Tilburgse enveloppe aan René Daniëls wordt kunst.

Soms kunnen eenvoudige voorwerpen, die ogenschijnlijk geen waarde hebben, toch een verhaal vertellen. Bovenstaande foto is gemaakt op de tentoonstelling over het werk van René Daniëls in het Van Abbemuseum te Eindhoven. De titel van de tentoonstelling luidt "Een tentoonstelling is ook altijd een deel van een groter geheel".


Deze envelop is samen met andere werken op papier tentoongesteld in een vitrine en onderdeel van de tentoonstelling, die verder vooral schilderijen omvat. Wat we zien is een envelop geadresseerd aan René Daniëls met als afzender de Akademie voor Beeldende Vorming te Tilburg. Het logo is linksboven duidelijk zichtbaar. René Daniëls was als docent verbonden aan de ABV Tilburg in de jaren tachtig. Zijn vakgebied was tekenen en schilderen. Voor een kunstenaar geldt dat de tekening de meest directe uiting is van zijn professie. Als drager voor de tekening wordt meestal tekenpapier gebruikt, maar in dit geval een envelop. Doordat René Daniëls op de envelop heeft geschetst is de envelop geïntegreerd in het oeuvre van Daniëls en heeft daardoor kunsthistorische betekenis gekregen.

Vanuit archiefstandpunt hebben enveloppen meestal geen waarde en worden vrijwel altijd vernietigd, tenzij ze een bijzondere betekenis hebben.


De ABV Tilburg bevindt zich inmiddels op een andere plek in de stad, te weten bij het kunstcluster gebouwd door Jo Coenen. De naam is ook gewijzigd in Fontys Hogeschool voor de Kunsten (link). De locatie is dus inmiddels historie. Ook in het leven van René Daniels heeft zich het een en ander afgespeeld. De kunstenaar kreeg in 1987 een herseninfarct en is na een stilte van twintig jaar weer begonnen te werken.

In de tekening heeft Daniëls geschreven: In principe is alles mogelijk. Wat van historisch belang zal worden is niet altijd van te voren te voorspellen. Wie kon er bijvoorbeeld in de jaren tachtig vermoeden dat enveloppen ooit uit de tijd zouden raken. Sterker nog, dat we vooral schriftelijk communiceren zonder papier !

Inderdaad, in principe is alles mogelijk.

Tragisch

Een jongetje van 1 jaar overlijdt, terwijl zijn beide ouders al zijn overleden. Dat komt toch betrekkelijk zelden voor, maar het gebeurde in Chaam.
Op 29 april 1814 overleed te Chaam: Gerardus Smekens. Er wordt niet vermeld, of hij gehuwd is (geweest). Maar later zal blijken dat hij gehuwd was:

Zijn weduwe Maria Hendriks overleed eveneens te Chaam, op 9 mei 1814:

Genoemde echtelieden lieten vier kinderen na, van wie drie vóór 1811 geboren. Er zullen waarschijnlijk voogden over die kinderen zijn aangesteld en de vrederechter zal bij de pastoor naar de exacte doopdata hebben geïnformeerd. Dat is mogelijk de reden geweest dat onderstaand briefje als bijlage bij de doopinschrijving van één van die kinderen is aangetroffen in DTB 2 van Chaam:

Dit kind Petrus is op 13 maart 1798 gedoopt:

De moeder van die kinderen, Maria Hendrickx is op 31 mei 1778 gedoopt:

De andere twee kinderen zijn respectievelijk op 5 april 1801 (Joannes) en 19 april 1804 (Maria) gedoopt:

Maar.... er is nóg een kind van genoemd echtpaar in leven, als de moeder overlijdt, nl. Gerardus, postuum geboren 30 april 1814 te Chaam, één dag na het overlijden van zijn vader. Bij zijn geboorte was hij dus al halve wees:

Toen deze Gerardus op 23 maart 1815 te Chaam overleed, oud 1 jaar, waren zijn beide ouders al overleden en dat mag toch op zijn minst tragisch en mogelijk uniek genoemd worden:

‘Wikimannen’ beschrijven Bredaseweg

Regionaal Archief Tilburg heeft sinds enkele maanden ‘Wikimannen’ in huis: leden van Heemkundekring Tilborgh die panden van de Bredaseweg beschrijven. Zij publiceren hun gegevens in de TilburgWiki. Op zaterdag 9 juni presenteren zij de eerste resultaten.
Het idee kwam van Ad van Eijck, bestuurslid van de heemkundekring én bewoner van de Bredaseweg. Via het digitale bouwarchief van de gemeente Tilburg wilde Van Eijck de informatie toegankelijk maken. Om een begin te maken leek het hem een goed plan om met zijn eigen straat te beginnen.

Inmiddels zijn alle gebouwen van de Bredaseweg beschreven in de TilburgWiki. Van elk pand zijn – indien beschikbaar - gegevens genoteerd zoals het bouwjaar, het kadasternummer, de namen van aanvragers en de architecten. Voor zover mogelijk maakten de ‘Wikimannen’ foto’s van de panden. Of deze informatie nu uit het digitaal bouwarchief moest worden gehaald en gedubbeld in de Wiki was in eerste instantie de vraag, maar de meerwaarde van de TilburgWiki is dat het toegankelijker is én ruimte biedt voor context. In de TilburgWiki zijn interne links gemaakt naar architecten en andere categorieën of personen die aan een pand van de Bredaseweg gekoppeld zijn. Bovendien kan er extra informatie worden toegevoegd door eigenaren van de panden of andere kennishebbenden.

Hedendaagse foto van het pand
aan de Bredaseweg 290

De werkwijze om gezamenlijk informatie te ontsluiten is een van de speerpunten van Regionaal Archief Tilburg. Kennis delen, informatie verrijken en besloten bronnen toegankelijk maken zijn kerntaken van het archief. Daarvoor wordt het liefst gebruikt maakt van de kennis, tijd en expertise van mensen uit de samenleving. De TilburgWiki is als middel gekozen omdat het voor iedereen toegankelijk is en ruimte biedt voor context en uitbreiding. Ad van Eijck is tevreden over het resultaat en wil het liefst deze werkwijze ’uitrollen over de stad’. Ze zijn dus nog niet klaar, deze ‘Wikimannen’.

Zaterdag 9 juni wordt het project ‘Panden van de Bredaseweg’ gepresenteerd in Regionaal Archief Tilburg. De ‘Wikimannen’ laten dan zien wat zij de afgelopen maanden aan informatie hebben gevonden. Zij zijn aanwezig van 13.00 tot 15.00 uur. U bent van harte welkom!


De studiezaal van het archief is op 9 juni geopend van 10.00 tot 16.00 uur voor eigen archiefonderzoek.

Lees het artikel in Brabants Dagblad 6 juni 2012

De verdwenen dochter

Een kind, dat zo maar uit het bevolkingsregister verdwijnt. Dat kind was Gerdina Adriana Vermeer, geboren Tilburg 16 juli 1885. Op 29 maart 1886 vertrekt zij met haar ouders en twee broers naar Kaldenkirchen (bevolkingsregister Tilburg 1880-1890, deel 13, pagina 301):

Het gezin blijft ruim twee jaar in Kaldenkirchen wonen en keert op 19 april 1888 in Tilburg (bevolkingsregister Tilburg 1880-1890 deel 13, pagina 322). Volgens het register is er in Kaldenkirchen een zoon Andreas Johannes geboren:

Tot zover lijkt er niets aan de hand. Maar de vermelding van het gezin in het bevolkingsregister van Tilburg van 1890-1900 (deel 22, pagina 98) vertoont een merkwaardigheid. Dochter Gerdina Adriana wordt niet meer vermeld, in haar plaats wordt een dochter Maria Helena vermeld, geboren Kaldenkirchen 1 mei 1886: 

Het meest waarschijnlijk is dat deze dochter bij terugkeer van het gezin in 1888 verkeerd in het bevolkingsregister is vermeld als Gerdina Adriana in plaats van Maria Helena. Van Gerdina Adriana Vermeer is geen spoor meer te vinden. Maria Helena trouwt te Tilburg op 13 april 1910 met Woutherus Martinus Sparidaens: 



Waarschijnlijk is Gerdina Adriana in de jaren 1886-1888 te Kaldenkirchen overleden.

Gratis lezing op 9 juni Tiliander: Lodewijk Napoleon in Oisterwijk en Moergestel

Hans van den Eeden zal op zaterdagmiddag 9 juni in het kader van Oisterwijk 800 een lezing houden bij het cultuurcentrum Tiliander over de reis van Lodewijk Napoleon in 1809. De toegang is gratis.


Lodewijk Napoleon (1779-1846), de jongere broer van keizer Napoleon, reisde in de lente van 1809 dwars door Brabant en Zeeland. Lodewijk wilde het land en de bevolking leren kennen. Bekend is dat hij zijn reiscoupé vaak liet stoppen om met de bevolking te praten.

Hans van den Eeden ontdekte enkele jaren geleden een bijzonder document bij mevr. Ph. van Oers-Nagel in Oisterwijk. Ze is een nazaat van Christiaan van Heijnsbergen (1757-1821). Ter gelegenheid van het bezoek van Lodewijk Napoleon aan Moergestel had Van Heijnsbergen een toespraak samengesteld. De toespraak van Van Heijnsbergen is lang in de familie bewaard gebleven. Kleindochter Amelia van Heijnsbergen huwt in 1852 met een Andries Nagel en het document vererft naar een andere tak. Maar het document bleef in de familie… en berust bij het Regionaal Archief Tilburg.

Als extraatje zal dit document ook op zaterdagmiddag 9 juni kunnen worden gezien !!!

Maandag 17 april 1809 luidde de kerkklokken in Moergestel. De bevolking was uitgelopen om de koning Lodewijk Napoleon toe te juichen. Een unieke gebeurtenis om een koning in het midden van je dorp te kunnen aanschouwen. Op de markt werd Lodewijk Napoleon toegesproken door de schoutciviel Christiaan van Heijnsbergen. Een schoutciviel zou je nu kunnen vergelijken met die van burgemeester. Hij betuigt hierbij zijn 'eerbied, dankbaarheid en liefde' aan de vorst.

Nog geen maand na zijn bezoek besloot Lodewijk Napoleon, die zelf katholiek was, de kerk in Moergestel terug te geven aan de katholieken. Tot die tijd was de kerk in protestantse handen geweest.

Die middag reisde Lodewijk Napoleon terug naar het dorp Tilburg, waar hij aan de grenspost ontvangen werd door de naburige schoutciviel Willebrord Dams.

In het tijdschrift De Kleine Meijerij jaargang 62 (2011) nr. 3 is een meer uitgebreide versie van deze tekst gepubliceerd met de titel 'Bewaard door de familie.....'

De reis van Lodewijk Napoleon door Brabant

Lezing door Hans van den Eeden

Tiliander, Spoorlaan 82C, 5061 HD Oisterwijk

Zaterdag 9 juni van 13.30 tot 15.30 uur

Inloop vanaf 13.00 uur
Toegang gratis

Regionaal Archief Tilburg organiseert deze lezing in het kader van Oisterwijk800.
De zaal wordt belangenloos ter beschikking gesteld door De Tiliander.

Anton Pieck in de Efteling

Anton Pieck (Den Helder 1895-Overveen 1987) begon in 1951 op 56-jarige leeftijd met het ontwerpen van het sprookjesbos in Kaatsheuvel. Pieck was opgeleid tot tekenleraar, en volgde avondlessen aan de kunstacademie in Den Haag. Hij gaf veertig jaar lang tekenlessen aan het Kennemer Lyceum in Overveen, maar schiep daarnaast een reusachtig oeuvre van boekillustraties, tekeningen, kalenderplaten en architectuur-ontwerpen. .

Op 31 mei 1952 werd de Efteling geopend, dit jaar precies zestig jaar geleden. Tot 1952 was De Efteling een sportpark annex speeltuin. Op bijgaande foto wordt het complex ingezegend in 1940 door pastoor A.v.d. Brekel. De foto is afkomstig uit de eigen fotocollectie van het Archief, nr. 056512.


Na al die jaren blijft het attractiepark in Kaatsheuvel onverminderd zeer populair, de gemiddelde Nederlander schijnt in zijn leven 5,2 keer De Efteling te bezoeken. De oorspronkelijke doelstelling ’de lichamelijke ontwikkeling en ontspanning van de inwoners der gemeente Loon op Zand en de bevordering van het toerisme naar en binnen de gemeente, een en ander in katholieke geest.’ lijkt zeker te zijn behaald.

Op de grote foto zien we Anton Pieck links zittend bij de opening van het kabouterdorp in 1980. Het kabouterdorp was reeds in 1972 geopend, maar pas in 1980 werden de paddestoelen van de vissers, het schrijvertje, kaboutermannetje en wasvrouwtje gebouwd. Anton Pieck tekende als vanouds voor het ontwerp.
Naast Pieck staat de toenmalige burgemeester van Loon op Zand Ferdinand Fiévez (1920-1991). Ze lijken de burgemeesterskettingen te hebben gewisseld.

De Efteling heeft een eigen archief, dat veel bijzonder materiaal bevat van Anton Pieck. Deze foto kreeg het Regionaal Archief Tilburg cadeau van een voormalige persbureau in Tilburg. In dit jubileumjaar zijn we er extra blij mee, te meer daar we relatief weinig documenten van de Efteling kunnen tonen.

Dat zou gemakkelijk zijn (geweest)

Ieder jaar een volkstelling. Het ideaal voor elke genealoog. De praktijk wijst echter anders uit: in 1810 was er de eerste volkstelling en daarna in principe om de 10 jaar een nieuwe telling tot 1850, in welk jaar het bevolkingsregister werd ingevoerd. Een gunstige en enige uitzondering op deze regel is Baarle-Nassau. In de jaren 1811-1821 werd er (met uitzondering van 1818) élk jaar een volkstelling gehouden. En zo kunnen we als voorbeeld het gezin van Cornelis Dingemans gedurende deze periode jaar voor jaar volgen. Hij woonde gedurende de hele periode in het huis genummerd 15. Behalve vrouw en kind worden ook de knechten en dienstmeiden vermeld. Ter illustratie volgen nu de vermeldingen van Cornelis Dingemans in de registers van 1811,1814,1817 en 1821:

Het register van 1811:

Het register van 1814:

Het register van 1817:

en tenslotte het register van 1821:

Na 1821 zijn er in Baarle-Nassau nog volkstellingen geweest in 1825,1829 en 1837 (meer dan gebruikelijk dus). Het register van de volkstelling van 1840 is in 1850 tevens gebruikt als eerste bevolkingsregister, dat bijgehouden is tot 1860.