven aan dat het om zo'n 15.000 mensen gaat) werd onderdak en voedsel geregeld. Om dit zo vlot mogelijk te laten verlopen, was registratie nodig. Al deze (verschillende soorten) registratiekaarten met daarop de naam, geboorteplaats en -datum, beroep, datum van aankomst in Tilburg etc. zijn nu gedigitaliseerd. Vrijwilligers gaan zich de komende maanden bezighouden met het invoeren van persoonsgegevens van de Belgische vluchtelingen in de database.


Voorbeeld van een registratiekaart


Bekijk het hele programma op de website van Grenzeloos Tilburg 1914-1918

Koempalen en Benedictijnen

Een tijd geleden ontving het archief een aantal geheimzinnige doosjes met summiere teksten als: "Oosterhout; 2 Benedictijnen" en  "Dorst, Koempalen, R.K.Verkenners". Vieze, stoffige doosjes met daarin metalen, roestige kokers. In de kokers bleken panoramanegatieven te zitten, destijds gemaakt door Fotobureau Het Zuiden. Wonder boven wonder waren de strak opgerolde negatieven nog in goede staat. Ongetwijfeld bijzondere foto's, het maakte ons heel nieuwsgierig. Om er achter te komen wat erop zou staan, moesten de negatieven eerst voorzichtig schoongemaakt en min of meer gevlakt worden.

Dit keer zijn we afgeweken van de gebruikelijke route die we gaan als we documenten digitaal beschikbaar willen stellen: het schoonmaken, conserveren en opnieuw verpakken van deze grote negatieven is gespecialiseerd werk en bovendien is het scannen/digitaliseren van dit materiaal geen alledaagse bezigheid. Omdat Picturae al eerder een onalledaagse opdracht voor ons had uitgevoerd (het scannen van de Kaart van Zijnen), hebben we dat bedrijf ook nu weer in de arm genomen.

 

Het resultaat: 10 enorme dozen waarin telkens een ruimer opgerold negatief wordt geborgen en natuurlijk de scans van foto's.

De dozen werden speciaal voor deze negatieven aangeschaft bij Jansen-Wijsmuller & Beuns B.V. in Wormer. De negatieven worden nu zorgvuldig bewaard in het depot.

Allemaal heel mooi, maar u bent natuurlijk, net als wij, vooral nieuwsgierig naar wat er op staat!!!

Eén van de tien dan alvast: volgens het opschrift op het oude doosje is dit R.K.Verkenners "Koempalen" uit Dorst.

Om het beeld op zijn waarde te kunnen schatten zult u in BeeldOnline zelf de nummers 651339 tot en met 651348 moeten opvragen.

Weet u misschien meer van de gelegenheden waarvoor deze en de andere foto's zijn gemaakt, wie erop staan?  Vertel het ons!

Prenten Geertruidenberg online te bekijken

In 2012 besloten we om een begin te maken met de digitalisering van prenten van Geertruidenberg. Aanleiding hiervoor was het jubileumjaar van Geertruidenberg (800 jaar stadsrechten). Maar ook wilden we graag onbekende schatten van het archief boven water te halen.

De prenten van Geertruidenberg zaten wel in ons depot, maar een inventarisatie was nooit gemaakt dus wisten we ook niet precies wat we in huis hadden. Inmiddels is daar verandering in gekomen, want door ze te inventariseren zijn ze nu toegankelijk voor iedereen. Vervolgens hebben we een gedeelte van de prentencollectie gedigitaliseerd, zodat deze te zien is op onze website.

De materiële staat van de prenten was echter zodanig dat dit als eerste onder handen genomen moest worden. Samen met restauratieatelier De Tiendschuur werden de prenten gevlakt, gerestaureerd en geconserveerd. Bij terugkomst werden de prenten uit hun lijsten gehaald en gingen ze voor digitalisering naar Picturae. In totaal gaat het om 67 prenten, die nu in goede staat verpakt zijn in zuurvrije dozen en veilig in het depot van Regionaal Archief Tilburg zijn opgeborgen.

Vandaag de dag is dit mooie materiaal dus online te bewonderen via de website van Regionaal Archief Tilburg. Je kunt alle prenten terugvinden in Beeldonline. Het betreft hier de fotonummers 650982 tot en met 651048. Bij iedere prent is een korte omschrijving te vinden. Hiermee is opnieuw een bijdrage geleverd aan het bewaren van het erfgoed van Geertruidenberg.

Tekst door Mark van Hogeloon

NB. Nog meer prenten zien? Het archief heeft het boek 'Beeldig Geertruidenberg, een stad in de kaart gekeken' in de bibliotheekollectie, met prenten van Geertruidenberg uit verschillende collecties.

Yvonne Welings blogde al eerder over prenten uit Geertruidenberg, in 2010 en in  2013.
In de fotodatabank zijn op de nummers 054988 tot en met 054992 bijzondere kaarten van Geertruidenberg te zien.

Het Notarieel Archief van Tilburg staat online

Na ruim twee jaar voorbereiden, digitaliseren en publiceren staat sinds juni 2013 het complete Notarieel Archief Tilburg van ruim 54 meter online. Dat betekent 260.000 scans verdeeld over 914 dossiers.

Begin 2011 vonden de eerste voorbereidingen plaats, waarbij het gehele archief nagekeken werd op materiële staat en toegankelijkheid. Want dat zijn de voorwaarden van Regionaal Archief Tilburg voordat er überhaupt gedigitaliseerd mag worden. Zo moesten de omslagen en archiefdozen zuurvrij van aard zijn om het behoud van het materiaal te waarborgen en daarnaast werd er ook gecontroleerd op touwtjes, nietjes, plastic, etc.

Volgende stappen waren het beschrijven van de bijlagen, controle op de volgorde van de aktes, op gesloten testamenten en of de tekst niet te dicht bij de rug van een boek zat. Als dat laatste het geval was, moesten we de band van het boek laten losmaken door het restauratieatelier (De Tiendschuur), zodat er optimaal gedigitaliseerd kon worden. Door alles wat we tegenkwamen moesten we tenslotte ook de inventaris bijwerken.

Kortom, er komt heel wat bij kijken voordat we over kunnen gaan tot het daadwerkelijke digitaliseren. Daarvoor speciale dank aan onze vrijwilligers, de inventarisator en behoudsmedewerker, want zonder hen was het niet gelukt om het allemaal scanklaar te maken.

Alles gebeurde in fases. Dus zodra er een gedeelte van het archief scanklaar was, kon het digitaliseringsbedrijf (Picturae) het ophalen om het te digitaliseren. In totaal ging het om 8 zendingen gedurende twee jaar, met als resultaat voor elke zending een harde schijf vol scans.

Maar dan staan de digitale beelden nog niet op de website. Daarvoor dienen de digitale beelden geupload te worden in het systeem waarin we onze digitale beelden opslaan. Vervolgens worden ze daar gekoppeld en dan staan de beelden op de website. Ook dit gebeurde in fases. Dit allemaal werd uitgevoerd door onze eigen digitaliseringsmedewerker.

Dit alles is een grote stap voor dit notariële archief, dat eerst alleen via het Onderzoekerscentrum van Regionaal Archief Tilburg was in te zien m.b.v. microfiches. Nu komt het via de website de huiskamers binnen waardoor onderzoek nu ook vanuit thuis kan plaatsvinden. Al eerder stond het notariële archief van Berkel-Enschot en Gilze en Rijen online. Op dit moment zijn we bezig met het digitaliseren van notarieel archief Dongen waarvan een gedeelte al op onze website is te bekijken. In de loop van dit jaar volgt het andere gedeelte, waardoor het compleet wordt. Neem eens een kijkje in de digitale wereld van de notariële archieven.

Tekst en foto's: Jeroen van Nispen en Mark van Hogeloon

Een boeiend bezoek

Op donderdag 24 januari zijn we met  een dertigtal vrijwilligers op bezoek geweest bij Picturae. 


Op de website van Regionaal Archief Tilburg zijn heel veel bevolkingsregisters, Burgerlijke Standregisters en  Doop-, Trouw- en Begraafboeken digitaal in te zien.
Een gedeelte van onze vrijwilligers zorgt, door de namen uit deze registers in te voeren in de database, dat er op een eenvoudige manier stamboomonderzoek gedaan kan worden in het werkgebied van Regionaal Archief Tilburg..
Picturae is het bedrijf dat van de originele documenten digitale beelden maakt en zorgt dat ze via internet in te zien zijn op de website.

Het bezoek bestond uit twee onderdelen. Eerst werden we bijgepraat over de werkprocessen bij Picturae en kregen we informatie over allerlei speciale projecten die ze uitgevoerd hebben zoals voor Teylers Museum.
Na een heerlijke lunch werd het gezelschap opgesplitst in groepjes om door het bedrijf rondgeleid te worden.
We bekeken de technische kant van het verhaal, wat er nodig is om de digitale beelden op internet zichtbaar te maken. We zagen de serverruimtes en hoe het dataverkeer in de gaten gehouden wordt om bij storing snel in te kunnen grijpen.
Maar heel bijzonder waren de ruimtes waar het digitaliseren daadwerkelijk gebeurd.
Het proces waarbij registers bladzijde na bladzijde gefotografeerd worden en nadien de beelden één op één handmatig gecontroleerd worden. We zagen ook de speciale opstelling waar hele grote stukken, zoals kaarten,  gefotografeerd kunnen worden zonder het origineel te hoeven verplaatsen.
Op de fotoafdeling werd gewerkt aan het digitaliseren van een bijzondere collectie voor het Stadsarchief Amsterdam, de Collectie Merkelbach.
Het was een boeiend bezoek aan een bijzonder bedrijf.
De thuisreis was een mooie gelegenheid om te genieten van prachtige winterse landschappen