getuigen bij huwelijk (1)

Deze keer gaat de aandacht niet uit naar de bruid en de bruidegom, maar naar de getuigen, die in de huwelijksakten worden vermeld. Tot ca. 1913 waren er vier getuigen. Sindsdien is het aantal teruggebracht tot twee. Sinds 1927 konden voortaan ook vrouwen getuigen bij een huwelijk. In het Burgerlijk Wetboek van 1838 wordt in artikel 45 lid 8 vermeld: De huwelijksakte zal vermelden: de voornamen, namen, den ouderdom, het beroep en de woonplaats der getuigen, mitsgaders de graden van bloedverwantschap of aanhuwelijking, welke tusschen hen en de partijen mogten bestaan.
Voor zover bekend is de graad van bloed- of aanverwantschap nooit aangegeven in de gemeenten welke tot het werkgebied van Regionaal Archief Tilburg behoren. U zult dus nooit in een huwelijksakte aantreffen, dat een getuige bloedverwant tweede graad zijlinie is van de bruid, er staat vermeld: broer (of zuster) van de bruid en ook niet aanverwant eerste graad rechte opgaande linie van de bruidegom, er staat vermeld: stiefvader (of stiefmoeder) van de bruidegom. De meeste getuigen die in de huwelijksakten worden genoemd, zijn broers of zwagers (lees schoonbroers, d.w.z. echtgenoten van zusters van bruid of bruidegom) van bruidegom of bruid. Aanzienlijk minder worden vermeld ooms en neven en nog minder worden verdere verwanten vermeld als achterneven en oudooms. Wat ook niet vaak voorkomt is dat vaders, grootvaders of zonen van bruidegom of bruid als getuigen optreden.

De ambtenaren van de burgerlijke stand zijn erg creatief geweest in het omschrijven van de relatie van bloed- of aanverwantschap tussen getuigen en bruidegom of bruid: tot op heden heb ik ca. 40 verschillende omschrijvingen aangetroffen!, zelfs zwagerinnen, een term die tegenwoordig niet meer gebruikt wordt.

In drie afleveringen zullen een aantal bijzondere huwelijksakten aan de orde komen.


De eerste akte betreft het huwelijk te Tilburg op 29 oktober 1884 van Petrus Adrianus van Berkel en Johanna van Haren, waarbij viers broers van de bruidegom als getuigen optreden en dat komt niet vaak voor:


De nu volgende akte betreft het huwelijk van Petrus Vrijhoeven en Maria Antonia Laurijssen,
gesloten op 16 mei 1894 te Tilburg, waarbij vier broers van de bruid als getuigen optreden en ook dat is een zeldzaamheid:

Vaders van bruidegom en bruid treden zelden als getuigen op. Op 9 augustus 1882 trouwden te Tilburg Antonius Franciscus Reijnen en Johanna Paulina van Boxtel, waarbij beide vaders als getuigen optreden:

Grootvaders treden uiteraard zeer zelden als getuigen op. Bijzonder is daarom de huwelijksakte van Johannes Cornelis Bogaers en Cornelia Verberne (Tilburg 18 mei 1876), waarbij zelfs twee grootvaders als getuigen optreden:

En dan kan het natuurlijk voorkomen, dat een weduwnaar hertrouwt en vier van zijn zoons uit zijn eerder huwelijk als getuigen optreden. Dat gebeurde toen op 12 april 1877 te Tilburg Johannes Schenkels, weduwnaar van Josina Bogaers trouwde met Elizabeth de Winter:

(wordt vervolgd)